7. Frá Sigurði ok Starkaði Stórverkssyni

Síðan fær Sigurðr Guðrúnar Gjúkadóttur. Var hann þá um hríð með Gjúkungum, mágum sínum. Ek var með Sigurði norðr í Danmörk. Ek var ok með Sigurði, þá er Sigurðr konungr hringr sendi Gandálfs sonu, mága sína, til móts við Gjúkunga, Gunnar ok Högna, ok beiddi, at þeir mundi lúka honum skatt eða þola her ella, en þeir vildu verja land sitt. Þá hasla Gandálfs synir Gjúkungum völl við landamæri ok fara aptr síðan. En Gjúkungar biðja Sigurð Fáfnisbana fara til bardaga með sér. Hann sagði svá vera skyldu. Ek var þá enn með Sigurði. Sigldu vér þá enn norðr til Hollsetulands ok lendum þar, sem Járnamóðir heitir. En skammt frá höfninni váru settar upp heslistengr, þar sem orrostan skyldi vera.

Sjám vér þá mörg skip sigla norðan. Váru Gandálfs synir fyrir þeim. Sækja þá hvárirtveggja. Sigurðr hringr var eigi þar, því at hann varð at verja land sitt, Svíþjóð, því at Kúrir ok Kvænir herjuðu þangat. Sigurðr var þá gamall mjök. Síðan lýstr saman liðinu, ok verðr þar mikil orrosta ok mannskæð. Gandálfs synir gengu fast fram, því at þeir váru bæði meiri ok sterkari en aðrir menn.

Í þeira liði sást einn maðr, mikill ok sterkr. Drap þessi maðr menn ok hesta, svá at ekki stóð við, því at hann var líkari jötnum en mönnum. Gunnarr bað Sigurð sækja í móti mannskelmi þessum, því at hann kvað eigi svá mundu duga. Sigurðr réðst nú í móti þeim mikla manni ok nokkurir menn með honum, ok váru þá flestir þess ófúsir. "Finnum vér þá skjótt inn mikla mann," segir Gestr, ok frétti Sigurðr hann at nafni ok hvaðan hann væri. Hann kveðst Starkaðr heita Stórverksson norðan af Fenhring ór Noregi.

Sigurðr kveðst hans heyrt hafa getit ok optast at illu. "Eru slíkir menn eigi sparandi til ófagnaðar."

Starkaðr mælti: "Hverr er þessi maðr, er mik lýtir svá mjök í orðum?"

Sigurðr sagði til sín.

Starkaðr mælti: "Ertu kallaðr Fáfnisbani?"

"Svá er," segir Sigurðr.

Starkaðr vill þá undan leita, en Sigurðr snýr eptir ok færir á lopt sverðit Gram ok lamdi hann með hjöltunum jaxlgarðinn, svá at hrutu ór honum tveir jaxlar. Var þat meiðsla högg. Sigurðr bað þá mannhundinn brott dragast þaðan. Starkaðr snarast þá í brott þaðan. En ek tók annan jaxlinn ok hefi ek með mér. Er sá nú hafðr í klukkustreng í Danmörk ok vegr sjau aura. Þykkir mönnum forvitni at sjá hann þar.

Eptir flótta Starkaðar flýa Gandálfs synir. Tóku vér þá mikit herfang, ok fóru síðan konungar heim í ríki sitt ok setjast þar um hríð.

8. Hversu Gestr eignaðist gullit

Litlu síðar heyrðu vér getit níðingsvígs Starkaðar, er hann hafði drepit Ála konung í laugu.

Var þat einn dag, at Sigurðr Fáfnisbani reið til einhverrar stefnu, þá reið hann í einhverja veisu, en hestrinn Grani hljóp upp svá hart, at í sundr stökk brjóstgjörðin ok fell niðr hringjan. En er ek sá, hvar at hún glóaði í leirinum, tók ek upp ok færða ek Sigurði, en hann gaf mér. Hafi þér nú fyrir litlu sét þetta sama gull. Þá stökk Sigurðr af baki, en ek strauk hest hans, ok þó ek leir af honum, ok tók ek einn lepp ór tagli hans til sýnis vaxtar hans."

Sýndi Gestr þá leppinn, ok var hann sjau álna hár.

Óláfr konungr mælti: "Gaman mikit þykki mér at sögum þínum."

