16. Frá Ragnarssonum ok Ellu konungi

Nú berr svá til, at þeir koma fyrri í Danaveldi en sendimenn Ellu konungs ok sitja nú kyrrir með lið sitt. En sendimenn koma með lið sitt til þeirar borgar, er synir Ragnars þiggja veizlu, ok ganga í þá höll, er þeir drekka, ok fyrir hásætit, er Ívarr liggr í. Sigurðr ormr í auga ok Hvítserkr hvati sitja at hneftafli, en Björn járnsíða skefr spjótskepti á hallargólfinu.

Ok er sendimenn Ellu konungs koma fyrir Ívar, kveðja þeir hann virðuliga. En hann tekr kveðju þeira ok spyrr, hvaðan þeir sé eða hvat þeir segja tíðenda. Ok sá, er fyrir þeim var, segir, at þeir váru enskir menn ok þá hefir Ella konungr þangat senda með þau tíðendi at segja fall Ragnars, föður þeira.

Hvítserkr ok Sigurðr láta þegar falla niðr taflit ok hyggja at vandliga þessi tíðenda sögn. Björn stendr á hallargólfinu ok studdist við spjótskepti sitt. En Ívarr spurði þá vandliga, með hverjum atburð líflát hans hafði verit. En þeir sögðu allt sem farit hafði þaðan frá, er hann kom við England ok til þess, er hann lét líf sitt.

Ok nú er þessi sögu var þar komit, er hann hafði þetta mælt: “Gnyðja mundu grísir,” — þokar Björn höndum sínum á spjótskaptinu, ok svá hafði hann tekit fast, at handastaðinn sá á eptir. Þá er sendimenn luku frásögn þessi, hristir Björn spjótit í sundr, svá at stökk í tvá hluti. En Hvítserkr hélt töfl einni, er hann hafði drepit, ok hann kreisti hana svá fast, at blóð stökk undan hverjum nagli. En Sigurðr ormr í auga hafði haldit á knífi einum ok skóf nagl sinn, er þessi tíðendi váru sögð, ok hugði svá vandliga at þessum tíðendum, at hann kenndi eigi fyrr en knífrinn stóð í beini, ok brást hann ekki við. En Ívarr spyrr at öllu sem gerst, en litr hans var stundum rauðr, en stundum blár, en lotum var hann bleikr, ok hann var svá þrútinn, at hans hörund var allt blásit af þeim grimmleik, er í brjósti hans var.

Nú tekr Hvítserkr til orða ok sagði, at svá mætti hefndina bráðast upp hefja at drepa sendimenn Ellu konungs.

Ívarr segir: “Þat skal eigi vera. Þeir skulu fara í friði, hvert er þeir vilja, ok ef nokkurr hlutr er sá, at þá skorti, skulu þeir mér til segja, ok skal ek fá þeim.”

Ok nú er þeir hafa lokit erendi sínu, snúa þeir utar eptir höllunni ok til skips síns. Ok er þeim gefr byr, láta þeir í haf, ok ferst þeim vel, þar til er þeir koma á fund Ellu konungs, ok segja honum frá, hversu hverjum þeira hefir við brugðit þessa tíðenda sögn.

Ok er Ella konungr heyrir þetta, þá mælti hann: “Þess er ván, at annathvárt munu vér Ívar þurfa at óttast eða engan ella, at því er þér segið frá honum, ok mundi þeim gott innan rifja, ok haldit munu vér fá ríki váru fyrir þeim.”

Nú lætr hann varðhöld hafa um allt sitt ríki, svá at eigi mátti herr komast á óvart honum.

En er sendimenn Ellu konungs váru brott farnir, ganga þeir bræðr á málstefnu, hversu þeir skyldu með fara of hefnd eptir Ragnar, föður sinn.

Þá mælti Ívarr: “Engan hlut mun ek í eiga ok eigi fá lið til, því at Ragnarr fór sem mik varði. Hann bjó illa sína sök til í upphafi. Hann átti engar sakir við Ellu konung, ok hefir þat opt orðit, ef maðr ætlar ofrkapp fyrir sér með rangendum, at hann hefir því óvirðuligar niðr komit. Ok vil ek þiggja fébætr af Ellu konungi, ef hann vill til leggja við mik.”

En er þeir heyra þetta bræðr hans, verða þeir reiðir mjök ok segja, at aldri skyldu þeir svá at klækjum verða, þótt hann vildi svá. “Munu þat margir mæla, at oss sé mislagðar hendr í kné, ef vér skulum eigi hefna föður várs, en vér höfum víða farit um heim með herskildi ok drepit margan mann saklausan. Ok enn skal eigi þat verða, heldr skal búa hvert skip, er sæfært er í Danaveldi. Skal svá gersamliga safna liði, at hverr maðr, er skjöld má bera í mót Ellu konungi, skal fara.”

