Vápnakenningar ok herklæða

48. Vápn ok herklæði skal kenna til orrostu ok til Óðins ok valmeyja ok herkonunga, kalla hjálm hött eða fald, en brynju serk eða skyrtu, en skjöld tjald, ok skjaldborgin er kölluð höll ok ræfr, veggr ok gólf. Skildir eru kallaðir ok kenndir við herskip, sól eða tungl eða lauf eða blik eða garðr skipsins. Skjöldr er ok kallðr skip Ullar eða kennt til fóta Hrungnis, er hann stóð á skildi. Á fornum skjöldum var títt at skrifa rönd þá, er baugr var kallaðr, ok eru við þann baug skildir kenndir. Höggvápn, öxar eða sverð, er kallat eldar blóðs eða benja. Sverð heita Óðins eldar, en öxar kalla menn trollkvinna heitum ok kenna við blóð eða benjar eða skóg eða við. Lagvápn eru vel kennd til orma eða fiska. Skotvápn eru mjök kennd til hagls eða drífu eða rotu. Öllum þessum kenningum er marga lund breytt, því at þat er flest ort í lofkvæðum, er þessar kenningar þarf við. Svá kvað Víga Glúmr:

Lattisk herr með höttu
Hangatýs at ganga,
þóttit þeim at hætta
þekkiligt, fyr brekku.

Svá kvað Einarr skálaglamm:

Hjalmfaldinn bauð hildi
hjaldrörr ok Sigvaldi,
hinn er fór í gný Gunnar,
gunndjarfr Búi, sunnan.

Róða serkr, sem Tindr kvað:

Þá er hringfáum Hanga
hrynserk, viðum brynju
hruðusk riðmarar Róða
rastar, varð at kasta.

Hamðis skyrta, sem Hallfreðr kvað:

Ólítinn brestr úti
unndýrs frömum runnum
hart á Hamðis skyrtum
hryngráp Egils vápna.

Sörla föt, enn sem hann kvað:

Þaðan verða föt fyrða,
fregn ek görla þat, Sörla
rjóðask björt í blóði
benfúr méil-skúrum.

[Hlakkar tjöld], sem Grettir kvað:

Heldu Hlakkar tjalda
hefjendr saman nefjum
Hildar veggs ok hjuggusk
hregg-Nirðir til skeggjum.

Róða ræfr, sem Einarr kvað:

Eigi þverr fyrir augna
Óðs beðvinu Róða
ræfrs, eignisk sá, regni
ramsvell, konungr elli.

Hildar veggr, sem kvað Grettir ok áðr er ritat. Skipsól, sem Einarr kvað:

Leyg rýðr ætt á ægi
Óláfs skipa sólar.

Hlýrtungl, sem Refr kvað:

Dagr var fríðr, sá er fögru
fleygjendr álinleygjar
í hangferil hringa
hlýrtungli mér þrungu.

Garðr skips, sem hér er:

Svá skaut gegn í gögnum
garð steinfarinn barða,
sá var, gnýstærir geira,
gunnar æfr, sem næfrar.

Askr Ullar, sem Þjóðólfr kvað:

Ganga él of yngva
Ullar skips með fullu,
þar er samnagla siglur
slíðrdúkaðr ríða.

Ilja blað Hrungnis, sem Bragi kvað:

Vilið, Hrafnketill, heyra,
hvé hreinggróit steini
Þrúðar skal ek ok þengil
þjófs ilja blað leyfa?

Bragi skáld kvað þetta um bauginn á skildinum:

Nema svá at góð ins gjalla
gjöld baugnafaðs vildi
meyjar hjóls inn mæri
mögr Siguðrar Högna.

Hann kallaði skjöldinn Hildar hjól, en bauginn nöf hjólsins. Baugjörð, sem Hallvarðr kvað:

Rauðljósa sér ræsir,
rit brestr sundr in hvíta,
baugjörð brodda ferðar,
bjúgrennd, í tvau fljúga.

Svá er enn kveðit:

Baugr er á beru sæmstr,
en á boga örvar.

Sverð er Óðins eldr, sem Kormákr kvað:

Svall, þá er gekk með gjallan
Gauts eld, hinn er styr beildi,
glaðfæðandi Gríðar,
gunnr. Komsk Urðr ór brunni

Hjálms eldr, sem kvað Úlfr Uggason:

Fullöflug lét fjalla
fram haf-Sleipni þramma
Hildr, en Hrofts of gildar
hjalmelda mar felldu.

Brynju eldr, sem kvað Glúmr Geirason:

Heinþynntan lét hvína
hryneld at þat brynju
foldar vörð, sá er fyrðum
fjörn-harðan sik varði.