Lofuðu nú allir frásagnir hans ok frækleik. Vildi konungr, at hann segði miklu fleira um atburði frænda sinna. Segir Gestr þeim marga gamansamliga hluti allt til aptans. Fóru menn þá at sofa.

En um morgininn eptir lét konungr kalla Gest ok vill enn fleira tala við Gest. Konungr mælti: "Eigi fæ ek skilit til fulls um aldr þinn, hver líkendi þat má vera, at þú sér maðr svá gamall, at værir við staddr þessi tíðendi. Verðr þú at segja sögu aðra, svá at vér verðim sannfróðari um slíka atburði."

Gestr svarar: "Vita þóttumst ek þat fyrir, at þér mundið heyra vilja aðra sögu mína, ef ek segða um gullit, hversu farit væri."

Konungr mælti: "Segja skaltu víst."

9. Frá Brynhildi ok Loðbrókarsonum

"Þá er nú enn at segja," segir Gestr, "at ek fór norðr til Danmerkr, ok settumst ek þar at föðurleifð minni, því at hann andaðist skjótt. Ok litlu síðar frétta ek dauða Sigurðar ok svá Gjúkunga, ok þótti mér þat mikil tíðendi."

Konungr mælti: "Hvat varð Sigurði at bana?"

Gestr svarar: "Sú er flestra manna sögn, at Guttormr Gjúkason legði hann sverði í gegnum sofanda í sæng Guðrúnar. En þýverskir menn segja Sigurð drepinn hafa verit úti á skógi. En igðurnar sögðu svá, at Sigurðr ok Gjúka synir hefði riðit til þings nokkurs ok þá dræpi þeir hann. En þat er alsagt, at þeir vágu at honum liggjanda ok óvörum ok sviku hann í tryggð."

En hirðmaðr einn spyrr: "Hversu fór Brynhildr þá með?"

Gestr svarar: "Þá drap Brynhildr sjau þræla sína ok fimm ambáttir, en lagði sik sverði í gegnum ok bað sik aka með þessa menn til báls ok brenna sik dauða. Ok svá var gert, at henni var gert annat bál, en Sigurði annat, ok var hann fyrri brenndr en Brynhildr. Henni var ekit í reið einni, ok var tjaldat um guðvef ok purpura, ok glóaði allt við gull, ok svá var hún brennd."

Þá spurðu menn Gest, hvárt Brynhildr hefði nokkut kveðit dauð. Hann kvað þat satt vera. Þeir báðu hann kveða, ef hann kynni.

Þá mælti Gestr: "Þá er Brynhildi var ekit til brennunnar á helveg, ok var farit með hana nær hömrum nokkurum. Þar bjó ein gýgr. Hún var úti fyrir hellis dyrum ok var í skinnkyrtli ok svört yfirlits."

Hún hefir í hendi sér skógarvönd langan ok mælti: "Þessu vil ek beina til brennu þinnar, Brynhildr, ok væri betr, at þú værir lifandi brennd fyrir ódáðir þínar þær, at þú lézt drepa Sigurð Fáfnisbana, svá ágætan mann, ok opt var ek honum sinnuð, ok fyrir þat skal ek ljóða á þik með hefndarorðum þeim, at öllum sér þú at leiðari, er slíkt heyra frá þér sagt."

Eptir þetta ljóðast þær á, Brynhildr ok gýgr. Gýgr kvað:

"Skaltu í gegnum
ganga eigi
grjóti studda
garða mína.
Betr sæmdi þér
borða at rekja
heldr en at vitja
várra ranna.

Hvat skaltu vitja
af Vallandi,
hverflynt höfuð,
húsa minna?
Þú hefir vörgum,
ef þín vitja,
mörgum til matar
manns blóð gefit."

Þá kvað Brynhildr:

"Bregðu mér eigi,
brúðr ór steini,
þótt væra ek fyrr
í víkingu.
Ek mun okkar
æðri þykkja,
hvars eðli menn
okkart kunnu."

Gýgr kvað:

"Þú ert, Brynhildr
Buðladóttir,
heilli verstu
í heim borin.
Þú hefir Gjúka
of glatat börnum
ok búi þeira
brugðit góðu."

Brynhildr kvað:

"Ek mun segja þér
sanna ræðu,
vélgjarnt höfuð,
ef þik vita lystir,
hvé gerðu mik
Gjúka arfar
ástalausa
ok eiðrofa.

