18. Frá vígi Fáfnis

Nú ríða þeir Sigurðr ok Reginn upp á heiðina á þann farveg, er Fáfnir var vanr at skríða, er hann fór til vatns, ok þat er sagt, at sá hamarr var þrítugr, er hann lá at vatni, þá er hann drakk.

Þá mælti Sigurðr: "Þat sagðir þú, Reginn, at dreki sjá væri eigi meiri en einn lyngormr, en mér sýnast vegar hans ævar miklir."

Reginn mælti: "Ger gröf eina ok sezt þar í. Ok þá er ormrinn skríðr til vatns, legg þá til hjarta honum ok vinn honum svá bana. Þar fyrir fær þú mikinn frama."

Sigurðr mælti: "Hversu mun þá veita, ef ek verð fyrir sveita ormsins?"

Reginn svarar: "Eigi má þér ráð ráða, er þú ert við hvatvetna hræddr. Ok ertu ólíkr þínum frændum at hughreysti."

Nú ríðr Sigurðr á heiðina, en Reginn hverfr í brott yfrit hræddr. Sigurðr gerði gröf eina. Ok er hann er at þessu verki, kemr at honum einn gamall maðr með síðu skeggi ok spyrr, hvat hann gerir þar. Hann segir.

Þá svarar inn gamli maðr: "Þetta er óráð. Ger fleiri grafar ok lát þar í renna sveitann, en þú sit í einni ok legg til hjartans orminum."

Þá hvarf sá maðr á brottu. En Sigurðr gerir grafar eptir því, sem fyrir var sagt.

Ok er ormrinn skreið til vatns, varð mikill landskjálfti, svá at öll jörð skalf í nánd. Hann fnýsti eitri alla leið fyrir sik fram, ok eigi hræddist Sigurðr né óttast við þann gný. Ok er ormrinn skreið yfir gröfina, þá leggr Sigurðr sverðinu undir bægslit vinstra, svá at við hjöltum nam. Þá hleypr Sigurðr upp ór gröfinni ok kippir at sér sverðinu ok hefir allar hendr blóðgar upp til axlar. Ok er inn mikli ormr kenndi síns banasárs, þá laust hann höfðinu ok sporðinum, svá at allt brast í sundr, er fyrir varð.

Ok er Fáfnir fekk banasár, spurði hann: "Hverr ertu, eða hverr er þinn faðir, eða hver er ætt þín, er þú vart svá djarfr, at þú þorir at bera vápn á mik?"

Sigurðr svarar: "Ætt mín er mönnum ókunnig. Ek heiti göfugt dýr, ok á ek engan föður né móður, ok einn saman hefi ek farit."

Fáfnir svarar: "Ef þú átt engan föður né móður, af hverju undri ertu þá alinn? Ok þótt þú segir mér eigi þitt nafn á banadægri mínu, þá veiztu, at þú lýgr nú."

Hann svarar: "Ek heiti Sigurðr, en faðir minn Sigmundr."

Fáfnir svarar: "Hverr eggjaði þik þessa verks, eða hví léttu at eggjast? Hafðir þú eigi frétt þatt, hversu allt fólk er hrætt við mik ok við minn ægishjálm? Inn fráneygi sveinn, þú áttir föðr snarpan."

Sigurðr svarar: "Til þessa hvatti mik inn harði hugr, ok stoðaði til, at gert yrði, þessi in sterka hönd ok þetta it snarpa sverð, er nú kenndir þú, ok fár er gamall harðr, ef hann er í bernsku blautr."

Fáfnir segir: "Veit ek, ef þú vex upp með frændum þínum, at þú mundir kunna at vega reiðr, en þetta er meiri furða, er einn bandingi hertekinn skal þorat hafa at vega at mér, því at fár hernuminn er frækn til vígs."

Sigurðr mælti: "Bregðr þú mér, at ek væra fjarri mínum frændum? En þótt ek væra hernuminn, þá var ek þó eigi heptr, ok þat fanntu, at ek var lauss."

Fáfnir svarar: "Heiptyrði tekr þú hvetvetna því, er ek mæli. En gull þetta mun þér at bana verða, er ek hefi átt."

Sigurðr svarar: "Hverr vill fé hafa allt til ins eina dags, en eitt sinn skal hverr deyja."

