28. Oddr fór at heimta skatt

Jafnan berr saman tal þeira Odds ok Háreks. Þá spyrr Oddr, hvárt menn biðja ekki konungs dóttur.

"Eigi er þat traust," sagði hann, "þeir hafa beðit hennar öndvegishöldarnir til handa sér."

"Hversu svarar hann því máli?" sagði Oddr.

"Á hefir hann gert þeim kostinn," sagði hann.

"Lát mik heyra þann kost," sagði Oddr.

"Konungr á skatt at heimta af landi því, er Bjálka heitir. Þar ræðr fyrir sá konungr, er Álfr heitir ok kallaðr bjálki. Hann er kvángaðr. Kona hans heitir Gyðja. Hún er mikill blótmaðr ok bæði þau. Þau eiga son saman, ok heitir Víðgripr. Svá eru þau fjölkunnug, at þau festa saman stóð ok stjörnur. Þar á konungr skatt at heimta, ok hafa lengi niðri legit. Mælti konungr þat til, ef hann skyldi gifta þeim dóttur sína, at þeir skyldu heimta skatt af landinu, en þat nam við, at þeir mæltu til svá mikils liðs ór landinu, at konungr þóttist berr fyrir hermönnum, er á ganga ríkit."

"Svá þykki mér," sagði Oddr, "at annathvárt mun vera, at skattrinn mun aldri heimtr verða, eða endast mun ella, þó at minna lið sé til haft, eða hvat ætlar þú, hvárt konungr mun vilja gera mér þvílíka kosti sem öðrum, ef ek get heimt skattinn?" sagði Oddr.

"Vitr maðr er konungr," sagði Hárekr, "ok get ek, at sjá þykkist hann þann mun, er yðvarr er um ráðakostinn."

Ok er nú þetta mál birt fyrir konungi, en hvárt sem rætt er um þetta fleira eða færa, þá urðu þau málalok, at Oddr skyldi fara för þessa at heimta skattinn, ok ef hann kemr fram ferðinni ok fær skattinn, þá skal hann eignast konungsdóttur, ok er honum heitit konunni við margra manna vitni.

Nú býst Oddr til ferðar, ok er nú lið saman dregit, sem hann vill hafa, ok er hann er búinn, þá leiðir konungr hann á götu. Þeir skyldu landveg fara.

"Hér er gripr sá," sagði konungr, "at ek vil gefa þér."

"Hvat er þat?" sagði Oddr.

"Þat er skjaldmær, er lengi hefir mér fylgt," sagði konungr, "ok verit brjóst fyrir mér í hverjum bardaga."

Oddr brosti ok mælti: "Þar hefi ek hvergi komit, at konur hafi verit brjóst fyrir mér, en þó skal þetta þiggja, alls at þú þykkist vel bjóða."

Þeir konungr ok Oddr skilja nú, ok ferr Oddr til þess, at hann kom at feni einu miklu, ok skopar at skeið ok hleypr yfir fenit. Skjaldmærin var it næsta honum, ok varð henni bilt, er hún kom at feninu.

Þá spyrr Oddr: "Hví hljóptu eigi eptir mér?"

"Því ek var eigi búin," sagði hún.

"Já," sagði hann, "vertu nú þá búin."

Hún styttir sik þá upp ok hleypr at feninu í annat sinn, ok ferr sem fyrr ok svá it þriðja sinn. Þá hleypr Oddr aptr yfir fenit ok þrífr í hönd henni ok fleygir henni út á fenit ok mælti: "Far þú þar nú, ok hafi þik öll tröll," hleypr nú fram aptr yfir fenit í þriðja sinn ok bíðr nú liðs síns. Þeir urðu allir at ganga fyrir enda síkisins, svá var þat breitt ok illt yfirferðar.

Ok nú ferr Oddr með lið sitt ok gerir njósnir fyrir sér, ok spyrr hann þau tíðendi, at Víðgripr hefir dregit saman her mikinn ok í mót þeim ferr hann. Þeir finnast á völlum nokkurum, ok var þá kveld.

Þeir setja herbúðir sínar hvárirtveggja, ok hugði Oddr at um kveldit, hvar Víðgripr setr tjald sitt. En er menn höfðu látrazt ok allt var kyrrt ok hljótt, stendr Oddr upp ok gengr út. Hann var svá búinn, at hann hafði sverð í hendi ok ekki fleira vápna. Eigi nam hann fyrr staðar en hann kom at tjaldi því, er Víðgripr svaf í, ok stóð hann þar mjök lengi ok bíðr þess, ef nokkurr maðr gengr út ór tjaldinu. Þat varð, at maðr gekk út, en húm var á mikit.

Hann tók til orða ok mælti: "Hví hímir þú hér," sagði hann, "en gengr eigi annathvárt inn í tjaldit eða á burt?"

"Já," sagði hann, "mér hefir tekizt til eigi vel. Ek hitti eigi til rúms míns, þar sem ek lögðumst niðr í gærkveld."

"Vissir þú, hvar þat var í tjaldinu?"