En Ívarr segir, at hann mundi eptir sitja ok þau skip, er hann á fyrir at ráða, — “nema þat eitt, er ek á sjálfr.”

Ok er þetta spyrst, at Ívarr leggr enga stund á, fá þeir miklu minna lið ok fara þó eigi at síðr. Ok þegar er þeir kómu við England, verðr Ella konungr varr við ok lætr þegar lúðr sinn við gjalla ok býðr til sín öllum mönnum, er honum vilja fylgja. Ok nú fær hann svá mikit lið, at engi maðr mátti tölu á koma, ok ferr í mót þeim bræðrum. Ok er þeir finnast, var Ívarr ekki í þeim bardaga. Ok svá lýkr þeira bardaga, at synir Ragnars koma á flótta, en Ella konungr hefir sigr.

Ok er hann var at at reka flóttann, segir Ívarr, at hann ætlar ekki aptr at hverfa til lands síns, — “ok vil ek reyna, hvárt Ella konungr vill mér nokkurrar sæmdar unna eða engrar, ok þykki mér sá betri at þiggja yfirbót af honum en fara slíkar ófarar fleiri sem nú fóru vér.”

Hvítserkr segir, at eigi mátti hlut í eiga með honum ok hann yrði at fara með sín efni sem hann vill, — “en aldri skulu vér fé taka eptir föður várn.”

Ívarr segir, at þar mundi skilja með þeim, ok bað þá ráða ríki því, er þeir áttu allir saman, — “en þér skuluð senda mér lausafé, sem ek kveð á.”

En er hann hafði mælt, bað hann þá vel fara. En hann snýr aptr sinni ferð á fund Ellu konungs. Ok er hann kemr fyrir hann, kveðr hann konunginn virðuliga ok hefr svá mál sitt: “Ek em kominn á fund yðarn, ok vil ek mæla til sætta við þik ok slíkrar sæmdar sem þú vilt gert hafa til mín. Ok nú sé ek þat, at ek hefi ekki við þér, ok þykki mér þat betra at þiggja af yðr slíka sæmd sem þú vilt mér veita en láta mína menn fleiri fyrir yðr eða sjálfan mik.”

Þá svarar Ella konungr: “Þat kalla sumir menn, at eigi sé hægt at trúa þér ok þú mælir þá opt fagrt, er þú hyggr flátt, ok mun oss vera vant at sjá við þér eða bræðrum þínum.”

“Ek mun til lítils mæla við þik, ef þú lætr þat til. Skal ek þat sverja þér á mót, at ek skal aldri vera í mót þér.”

Nú spyrr konungr, til hvers hann mælti of yfirbætr.

“Ek vil,” segir Ívarr, “at þú gefir mér þat af landi þínu, er uxahúð tekr yfir, en þar utan um skal grundvöll gera, ok mun ek eigi til meira mæla við þik, ok þat sé ek, at þú vilt mér engrar sæmdar unna, ef þú vilt eigi þetta.”

“Eigi veit ek,” segir konungr, “at oss megi þetta at meini verða, þótt þú hafir þetta ór mínu landi, ok at vísu mun ek fá þér þetta, ef þú vilt þat sverja mér at berjast eigi í mót mér, ok eigi uggi ek bræðr þína, ef þú ert mér trúr.”

17. Dráp Ellu konungs

Nú ráða þeir þetta með sér, at Ívarr sverr honum eiða, at hann skyldi eigi skjóta í mót honum ok eigi ráð leggja til meins honum, en hann skal eignast af Englandi þat, sem uxahúð tekr yfir, er hann fengi mesta til.

Nú fær Ívarr sér öldungshúð eina, ok nú lætr hann hana bleyta, ok þrisvar lætr hann hana þenja. Nú lætr hann rista hana sem mjóst alla í sundr, ok þá lætr hann renna sér hvárt, háram eða holdrosu. Ok er þessu var lokit, var þvengr sjá svá langr, at furða var at, ok engum kom í hug, at svá mætti verða. Ok þá lætr hann breiða á einum velli, en þat var svá vítt land, at þat var mikil borgarvídd, ok þar fyrir utan lætr hann marka grundvöll sem til mikilla borgarveggja. Ok þá fær hann sér smiði marga ok lætr reisa hús mörg á þeim velli, ok þar lætr hann gera borg eina mikla, ok er sú kölluð Lundúnaborg. Hún er allra borga mest ok ágæzt of öll Norðrlönd.