Fáfnir mælti: "Fátt vill þú at mínum dæmum gera, en drukkna muntu, ef þú ferr um sjá óvarliga, ok bíð heldr á landi, unz logn er."

Sigurðr mælti: "Seg þú þat, Fáfnir, ef þú ert fróðr mjök: Hverjar eru þær nornir, er kjósa mögu frá mæðrum?"

Fáfnir svarar: "Margar eru þær ok sundrlausar, sumar eru Ása ættar, sumar eru álfa ættar, sumar eru dætr Dvalins."

Sigurðr mælti: "Hve heitir sá hólmr, er blanda hjörlegi Surtr ok Æsir saman?"

Fáfnir svarar: "Hann heitir Óskaptr."

Ok enn mælti Fáfnir: "Reginn, bróðir minn, veldr mínum dauða, ok þat hlægir mik, er hann veldr ok þínum dauða, ok ferr þá sem hann vildi."

Enn mælti Fáfnir: "Ek bar ægishjálm yfir öllu fólki, síðan ek lá á arfi míns bróður, ok svá fnýsta ek eitri alla vega frá mér í brott, at engi þorði at koma í nánd mér, ok engi vápn hræddumst ek, ok aldri fann ek svá margan mann fyrir mér, at ek þættumst eigi miklu sterkari, en allir váru hræddir við mik."

Sigurðr mælti: "Sá ægishjálmr, er þú sagðir frá, gefr fám sigr, því at hverr sá, er með mörgum kemr, má þat finna eitthvert sinn, at engi er einna hvatastr."

Fáfnir svarar: "Þat ræð ek þér, at þú takir hest þinn ok ríðir á brott sem skjótast, því at þat hendir opt, at sá, er banasár fær, hefnir sín sjálfr."

Sigurðr svarar: "Þetta eru þín ráð, en annat mun ek gera. Ek mun ríða til þíns bóls ok taka þar þat it mikla gull, er frændr þínir hafa átt."

Fáfnir svarar: "Ríða muntu þar til, er þú finnr svá mikit gull, at ærit er um þína daga, ok þat sama gull verðr þinn bani ok hvers annars, er þat á."

Sigurðr stóð upp ok mælti: "Heim munda ek ríða, þótt ek missta þessa ins mikla fjár, ef ek vissa, at ek skylda aldri deyja, en hverr frækn maðr vill fé ráða allt til ins eina dags. En þú, Fáfnir, ligg í fjörbrotum, þar er þik Hel hafi."

Ok þá deyr Fáfnir.

19. Sigurðr eignaðist Fáfnisarf

Eptir þetta kom Reginn til Sigurðar ok mælti: "Heill, herra minn, mikinn sigr hefir þú unnit, er þú hefir drepit Fáfni, er engi varð fyrr svá djarfr, at á hans götu þorði sitja, ok þetta fremdarverk mun uppi, meðan veröldin stendr."

Nú stendr Reginn ok sér niðr í jörðina langa hríð. Ok þegar eptir þetta mælti hann af miklum móði: "Bróður minn hefir þú drepit, ok varla má ek þessa verks saklauss vera."

Nú tekr Sigurðr sitt sverð, Gram, ok þerrir á grasinu ok mælti til Regins: "Fjarri gekk þú þá, er ek vann þetta verk ok ek reynda þetta snarpa sverð með minni hendi ok mínu afli. Atta ek við orms megin, meðan þú látt í einum lyngrunni, ok vissir þú eigi, hvárt er var himinn eða jörð."

Reginn svarar: "Þessi ormr mætti lengi liggja í sínu bóli, ef eigi hefðir þú notit sverðs þess, er ek gerða þér minni hendi, ok eigi hefðir þú þetta enn unnit ok engi annarra."

Sigurðr svarar: "Þá er menn koma til vígs, þá er manni betra gott hjarta en hvasst sverð."

Þá mælti Reginn við Sigurð af áhyggju mikilli: "Þu drapt minn bróður, ok varla má ek þessa verks saklauss."

Þá skar Sigurðr hjartat ór orminum með því sverði, er Riðill hét.

Þá drakk Reginn blóð Fáfnis ok mælti: "Veit mér eina bæn, er þér er lítit fyrir: Gakk til elds með hjartat ok steik ok gef mér at eta."