"Þat vissa ek víst, at ek skyldi liggja í tjaldi Víðgrips ok einn maðr í millum mín ok hans, en svá fjarri ferr, at ek feta þangat, en ek mun verða fyrir hvers manns hlátri, ef ek nýt eigi þín við."

"Já," segir hinn, "mega mun ek þat til leggja með þér at koma þér til sængr þeirar, er Víðgripr liggr í," ok svá gerir hann.

"Já," sagði Oddr, "láttu nú hljótt, ok mun mér nú allvel hlýða, því at nú sé ek gerla rúm mitt."

Nú gengr sá á burt, en Oddr stendr þar eptir ok þar til, er hann ætlar, at hinn muni sofnaðr. Þá stingr Oddr spýtu út í gegnum tjaldit, þar sem Víðgripr lá undir. Eptir þat gengr hann út ok á bak tjaldinu ok þar at, er spýtan stóð. Þar sprettr hann til ok kippir Víðgrip út um skörina ok á tjaldstokkinn ok höggr af honum höfuðit við stokkinum. Hann spýtti aptr tjaldinu ok lét falla inn aptr búkinn, en hann gekk til tjalds síns ok leggst niðr ok lætr sem ekki hafi í orðit.

29. Frá skattheimtu ok kvánfangi Odds

Ok um morguninn, er þeir vakna víkingarnir, þá finna þeir Víðgrip veginn ok í burtu höfuðit hans. Þetta þykkir þeim svá mikil býsn ok undr, at allir undruðust. Þeir bera nú ráð sín saman, ok verðr þat af ráðit, at þeir taka annan mann til höfðingja ok kalla þann nafni Víðgrips ok láta bera fyrir þeim merki um daginn. Ok nú vakna þeir Oddr ok herklæðast. Hann býr svá um, at hann lætr búa merkisstöng ok setr þar á ofan höfuð Víðgrips á stöngina. Nú fylkja hvárirtveggja. Oddr gengr fram fyrir lið sitt ok hefir miklu minna lið. Oddr tók þá til orða ok kallar á landsmenn ok spurði, ef þeir kenndu höfuð þat, er borit var fyrir honum. Þá þykkjast landsmenn þekkja höfuð Víðgrips ok undruðust mjök, at svá mátti verða. Nú gerir Oddr þeim tvá kosti, hvárt þeir vilja halda bardaga við hann eða ganga á hönd honum. En þeim þykkir svá hafa við borit, at þeim þykkir sér ekki vænna horfa, þó at þeir reyni, ok verðr þat ráð þeira at ganga á hönd Oddi. Hann tók við þeim ok öllu liði þessu ok fór þangat til, at þeir mætast Oddr ok Álfr bjálki. Þar hafði hvárrtveggi mikit lið, ok hafði Oddr þó minna en Álfr. Þar laust þegar í bardaga með þeim.

Þar var svá hörð atlaga, at þess hafði Oddr hvergi staddr verit, at þvílíkt mannfall hafi orðit, fyrir því at á lítilli stundu þóttist hann sjá mikinn þurrð á liði sínu. "Þat fylgir ok," sagði Oddr, "at ek þykkjumst allt ryðja fram at merkjum Álfs, en þó sé ek hann hvergi."

Þá tekr einn landsmaðr til orða, sá er áðr hafði verit með Víðgrip: "Eigi veit ek," sagði hann, "hvat þér er þess, at þú sér hann eigi, því at hann gengr eptir merkjum sínum ok skilst þar aldri við, ok er þat til marks um, at hann skýtr ör af hverjum fingri ok hefir mann fyrir hverri."

"Eigi sé ek hann því heldr," sagði Oddr.

Þá bregðr sá maðr hendi sinni yfir höfuð Oddi ok mælti: "Líttu heðan undan hendi mér."

Ok þegar sér Oddr Álf ok þat með, er honum var til merkja sagt.

Oddr mælti þá: "Haltu þar nokkura stund," sagði Oddr, ok sá gerir svá.

Nú leitar Oddr at Gusisnautum ok tók eina af þeim ok lagði á streng ok skaut at Álfi bjálka, en hann skýtr fyrir lófanum, ok bítr alls ekki á.

"Fara skulu þér nú allar," sagði Oddr, "þó at engi yðar dugi."

Hann skýtr þeim öllum, ok bítr engin þeira, ok falla þær þá allar Gusisnautar í gras. "Eigi veit ek," sagði Oddr, "nema þat sé nú fram komit, er Jólfr karl sagði, at þær sé nú farnar Gusisnautar, ok mun verða freista steinörva karls," ok tók hann eina af þeim ok leggr á streng ok skýtr at Álfi bjálka. En er hann heyrir hvininn af örinni, at hún fló at honum, þá bregðr hann enn við lófanum, en örin fló í gegnum, ok út um hnakkann. Oddr tekr aðra ok leggr á streng ok skýtr at Álfi. Hann bregðr við öðrum lófanum ok ætlar nú betr at gæta þess augans, er eptir er, en sú kemr í þat augat, er heilt er, ok út um hnakkann. Eigi fell Álfr heldr en áðr. Þá skýtr Oddr inni þriðju, ok kemr sú á Álf miðjan, ok nú fellr hann þar. Nú falla steinörvar karls, ok hefir hann svá fyrir mælt, at hann mundi þeim eigi optar skjóta ok þær mundu eigi finnast.