Randar íss ok grand hlífar, sem Einarr kvað:

Ráðvöndum þá ek rauðra
randa ís at vísa,
grand berum hjalms í hendi,
hvarmþey drifinn Freyju.

Öx heitir trollkona hlífa, sem Einarr kvað:

Sjá megu rétt, hvé, Ræfils
ríðendr, við brá Gríðar
fjörnis fagrt of skornir,
foldviggs, drekar liggja.

Spjót er ormr kallat, sem Refr kvað:

Kná myrkdreki marka
minn, þar er ýtar finnask,
æfr á aldar lófum
eikinn borðs at leika.

Örvar eru kallaðar hagl boga eða strengjar eða hlífa eða orrostu, sem Einarr kvað skálaglamm:

Brak-Rögnir skók bogna,
barg óþyrmir varga,
hagl ór Hlakkar seglum,
hjörs, rakkliga fjörvi.

Ok Hallfreð:

Ok geir-Rótu götvar
gagls við strengjar hagli
hungreyðöndum hanga
hléðut járni séðar.

Ok Eyvindr skáldaspillir:

Lítt kváðu þik láta,
landvörðr, er brast, Hörða,
brynju hagl í benjum,
bugusk almar, geð falma.

Frá Hjaðningavígum

49. Orrosta er kölluð Hjaðninga veðr eða él ok vápn Hjaðninga eldr eða vendir, en saga er til þess.

Konungr sá, er Högni er nefndr, átti dóttr, er Hildr hét. Hana tók at herfangi konungr sá, er Héðinn hét Hjarrandason. Þá var Högni konungr farinn í konunga stefnu. En er hann spuðri, at herjat var í ríki hans ok dóttir hans í braut tekin, þá fór hann með sínu liði at leita Héðins ok spurði til hans, at hann fór norðr meðlandi. Þá er Högni konungr kom í Nóreg, spurði hann, at Héðinn hafði siglt vestr of haf. Þá siglir Högni eftir honum allt til Orkneyja, ok er hann kom þar, sem heitir Háey, þá var þar fyrir Héðinn með lið sitt.

Þá fór Hildr á fund föður síns ok bauð honum men at sætt af hendi Héðins, en í öðru orði sagði hon, at Héðinn væri búinn at berjast ok ætti Högni af honum engrar vægðr ván.

Högni svarar stirt dóttur sinni. En er hon hitti Héðin, sagði hon honum, at Högni vildi enga sætt, ok bað hann búast til orrostu, ok svá gera þeir hvárirtveggju, ganga upp á eyna ok fylkja liðinu.

Þá kallar Héðinn á Högna, mág sinn, ok bauð honum sætt ok mikit gull at bótum.

Þá svarar Högni: ”Of síð bauttu þetta, ef þú vill sættast, því að nú hefi ek dregit Dáinsleif, er dvergarnir gerðu, er mannsbani skal verða, hvert sinn er bert er, ok aldri bilar í höggvi ok ekki sár grær, ef þar skeinist af.”

Þá mælti Héðinn: ”Sverði hælir þú þar, en eigi sigri. Þat kallak gott hvert, er dróttinhollt er.”

Þá hófu þeir orrostu þá, er Hjaðningavíg er kallat, ok börðust þann dag allan, ok at kveldi fóru konungar til skipa. En Hildr gekk of nóttina til valsins ok vakði upp með fjölkynngi alla þá, er dauðir váru. Ok annan dag gengu konungarnir á vígvöllinn ok börðust ok svá allir þeir, er fellu inn fyrra daginn. Fór svá sú orrosta hvern dag eftir annan, at allir, þeir er fellu, ok öll vápn, þau er lágu á vígvelli, ok svá hlífar, urðu, at grjóti. En er dagaði, stóðu upp allir dauðir menn ok börðust, ok öll vápn váru þá nýt. Svá er sagt í kvæðum, at Hjaðningar skulu svá bása ragnaröks. Eftir þessi sögu orti Bragi skáld í Ragnars drápu loðbrókar.

Orrosta kennd til Óðins

Orrosta er veðr Óðins, sem fyrr er ritat. Svá Víga-Glúmr:

Rudda ek sem jarlar,
orð lék á því, forðum
með veðrstöfum Viðris
vandar mér til landa.

Viðris veðr er hér kallat orrusta, en vöndr vígs sverðit, en menn stafir sverðsins.

Hér er bæði orrosti ok vápn haft til kenningar mannins. Þat er rekit kallat, er svá er ort. Skjöldr er land vápnanna, en vápn er hagl eða regn þess lands, ef nýgervingurn er ort.