Sigurðr fór ok steikti á steini. Ok er freyddi ór, þá tók hann fingri sínum á ok skynjaði, hvárt steikt væri. Hann brá fingrinum í munn sér. Ok er hjartablóð ormsins kom á tungu honum, þá skyldi hann fuglarödd.

Hann heyrði, at igður klökuðu á hrísinu hjá honum: "Þar sitr Sigurðr ok steikir Fáfnis hjarta. Þat skyldi hann sjálfr eta. Þá mundi hann verða hverjum manni vitrari."

Önnur segir: "Þar liggr Reginn ok vill véla þann, sem honum trúir."

Þá mælti in þriðja: "Höggvi hann þá höfuð af honum, ok má hann þá ráða gullinu því inu mikla einn."

Þá mælti in fjórða: "Þá væri hann vitrari, ef hann hefði þat, sem þær höfðu ráðit honum, ok riði síðan til bóls Fáfnis ok tæki þat it mikla gull, er þar er, ok riði síðan upp á Hindarfjall, þar sem Brynhildr sefr, ok mun hann nema þar mikla speki, ok þá væri hann vitr, ef hann hefði yður ráð ok hygði hann um sína þurft, ok þar er mér úlfsins ván, er ek eyrun sá."

Þá mælti in fimmta: "Eigi er hann svá horskr sem ek ætla, ef hann vægir honum, en drepit áðr bróður hans."

Þá mælti in sétta: "Þat væri snjallræði, ef hann dræpi hann ok réði einn fénu."

Þá mælti Sigurðr: "Eigi munu þau ósköp, at Reginn sé minn bani, ok heldr skulu þeir fara báðir bræðr einn veg." Bregðr nú sverðinu Gram ok höggr höfuð af Regin.

Ok eptir þetta etr hann suman hlut hjartans ormsins, en sumt hirðir hann; hleypr síðan á hest sinn ok reið eptir slóð Fáfnis ok til hans herbergis ok fann, at þat var opit ok af járni hurðirnar allar ok þar með allr dyraumbúningrinn ok af járni allir stokkar í húsinu ok grafit í jörð niðr. Sigurðr fann þar stórmikit gull ok sverðit Hrotta, ok þar tók hann ægishjálm ok gullbrynjuna ok marga dýrgripi. Hann fann þar svá mikit gull, at honum þótti ván, at eigi mundi meira bera tveir hestar eða þrír. Þat gull tekr hann allt ok berr í tvær kistur miklar, tekr nú Í tauma hestinum Grana. Hestrinn vill nú eigi ganga, ok ekki tjáir at keyra. Sigurðr finnr nú, hvat hestrinn vill, hleypr hann á bak ok lýstr hann sporum, ok rennr sjá hestr sem lauss væri.

20. Fundr Sigurðar ok Brynhildar

Sigurðr ríðr nú langar leiðir ok allt til þess, er hann kemr upp á Hindarfjall, ok stefndi á leið suðr til Frakklands. Á fjallinu sá hann fyrir sér ljós mikit, sem eldr brynni, ok ljómaði af til himins. En er kom at, stóð þar fyrir honum skjaldborg ok upp ór merki. Sigurðr gekk í skjaldborgina ok sá, at þar svaf maðr ok lá með öllum hervápnum. Hann tók fyrst hjálminn af höfði honum ok sá, at þat var kona. Hún var í brynju, ok var svá föst sem hún væri holdgróin. Þá reist hann ofan ór höfuðsmátt ok í gegnum niðr ok svá út í gegnum báðar ermar, ok beit sem klæði. Sigurðr kvað hana helzti lengi sofit hafa.

Hún spurði, hvat svá var máttugt, er beit brynjuna — "ok brá mínum svefni, eða mun hér kominn Sigurðr Sigmundarson, er hefir hjálm Fáfnis ok hans bana í hendi?"

Þá svarar Sigurðr: "Sá er Völsunga ættar, er þetta verk hefir gert, ok þat hefi ek spurt, at þú ert ríks konungs dóttir, ok þat sama hefir oss sagt verit frá yðrum vænleik ok vitru, ok þat skulu vér reyna."

