Hálfs saga ok Hálfsrekka

1. Frá Alreki konungi

Alrekr hét konungr, er bjó á Alreksstöðum. Hann réð fyrir Hörðalandi. Hann átti Signýju, dóttur konungs af Vörs. Kollr hét hirðmaðr hans, ok fylgdi hann konungi norðr í Sogn ok sagði konungi allmikit frá vænleik Geirhildar Drífsdóttur, því at hann hafði sét hana við mungátsgerð, ok kveðst honum unna þess ráðs. Til fundar við Geirhildi kom Höttr, er Óðinn var reyndar, þá er hún var at léreptum. Hann keypti því við hana, at Alrekr konungr skyldi eiga hana, en hún skyldi á hann heita til alls. Konungr sá hana, er hann fór heim, ok gerði brúðlaup til hennar it sama haust.

Konungr launaði Koll vel trúleik sinn ok gaf honum jarlsdóm ok atsetu í Kollsey fyrir sunnan Harðsæ, ok er þat fjölbyggt herað.

Alrekr konungr mátti eigi eiga þær báðar fyrir ósamþykki þeira ok kveðst þá þeira eiga skyldu, er betra öl gerði mót honum, er hann kæmi heim ór leiðangri. Þær kepptust um ölgerðina. Signý hét á Freyju, en Geirhildr á Hött. Hann lagði fyrir dregg hráka sinn ok kveðst vilja fyrir tilkvámu sína þat, er var milli kersins ok hennar. En þat reyndist gott öl. Þá kvað Alrekr:

"Geirhildr, getta,
gott er öl þetta,
ef því andmarkar
engir fylgja.
Ek sé hanga
á hávum gálga
son þinn, kona,
seldan Óðni."

Á þeim misserum var fæddr Víkarr, sonr Alreks ok Geirhildar.

2. Fall Ögvalds konungs

Ögvaldr Rogalands konungr bjó á Roga á Jösurheiði. Hún er í milli Rogalands ok Þelamarkar. Þat kalla menn nú Viði. Hann fór á dýraveiði. Honum fylgdi hirð hans, ok þar fæddi drottning svein þann, er Jösurr hét. Þann fóstraði Gunnvaldr Storðarjarl. Hæklingr víkingr kom með her sinn á hendr Ögvaldi konungi. Í þeiri orrostu fell Ögvaldr konungr, ok var hann heygðr á Ögvaldsnesi.

Finnr inn auðgi af Akranesi, landnámamaðr, lá við Ögvaldsnes ok búinn til Íslands ok spurði, hversu fyrir löngu Ögvaldr konungr fell. Hann heyrði vísu þessa kveðna í hauginn:

"Þat var fyr löngu,
er leið heldu
heldr hundmargir
Hæklings firar,
sigldu um salta
slóð birtinga.
Þá varð ek þessa
þorps ráðandi."

3. Fall Alreks konungs ok Kolls

Gunnvaldr jarl ok Kollr báðu einnar konu báðir, ok fekk Gunnvaldr. Eptir þat kom Kollr með lið mikit í Storð á laun, ok lögðu eld í hús Gunnvalds Roga. Gunnvaldr gekk út ok var drepinn.

Þá hafði Jösurr verit konungr nokkura stund. Síðar fór hann með lið mikit at hefna fóstra síns. Ok er Kollr sá sigling hans, þá hljóp hann á herskip sín ok sigldi norðr um Harðsæ í Grafdalsvág. Þá kom Alrekr konungr til móts við Koll fámennr, því at hann vissi eigi ófriðar ván. Þá börðust þeir Jösurr konungr, ok fellu þeir Alrekr konungr ok mestr hlutr liðs þeira. Víkarr, sonr Alreks, kom eigi fyrr ór liðsafnaði en Jösurr konungr var brott farinn. Í þeiri ferð lagði Jösurr undir sik ríki þat allt, er átt hafði Kollr.

4. Víkarr hefndi föður síns

Mörgum vetrum síðar kom Víkarr konungr fjölmennr á hendr Jösur, þá er hann var í því ríki, er Kollr hafði átt, ok áttu þeir orrostu, ok þá fell Jösurr konungr fyrir ok allir bændr þess heraðs. Því heitir þat Kvennaherað, at þar byggðu ekkjur einar eptir. Síðan eignaðist Víkarr ríki þat allt, er átt hafði Kollr. Fyrir þat fór Hjörr Jösursson móti Víkari til orrostu, ok áttu þeir langa hríð sín í millum, ok höfðu ýmsir betr, ok sættust um síðir. Sonr Víkars var Vatnarr, er heygðr var í Vatnarshaugi; hans synir váru þeir Snjallr ok Hjallr, er liggja í Bræðrahaugi.