Lét mik af harmi
hugfullr konungr,
átta systur
undir eik búa.
Var ek vetra tólf,
ef þik vita lystir,
þá er ek ungum gram
eiða svarðak.

Ek lét gamlan
gýgjar bróður,
Hjálmgunnar, næst
heljar ganga.
Gaf ek ungum sigr
Auða bróður.
Þar var mér Óðinn
ofgreypr fyrir.

Lauk hann mik skjöldum
í Skatalundi
rauðum ok hvítum.
Randir snurtust.
Þann bað hann slíta
svefni mínum,
er hvergi lands
hræðask kynni.

Lét hann um sal minn
sunnanverðan
hávan brenna
hrotgarm viðar.
Þar bað hann þegar einn
yfir um ríða,
þann er færði mér
Fáfnis dýnu.

Reið góðr Grana
gullmiðlandi,
þar er fóstri minn
fletjum stýrði.
Einn þótti hann þar
öllum betri
víkingr Dana
í verðungu.

Sváfum vit ok undum
í sæing einni,
sem hann bróðir minn
of borinn væri.
Hvárki mátti
hönd yfir annat
átta nóttum
okkart leggja.

Því brá mér Guðrún
Gjúkadóttir,
at ek Sigurði
svæfa í armi,
Þá varð ek þess vís,
at ek vilda eigi,
at þau véltu mik
í verfangi.

Munu við ofstríð
alls til lengi
konur ok karlar
kvikvir fæðask.
Vit skulum okkrum
aldri slíta,
Sigurðr, saman.
Sökkstu nú, gýgr."

Þá æpti gýgr ógurligri röddu ok hljóp inn í bjargit.

Þá sögðu hirðmenn konungs: "Gaman er þetta, ok segðu enn fleira."

Konungr mælti: "Eigi er nauðsyn at segja fleira frá þvílíkum hlutum."

Konungr mælti: "Vartu nokkut með Loðbrókar sonum?"

Gestr svarar: "Skamma stund var ek með þeim. Ek kom til þeira, þá er þeir herjuðu suðr at Mundíafjalli ok brutu Vífilsborg. Þá var allt við þá hrætt, því at þeir höfðu sigr, hvar sem þeir kómu, ok þá ætluðu þeir at fara til Rómaborgar.

Þat var einn dag, at maðr nokkurr kom fyrir Björn konung járnsíðu ok heilsar honum. Konungr tekr honum vel ok spurði, hvaðan hann væri at kominn. Hann sagðist kominn sunnan frá Rómaborg.

Konungr spurði: "Hvé langt er þangat?"

Hann svaraði: "Hér máttu sjá, konungr, skó, er ek hefi á fótum."

Tekr hann þá járnskó af fótum sér, ok váru allþykkir ofan, en mjök slitnir neðan. "Svá er löng leið heðan til Rómaborgar sem þér meguð nú sjá á skóm mínum, hversu hart at þeir hafa þolat."

Konungr mælti: "Furðu löng leið er þetta at fara, ok munu vér aptr snúa ok herja eigi á Rómaríki."

Ok svá gera þeir, at þeir fara eigi lengra, ok þótti hernum þetta undarligt, at snúa svá skjótt sínu skapi við eins manns orð, er þeir höfðu áðr allt ráðs fyrir gert. Fóru Loðbrókar synir við þetta aptr ok heim norðr ok herjuðu eigi lengra suðr.

Konungr sagði: "Auðsýnt var þat, at helgir menn í Róma vildu eigi yfirgang þeira þangat, ok mun sá andi af guði sendr verit hafa, at svá skiptist skjótt þeira fyrirætlan at gera ekki spellvirki inum helgasta stað Jesú Kristí í Rómaborg."

10. Hvar Gesti þótti bezt hirðvist

Enn spurði konungr Gest: "Hvar hefir þú þess komit til konunga, er þér hefir bezt þótt?"

Gestr segir: "Mest gleði þótti mér með Sigurði ok Gjúkungum. En þeir Loðbrókar synir váru menn sjálfráðastir at lifa sem menn vildu. En með Eireki at Uppsölum var sæla mest. En Haraldr konungr hárfagri var vandastr at hirðsiðum allra fyrrnefndra konunga. Ek var ok með Hlöðvé konungi á Saxlandi, ok þar var ek prímsigndr, því at ek mátti eigi þar vera elligar, því at þar var kristni vel haldin, ok þar þótti mér at öllu bezt."