Brynhildr segir, at tveir konungar börðust. Hét annarr Hjálmgunnarr. Hann var gamall ok inn mesti hermaðr, ok hafði Óðinn honum sigri heitit, en annarr Agnarr eða Auðabróðir. "Ek fellda Hjálmgunnar í orrostu, en Óðinn stakk mik svefnþorni í hefnd þess ok kvað mik aldri síðan skyldu sigr hafa ok kvað mik giftast skulu. En ek strengda þess heit þar í mót at giftast engum þeim, er hræðast kynni."

Sigurðr mælti: "Kenn oss ráð til stórra hluta."

Hún svarar: "Þér munuð betr kunna, en með þökkum vil ek kenna yðr, ef þat er nokkut, er vér kunnum, þat er yðr mætti líka, í rúnum eða öðrum hlutum, er liggja til hvers hlutar, ok drekkum bæði saman, ok gefi goðin okkr góðan dag, at þér verði nyt ok frægð at mínum vitrleik ok þú munir eptir, þat er vit ræðum."

Brynhildr fylldi eitt ker ok færði Sigurði ok mælti:

"Bjór færik þér,
brynþings apaldr,
magni blandinn
ok megintíri;
fullr er ljóða
ok líknstafa,
góðra galdra
ok gamanrúna.

Sigrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt snotr vera,
ok rísta á hjalti hjörs,
á vettrimum
ok á valböstum
ok nefna tysvar Tý.

Brimrúnar skaltu gera,
ef þú vilt borgit hafa
á sundi seglmörum.
Á stafni skal þær rísta
ok á stjórnar blaði
ok leggja eld í ár.
Fellrat svá brattr breki
né blár unnir,
þó kemstu heill af hafi.

Málrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt, at manngi þér
heiptum gjaldi harm.
Þær um vindr,
þær um vefr,
þær um setr allar saman
á því þingi,
er þjóðir skulu
í fulla dóma fara.

Ölrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt, at annars kván
vélit þik í tryggð, ef þú trúir.
Á horni skal þær rísta
ok á handarbaki
ok merkja á nagli nauð.

Full skaltu signa
ok við fári sjá
ok verpa lauk í lög.
Þá ek þat veit,
at þér verðr aldri
meinblandinn mjöðr.

Bjargrúnar skaltu nema,
ef þú vilt borgit fá
ok leysa kind frá konu.
Á lófa skal þær rísta
ok um liðu spenna
ok biðja dísir duga.

Limrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt læknir vera
ok kunna sár at sjá.
Á berki skal þær rísta,
ok á barri viðar
þess, er lúti austr limar.

Hugrúnar skaltu nema,
ef þú vilt hverjum vera
geðhorskari guma.
Þær of réð,
þær of reist,
þær of hugði Hroptr.

Á skildi váru ristnar,
þeim er stendr fyr skínanda guði,
á eyra Árvakrs
ok á Alsvinns hófi
ok á því hveli, er stendr
undir reið Rögnis,
á Sleipnis tönnum
ok á sleða fjötrum,

á bjarnar hrammi
ok á Braga tungu,
á úlfs klóm
ok á arnar nefi,
á blóðgum vængjum
ok á brúar sporði,
á lausnar lófa
ok á líknar spori,

á gleri ok á gulli
ok á góðu silfri,
í víni ok í virtri
ok á völu sessi,
í guma holdi,
á Gungnis oddi
ok á gýgjar brjósti,
á nornar nagli
ok á nefi uglu.

Allar váru af skafnar,
þær er á váru ristnar,
ok hrærðar við inn helga mjöð
ok sendar á víða vegu.
Þær eru með álfum,
sumar með Ásum
ok með vísum Vönum.
Sumar hafa mennskir menn.

Þat eru bókrúnar
ok bjargrúnar
ok allar ölrúnar
ok mærar meginrúnar,
hverjum, er þær kná óvilltar
ok óspilltar
sér at heillum hafa.
Njóttu, ef þú namt,
unz rjúfast regin.

Nú skaltu kjósa,
alls þér er kost of boðinn,
hvassra vápna hlynr.
Sögn eða þögn
haf þú þér sjálfr of hug.
Öll eru mál of metin."

Sigurðr svarar:

"Munkat ek flæja,
þótt mik feigan vitir.
Emkat ek með bleyði borinn.
Ástráð þín
vil ek öll of hafa,
svá lengi sem ek lifi."