5. Bjarmalandsför Hjörleifs konungs

Hjörr konungr Jösursson var ríkr konungr ok varð sóttdauðr ok var heygðr á Rogalandi. Hans sonr var Hjörleifr Hörðalands konungr. Hann réð ok fyrir Rogalandi ok var allríkr konungr. Hann var kallaðr Hjörleifr inn kvensami. Hann átti Æsu ina ljósu, dóttur Eysteins jarls af Valdresi.

Hjörleifi brustu lausafé fyrir örleika. Hann lét gera skip af virktum og fór til Bjarmalands. Högni inn auðgi bjó í Njarðey fyrir Naumudalsmynni. Hann tók vel við Hjörleifi konungi, ok var hann þar þrjár nætr ok gekk at eiga Hildi ina mjóvu, dóttur Högna, áðr hann fór brott, ok fór hún með honum til Bjarmalands ok Sölvi, bróðir hennar.

En er Hjörleifr konungr kom í Vínuminni, skipti hann liði sínu í þrjá þriðjunga. Á skipi hans váru níu tigir manna. Þriðjungr liðs helt upp bardaga með honum við landsmenn, annarr þriðjungr liðs varðveitti skip með stýrimanni, en þriði þriðjungr braut haug með stafnbúa, ok fengu þeir mikit fé.

Á sunnanverðri Finnmörk í Gjarðeyjargeima lá Hjörleifr konungr um nótt, ok höfðu sveinar eld á landi, ok fóru tveir menn at sækja vatn til lækjar, er fell af bjargi fram. Þar sá þeir brunnmiga ok sögðu Hjörleifi konungi. Síðan heitir konungr broddspjót í eldi ok skaut til hans. Konungr kvað:

"Gakktu frá brunni,
gletzt lítt við mik,
þræll herfiligr,
þíns innis til.
Mun ek senda þér
sveiðanda spjót,
þat er gyrja mun
granir þínar."

Þá tóku þeir vatn, en þursinn skauzt inn í bjargit. Þá er þau sátu við eld, þá kvað þurs af bjargi annat ljóð:

"Veit eigi görla
víf þitt, konungr,
hvat hnekkja mun
hennar sælu.
Vér undum þér
………
Hildr, Hjörleifi
haltu nær loga."

Þá skaut Hjörleifr inu sama spjóti í auga því trölli. Högni bauð Sölva ok Hildi at vera þar eptir, en konungr vildi þat eigi. Síðan fóru ambáttir tvær með Hildi, en tuttugu karlar með Sölva. Æsa varð ófegin konungi ok hans föruneyti, en allir aðrir fegnir.

6. Hjörleifr mægðist við Hreiðar konung

Hjörleifr konungr fór með skipi sínu til Konungahellu, því sem hann helt til Bjarmalands. Þeir Hreiðarr, Sjólands konungr, settu búðir sínar it næsta þar. Heri, sonr Hreiðars konungs, gerði sér kært við Hjörleif konung. Á þeim fundi eggjaði hann föður sinn at bjóða heim Hjörleifi konungi. Hreiðarr konungr sagði, at þat mundi at engri gæfu verða, en lagði þó leyfi til ok fjármuni. Þeir höfðu samflot til Danmerkr. At því boði sá Hjörleifr konungr Hringju, dóttur Hreiðars konungs,ok bað hennar. Heri fýsti þess ráðs, ok fylgdi henni skipshöfn manna ok farmr allr.

Í Jótlandshafi lá Hjörleifr konungr í lognrétt. Ok er hann fór í sólar upprás, sá hann í norðr koma upp ór sjónum mikit fjall ok jafnt vaxit sem mann. Þat kvað:

"Ek sé Hringju
haug of orpinn,
en Hera hníga
hvátinn spjóti.
Sék Hjörleifi
haptbönd snúin,
en Hreiðari
höggvinn gálga."

Þá gengu ekki skipin. Þá bað konungr taka til ára. Þá kenndi Hringja sér sóttar. Þeir lögðu upp árar. Hún andaðist at jafnlengd þess, er hún hafði sótt tekit, ok varð skotit kistu hennar fyrir borð, en hún fór svá skjótt suðr aptr sem róit væri sexærðu skipi. Heri fann kistuna rekna skammt frá naustum föður síns ok sagði honum til ok kvað Hjörleif konung mundu hafa myrt hana.

7. Frá spám marmennils

Þetta haust reru feðgar tveir á fiski ok drógu marmennil, ok hét annarr Handir, en annarr Hrindir. Þeir færðu hann Hjörleifi. Konungr fekk hann í hendr hirðkonu einni ok bað hana gera vel við hann. Engi maðr fekk orð af honum. Kertisveinar glímdu ok slökktu ljósin. Í því bili sló Hildr horni á skikkju Æsu. Konungr sló hana með hendi sinni, en Hildr sagði hundinn valda, er lá á gólfinu. Þá laust konungr hundinn. Þá hló marmennill.