Ok nú er hann hafði borg þessa látit gera, hafði hann lausafé upp gefit. En hann var svá örr, at hann gaf á tvær hendr, ok þótti svá mikit um speki hans, at allir sóttu hann at sínum ráðum ok vandamálum. Ok svá skipaði hann öllum málum sem hverjum þótti sér bezt gegna, ok gerist hann vinsæll, svá at hann á undir hverjum manni vin, ok er Ellu konungi mikit lið at honum fyrir landráða sakir, svá at konungr lætr hann mörgum ráðum ok málum skipa ok þarf eigi til at koma sjálfr.

Ok er Ívarr hafði svá komit ráði sínu, at þar þykkir til allrar spektar at sjá, sendir hann menn á fund bræðra sinna þess erendis, at þeir sendi honum gull ok silfr svá mikit sem hann kvað á. En er þessir menn koma á fund þeira bræðra, segja þeir sín erendi ok svá, hvar þá var komit hans ráð, því at menn þóttust þat eigi vita, yfir hverjum brögðum hann bjó. Ok svá skildu þeir bræðr, at hann hafði ekki skapsmuni eptir því, sem hann var vanr. Nú senda þeir slíkt fé sem hann á kvæði. Ok er þeir koma til Ívars, gefr hann þau öll fé inum stærstum mönnum í landinu ok dregr svá lið undan Ellu konungi, ok allir hétu því, at kyrrir mundu sitja, þótt hann gerði þangat herför.

Ok er Ívarr hefir svá lið dregit undir sik, þá sendir hann menn á fund bræðra sinna at segja þeim, at vildi hann, at þeir byði út leiðangri of þau lönd öll, er þeira ríki stóð yfir, ok þeir skoraði hverjum manni, er þeir fengi. Ok þá er þessi orðsending kom til þeira bræðra, kennast þeir við skjótt, skilja, at nú mundi honum þykkja mjök vænligt um, at nú mundi þeir fá sigr. Nú safna þeir liði um alla Danmörk ok Gautland ok öll þau ríki, er þeira völd váru yfir, ok draga óvígan her saman ok hafa almenning úti. Þá halda þeir skipum sínum til Englands bæði nótt ok dag ok vildu nú sem sízt láta fara njósn fyrir þeim.

Nú er sjá hersaga sögð Ellu konungi. Nú safnar hann sér liði ok fær lítit, fyrir því at Ívarr hafði mikit lið undan honum dregit.

Nú ferr Ívarr í mót Ellu konungi ok segir, at hann mundi enda þat, er hann hafði svarit. “En eigi má ek ráða tiltekju bræðra minna, en því má ek ráða at finna þá ok vita, ef þeir vili stöðva her sinn ok gera eigi meira illt en þeir hafa áðr gert.”

Nú ferr Ívarr á fund bræðra sinna ok eggjar þá nú mjök, at þeir skyldi sem bezt fram ganga ok sem bráðast láta bardaga verða, — “því at konungr hefir miklu minna lið.”

En þeir svara, at eigi mundi hann þurfa at eggja þá ok þeim var it sama í hug sem fyrr.

Nú ferr Ívarr ok hittir Ellu konung ok segir honum, at miklu váru þeir ákafari ok óðari en þeir vildi á hans orð hlýða. “Ok þá er ek vilda um grið leita yðar í milli, æptu þeir í gegn. Nú mun ek enda mína svardaga, at ek mun eigi berjast í móti þér, ok mun ek vera kyrr hjá ok mitt lið, en bardagi gengr með yðr sem verða má.”

Nú sjá þeir Ella konungr lið þeira bræðra, ok ferr svá geyst, at furða var at.

Þá mælti Ívarr: “Þat er nú til, Ella konungr, at þú fylkir liði þínu, en ek get þess, at þeir veiti þér harða atsókn nokkura hríð.”

En þegar þeira lið hittist, verðr bardagi mikill, ok ganga þeir hart fram synir Ragnars í gegnum fylkingar Ellu konungs, ok svá eru þeir ákafir, at þeir hyggja at því einu at gera at verkum sem mest, ok sú orrosta var bæði löng ok hörð. Ok hér lauk svá, at Ella konungr ok lið hans kom á flótta ok hann varð handtekinn.

Ok þá var Ívarr þar í nánd ok mælti, at svá skyldi breyta um líflát hans: “Er nú þat ráð,” segir hann, “at minnast, hvern dauðdaga hann valdi föður várum. Nú skal sá maðr, er oddhagastr er, marka örn á baki honum sem inniligast, ok þann örn skal rjóða með blóði hans.”