Nú er bardagi skammr þaðan frá, því at liðit var komit á flótta ok til borgarinnar. Þar stendr gyðjan í borgarhliðinu ok skýtr af öllum fingrum. Nú linnar bardaganum, ok gengr lið til handa Oddi enn hvervetna. Hjá borginni stóðu hof ok hörgar, ok lét Oddr slá í eldi ok brenna allt, er í nánd er borginni, ok þá varð gyðjunni ljóð á munni:

"Hverr veldr eldi,
hverr orrostu,
hverr jarls megin
oddum beitir?
Hof sviðnuðu,
hörgar brunnu,
hverr rauð eggjar
á Yngva liði?"

Nú svarar Oddr ok kvað þetta:

"Oddr brenndi hof
ok hörga braut
ok trégoðum
týndi þínum;
gerðu þau ekki
góðs í heimi,
er þau ór eldi
ösla né máttu."

Þá kvað hún:

"Hugr hlægir mik,
at hefir fengna
Freys reiði þú,
fári blandna,
hjálpi æsir
og ásynjur,
gervöll regin,
gyðju sinni."

Þá kvað Oddr:

"Hirðik eigi,
þótt hætir þú,
fárgjörn kona,
Freys reiði mér;
veitk í eldi
ásu brenna
tröll eigi þik,
trúik guði einum."

Þá kvað hún:

"Hverir ólu þik
upp til heimskan,
er þú eigi vilt
Óðin blóta?"

Þá tók Oddr undir ok kvað:

"Fæddi mik Ingjaldr
upp í bernsku,
sá er Eikund réð
ok Jaðar byggði."

Þá kvað hún:

"Auð þættumst ek
eiga nógan,
ef ek inn ítra
Álf of fyndak;
blót gefk honum
ok bú fjögur;
hann mun yðr alla
í eld draga."

Þá kvað Oddr þetta:

"Oddr sveigði álm,
ör fló af strengjum,
Jólfs smíði beit
Álf í gegnum;
býðrat blót honum,
svát Bjálki þiggi,
hlakka hrafnar
of hræi Bjálka."

Þá kvað hún:

"Hverir efldu þik
austan hingat,
feikna fullan
ok fláráðan?
Muntu hvervetna
herja vilja,
er Álfi máttuð
aldrsspell gera."

Þá kvað Oddr:

"Efldu mik örvar
ok Jólfs smíði
stórger skeyti
ok stinnr bogi;
en þat it fimmta,
er þú fregna skalt,
at ek við ása
aldri blíðkumst.

Lét ek Frey
fyrst ok Óðin,
blinda báða,
á bál fara,
urðu æsir
undan at leita,
hvar sem í flokki
fundizt höfðum."

Ok enn kvað hann:

"Eltak æsi
örhjartaða tvá,
sem fyr úlfi geitr
argar rynni;
illt er at eiga Óðin
at einka vin;
skalt eigi lengr
skrattann blóta."

Oddr veðr nú at gyðjunni með eikikylfu mikla. Hún stökkr undan ok í borgina með liði því, er henni fylgdi. Oddr rekr flóttann, ok drepa þeir allt þat, er þeir mega höndum á koma, en gyðjan flýr til höfuðhofs, er stóð í borginni, ok hleypr inn í hofit ok mælti þetta:

"Hjálpi æsir
ok ásynjur,
gervöll regin,
gyðju sinni."

Oddr kom at hofinu ok vill eigi inn ganga eptir henni. Hann ferr upp á hofit ok sér inn um glugginn, hvar hún liggr. Verðr honum fyrir, at hann tekr upp stein mikinn ok keyrir inn í glugginn. Hann kemr á hrygg gýginni ok lemr hana þar niðr við stöllunum, ok dó hún þar. En Oddr rekr hernað um alla borgina. Hann kemr þar at, er Álfr var; hann var þá enn eigi dauðr. Þá berr Oddr hann með kylfu, til þess er hann er dauðr. Nú dregr hann saman skatta um allt landit ok setr yfir höfðingja ok stjórnarmenn. En svá segir hann í ljóðunum, at þetta hefir í Antíokía verit, at hann drap þá feðga.

Ok þá er hann var búinn, ferr hann á burt þaðan með auð mikinn ok ógrynni fjár, svá at engi mátti virða, ok er nú ekki sagt frá ferðum hans, fyrr en þeir koma aptr í Grikkjaríki. Á meðan hafði þat til tíðenda orðit í landinu, at Herrauðr konungr var andaðr, ok er hann út borinn ok orpinn haugr eptir hann. Oddr lét þegar at erfi fá, er hann kom í land, ok er þat var búit, þá fastnar Hárekr Oddi fóstrmey sína, Silkisif, ok er nú allt senn, at menn drekka brullaupit ok erfit eptir Herrauð konung. Ok á þessi veizlu var Oddi konungsnafn gefit, ok stýrir hann nú ríki sínu.