Konungr spurði, hví hann hló. Hann svarar: "Því, at þér varð heimskliga, því at þau munu þér líf gefa."

Konungr spurði hann fleira. Hann svarar engu. Síðan lézt konungr mundu flytja hann til sjóvar ok bað hann segja sér þat, er hann þyrfti at vita. Hann kvað, er hann fór til sjóvar:

"Ek sé lýsa
langt suðr í haf:
Vill danskr konungr
dóttur hefna.
Hann hefir úti
ótal skipa,
býdr han Hjörleifi
hólmstefnu til.

Varastu víti,
ef þú vilt …
vil ek aptr í sjó."

En er þeir reru þangat með hann, sem þeir höfðu hann upp dregit, þá kvað hann:

"Sögu kann ek segja
sonum Háleygja
vilgi góða,
ef þér vilið heyra:
Hér ferr sunnan
Svarðar dóttir,
of drifin dreyra,
frá Danmörku.

Hefir sér á höfði
hjálm upp spenntan,
herkumbl harðligt,
Heðins af létta.
Skammt mun sveinum,
sé þat sem er,
Hildar at bíða
hér á ferli.

Bresta mun baugröst,
brá mær augum
um heruð hingat
hegna til þegna.
Hafa skal hverr drengr
hjör ok mörg spjót,
áðr komi mikil fram
málmahríð síðan.

Þó munu, ef þat er satt,
þá ferr illa,
hafa allir alkeypt
ár, þá er kemr vár."

Þá lét Hjörleifr konungr hann utan borðs. Þá tók einn maðr í hönd honum ok spurði: "Hvat er manni bezt?" Marmennill svarar:

"Kalt vatn augum,
en kvett tönnum,
lérept líki,
lát mik aptr í sjó!
Dregr mik engi
í degi síðan
maðr upp í skip
af mararbotnum."

Konungr gaf þeim Handi ok Hrindi land at búa á ok þar með þræl ok ambátt.

8. Frá konungum, Hjörleifi ok Hreiðari

Síðan lét Hjörleifr konungr fara örvarboð ok safnaði liði at sér. Um nóttina kom Hreiðarr konungr með her sinn ok sló hring um bæ Hjörleifs konungs. Þá ina sömu nótt gó hundr hans Flóki, er aldri gó, nema hann vissi konungi ótta vánir. Hjörleifr konungr hleypti á manngarðinn ok skaut aptr spjóti til liðsins. Þá heyrði hann kallat fall Hera. Konungr sá ór skógi bæjarbruna sinn ok brottsigling Hreiðars konungs með herfangi miklu.

Þetta sama haust kom Hjörleifr konungr einskipa um nótt á bæ Hreiðars konungs ok gekk einn til svefnhúss, en allar konur váru ór rekkju brottu nema Æsa ein. Konungr bað hana koma sér við Hreiðar konung. Hún læsti hann í váðkeri sínu ok sagði síðan Hreiðari konungi ok kvað Hjörleif þar vera. Hjörleifr konungr var upp festr í konungs höll með skóþvengjum sínum sjálfs millum elda tveggja at ráði Æsu, en hirðin sat við drykkju. Á meðan vakti Hildr ok jós mungáti í eldana. Hún leysti hann svá, at hún hjó með sverði skóþvengina. Hreiðarr konungr sat sofandi í hásætinu, en Æsa sat í knjám honum. Hjörleifr konungr lagði í brjóst honum ok gekk síðan til skips eptir liði sínu ok lét binda hirð Hreiðars konungs ok gaf grið, en Hreiðar konung lét hann hengja dauðan á gálga þann, er hann hafði honum ætlat.

Þann inn sama aptan, er Hjörleifr konungr kom, heyrði Hreiðarr konungr kveðit:

"Minntist Hreiðarr,
hvar Hera fellduð.
Vá vaktist þar
fyr vestrdurum.
Enn mun hún sinna
til sala þinna,
byrsæl kona,
bíð þú enn, konungr!"

Hjörleifr konungr lagði undir sik ríki þat allt, er átt hafði Hreiðarr konungr, ok setti þar Sölva Högnason ok gaf honum jarlsdóm, en Hjörleifr konungr fór til Noregs ok hafði með sér Hildi ok Æsu ok kvaddi þings. Þat dæmdi landsfólkit, at Æsu væri drekkt í mýri, en Hjörleifr konungi sendi hana upp á land með heimanfylgju sína.

Sonr Hjörleifs ok Æsu var Óblauðr, faðir Ótryggs, föður Högna ins hvíta, föður Úlfs ins skjálga, er Reyknesingar eru frá komnir.