En sá maðr, er kvaddr var til þessarar sýslu, gerir sem Ívarr bauð honum, en Ella konungr var mjök sárr, áðr þessi sýslu lýkr. Lætr hann nú líf sitt, ok þykkjast þeir nú hefnt hafa föður síns, Ragnars. Ívarr segir, at hann vill þeim gefa ríki þat, er þeir áttu allir saman, en hann kveðst ráða vilja fyrir Englandi.

18. Ævilok Ragnarssona

Eptir þetta fara þeir Hvítserkr ok Björn heim til ríkis síns ok Sigurðr, en Ívarr er eptir ok ræðr Englandi. Þaðan frá halda þeir miðr saman liði sínu ok herjuðu á ýmsi lönd. En Randalín, móðir þeira, varð gömul kona.

En Hvítserkr, sonr hennar, hafði herjat eitthvert sinn í Austrveg, ok kom svá mikit ofrefli í mót honum, at hann mátti eigi rönd við reisa, ok varð hann handtekinn. En hann kaus sér þann dauðdaga, at bál skyldi gera af mannahöfðum; þar skyldi hann brenna, ok svá lét hann líf sitt.

Ok er Randalín spyrr þetta, þá kvað hún vísu:

“Sonr beið einn, sás áttak,
í Austrvegi dauða,
Hvítserkr var sá heitinn,
hvergi gjarn at flýja;
hitnaði hann af höfðum
höggvins vals at rómu,
kaus þann bana þengill
þróttarsnjallr, áðr felli.”

Ok enn kvað hún:

“Höfðum létu of hrundit
hundmörgum gram undir,
at feigum bör folka
fingi eldr yfir syngja;
hvat skyldi beð inn betra
böðheggr und sik leggja;
olli, deyr við orðstír
allvaldr, jöfurr falli.”

En frá Sigurði orm í auga er mikill ættbogi kominn. Hans dóttir hét Ragnhildr, móðir Haralds ins hárfagra, er fyrstr réð öllum Noregi einn.

En Ívarr réð fyrir Englandi allt til dauðadags ok varð sóttdauðr. Ok þá er hann lá í banasótt, mælti hann, at hann skyldi þangat færa, er herskátt væri, ok þess kvaðst hann vænta, at þeir mundi eigi sigr fá, er þar kæmi at landinu. Ok er hann andast, var svá gert sem hann mælti fyrir, ok var þá í haug lagiðr. Ok þat segja margir menn, þá er Haraldr konungr Sigurðarson kom til Englands, at hann kæmi þar at, er Ívarr var fyrir, ok fellr hann í þeiri för. Ok er Vilhjálmr bastarðr kom í land, fór hann til ok braut haug Ívars ok sá Ívar ófúinn. Þá lét hann gera bál mikit ok lætr Ívar brenna á bálinu, ok eptir þat berst hann til landsins ok fær gagn.

En frá Birni járnsíðu er komit margt manna. Frá honum er komin mikil ætt: Þórðr, er bjó at Höfða á Höfðaströnd, mikill höfðingi.

En þá er synir Ragnars váru allir líflátnir, dreifðist lið þeira á ýmsa vega, er þeim hafði fylgt, ok þótti þeim öllum, er verit höfðu með sonum Ragnars, einkis vert um aðra höfðingja. Þeir váru tveir menn, er fóru víða um lönd at leita, ef þeir fyndi nokkurn höfðingja þann, er þeim þætti sér eigi svívirðing í at þjóna, ok fóru þeir eigi báðir saman.

19. Frá mönnum Ragnars konungs

Sá atburðr hefir verit út í löndum, at einn konungr átti tvá sonu, ok tók hann sótt ok andaðist, en synir hans vilja drekka erfi eptir hann. Þeir bjóða til þessar veizlu svá, at allir menn skyldu koma þangat, þeir er á þrimr vetrum inum næstum spyrja þetta. Nú spyrst þetta víða um lönd. Ok á þessum þrimr vetrum búast þeir við þessi veizlu. Ok er þat sumar kemr, er erfi skyldi drekka, ok sú stund, er ákveðin var, þá verðr svá mikit fjölmenni, at engi vissi dæmi til, hvé mikit var, ok váru margar stórar hallir skipaðar ok mörg tjöld úti.