Konungr mælti: "Mörg tíðendi muntu segja kunna, ef vér viljum spyrja."

Konungr fréttir nú margs Gest. En Gestr segir þat allt greiniliga, ok um síðir talar hann svá: "Nú má ek segja yðr, hví at ek em Norna-Gestr kallaðr."

Konungr sagðist þat heyra vilja.

11. Nornir spáðu Gesti

"Þat var, þá er ek var fæddr upp með föður mínum í þeim stað, er Græningr heitir. Faðir minn var ríkr at peningum ok helt ríkuliga herbergi sín. Þar fóru þá um landit völur, er kallaðar váru spákonur ok spáðu mönnum aldr. Því buðu menn þeim ok gerðu þeim veizlur ok gáfu þeim gjafir at skilnaði. Faðir minn gerði ok svá, ok kómu þær til hans með sveit manna, ok skyldu þær spá mér örlög. Lá ek þá í vöggu, er þær skyldu tala um mitt mál. Þá brunnu yfir mér tvau kertisljós. Þær mæltu þá til mín ok sögðu mik mikinn auðnumann verða mundu ok meira en aðra mína foreldra eða höfðingja syni þar í landi ok sögðu allt svá skyldu fara um mitt ráð. In yngsta nornin þóttist of lítils metin hjá hinum tveimr, er þær spurðu hana eigi eptir slíkum spám, er svá váru mikils verðar. Var þar ok mikil ribbalda sveit, er henni hratt ór sæti sínu, ok fell hún til jarðar.

Af þessu varð hún ákafa stygg. Kallar hún þá hátt ok reiðiliga ok bað hinar hætta svá góðum ummælum við mik, — "því at ek skapa honum þat, at hann skal eigi lifa lengr en kerti þat brennr, er upp er tendrat hjá sveininum."

Eptir þetta tók in ellri völvan kertit ok slökkti ok biðr móður mína varðveita ok kveykja eigi fyrr en á síðasta degi lífs míns. Eptir þetta fóru spákonur í burt ok bundu ina ungu norn ok hafa hana svá í burt, ok gaf faðir minn þeim góðar gjafir at skilnaði. Þá er ek em roskinn maðr, fær móðir mín mér kerti þetta til varðveizlu. Hefi ek þat nú með mér."

Konungr mælti: "Hví fórtu nú hingað til vár?"

Gestr svarar: "Þessu sveif mér í skap. Ætlaða ek mik af þér nokkura auðnu hljóta mundu, því at þér hafið fyrir mér verit mjök lofaðir af góðum mönnum ok vitrum."

Konungr sagði: "Viltu nú taka helga skírn?"

Gestr svarar: "Þat vil ek gera at yðru ráði."

Var nú svá gert, ok tók konungr hann í kærleika við sik ok gerði hann hirðmann sinn. Gestr varð trúmaðr mikill ok fylgdi vel konungs siðum. Var hann ok vinsæll af mönnum.

12. Dauði Gests

Þat var einn dag, at konungr spurði Gest: "Hversu lengi vildir þú nú lifa, ef þú réðir?"Gestr svarar: "Skamma stund heðan af, ef guð vildi þat."

Konungr mælti: "Hvat mun líða, ef þú tekr nú kerti þitt?"

Gestr tók nú kerti sitt ór hörpustokki sínum. Konungr bað þá kveykja, ok svá var gert. Ok er kertit var tendrat, brann þat skjótt.

Konungr spurði Gest: "Hversu gamall maðr ertu?"

Gestr svarar: "Nú hefi ek þrjú hundruð vetra."

"Allgamall ertu," sagði konungr.

Gestr lagðist þá niðr. Hann bað þá ólea sik. Þat lét konungr gera. Ok er þat var gert, var lítit óbrunnit af kertinu. Þat fundu menn þá, at leið at Gesti. Var þat ok jafnskjótt, at brunnit var kertit ok Gestr andaðist, ok þótti öllum merkiligt hans andlát. Þótti konungi ok mikit mark at sögum hans, ok þótti sannast um lífdaga hans, sem hann sagði.