Ok er leið mjök it fyrsta kveld, kemr maðr einn til hallar þessarar. Þessi maðr er mikill, svá at þar var engi jafnmikill, ok þat sá á búnaði hans, at hann hafði hjá tignum mönnum verit. Ok er hann kemr í höllina, gengr hann fyrir þá bræðrna ok kveðr þá ok spyrr, hvar þeir vísi honum til sætis. Þeim leizt vel á hann ok báðu hann sitja á inn æðra bekk. Hann þurfti tveggja manna rúm. Ok þegar hann hafði niðr setzt, var honum borin drykkja sem öðrum mönnum, ok ekki horn var svá mikit, at eigi drykki hann af í einum drykk, ok þat þóttust allir sjá, at honum þótti engis um vert um alla aðra.

Svá verðr enn, at annarr maðr kemr til þessarar veizlu. Sá var heldr meiri en inn fyrri. Þessir menn hafa síða höttu. Ok er þessi maðr kemr fyrir hásætit inna ungu konunga, kveðr hann þá listuliga ok biðr þá vísa sér til sætis. Þeir mæltu, at þessi maðr skyldi innar sitja á inn æðra bekk. Nú gengr hann til sætis síns, ok eru þeir svá miklir í rúmi báðir saman, at fimm menn hafa upp risit fyrir þeim. En sá, er fyrr kom, er þó minni drykkjumaðr. En inn síðari drakk svá skjótt, at hann hellti náliga í sik af hverju horni, ok eigi finna menn þó, at hann verði drukkinn, ok heldr lætr hann óþokkuliga við sínum sessunautum ok snýr baki við þeim.

Sá, er fyrri kom, bað, at þeir skyldi eiga gaman saman, — “ok mun ek fyrri.”

Hann stakk við honum hendi ok kvað vísu:

“Seg frá þegnsköpum þínum,
þik ráðumst ek spyrja:
hvar sáttu hrafn á hríslu
hrolla dreyra fullan?
Optar þáttu at öðrum,
í öndvegi fundinn,
en dreyrug hræ drægir
í dal fyr valfugla.”

Nú þykkir þeim, er utar sat, til leitat við sik í slíku tilkvæði ok kvað vísu í móti:

“Þegi heimdregi heitinn,
hvat er þik vesallátan,
hefir aldrigi unnit,
er ek mega þrotna;
feitaðir sverðs né sólar
sæki-tík at leiki,
gafta hálu hesti,
hvat rækir þú, drykkju.”

Nú svarar hinn, er fyrri kom:

“Hafs létum vér hesta
hlýr stinn á brim renna,
meðan á bjartar brynjur
blóði dreif um síður;
ylgr gein, arnar, mönnum,
eyddist gráðr, of svíra,
harðmeldr gátum heiðan
hveðnu, blóði roðna.”

Ok nú kvað sá, er síðar kom:

“Alls engi sák yðarn,
þars upp lokinn fundum
Heita vang fyr hvítum
hesti máva rastar;
ok við lasi lúðrar
fyr landi vér undum
hallar ríka mollu
hrafns fyr rauðum stafni.”

Ok enn kvað sá, er fyrr kom:

“Samira okkr at öldrum
í öndvegi þræta,
hvat okkarr hefir unnit
hvaðarr framar öðrum;
þú stótt, þars bar bára
brandahjört at sundi,
en ek sat, þars rá reiddi
rauðan stafn til hafnar.”

Nú svarar sá, er síðar kom:

“Fylgdum Birni báðir
at brandagný hverjum,
váru reyndir rekkar,
en Ragnari stundum;
vark, þars bragnar börðust,
á Bolgaralandi
því bark sár á síðu,
sit innar meir, granni.”

Enda kenndust þeir þá við of síðir ok váru þar síðan at veizlu.

20. Frá Ögmundi danska

Ögmundr er maðr nefndr, er kallaðr var Ögmundr inn danski. Hann fór eitthvert sinn með fimm skipum ok lá við Sámsey í Munarvági. Þá er þat sagt, at matsveinar fóru á land at gera mat til, en aðrir menn fóru í skóg at skemmta sér, ok þar fundu þeir einn trémann fornan, ok var fertugr at hæð ok mosavaxinn, ok sá þó öll deili á honum, ok ræddu nú um með sér, hverr blótat mundi hafa þetta it mikla goð. Ok þá kveðr trémaðrinn:

“Þat var fyr löngu,
er í leið megir
Hæklings fóru
hlunnalungum
fram um salta
slóð birtinga,
þá varðk þessa
þorps ráðandi.

Ok því settumk
svarðmerðlingar
suðr hjá salti,
synir Loðbrókar;
þá vark blótinn
til bana mönnum
í Sámseyju
sunnanverðri.

Þar báðu standa,
meðan strönd þolir
mann hjá þyrni
ok mosa vaxinn;
nú skýtr á mik
skýja gráti,
hlýr hvárki mér
hold né klæði.”