5. Hildir tók við ríki föður síns

Ok í þann tíma, er Haraldr konungr hilditönn settist í ríkin, Svíþjóð ok Danmörk, var sá konungr í Reiðgotalandi, er hét Hildibrandr ok var ríkr konungr ok hermaðr mikill. Ok er hann tók at eldast, settist hann at löndum. Hann átti tvau börn. Sonr hans hét Hildir, en Hildr dóttir. Hún var allra meyja fríðust ok skapstór mjök.

Ok er konungr var mjök gamall, tók hann banasótt. Ok er sóttin tók at honum at líða, heimtir hann son sinn til sín ok réð honum mörg heilræði ok segir, at þat var it fyrsta, at hann gifti systur sína langt í brott, ok þat með, at hann miðlaði henni engan hlut af jörðum í landi sínu, ok þat it þriðja, at hann fengi henni enga þjónunarmenn, at hún mætti með valdi halda sik ok menn sína. "Mun nú skilja várar samvistur. Halt ok sömum vinum, sem ek hefi haft, er þú ert ungr maðr ok þarft forsjá at skipa ríkit."

Konungr andaðist, en landsmenn stefna fjölmennt þing at landslögum. Ok á þinginu setja þeir Hildi konungsson í hásæti ok gefa honum konungs nafn; sverja þeir honum hlýðni, en hann þeim landslög. Ok eptir þat gerir hann veizlu mikla ok erfi eptir föður sinn ok fagnaðaröl vinum sínum, gefr nafnbætr öllum vinum sínum ok ríkismönnum, sem fyrr höfðu haft með gamla konungi.

Ok er skipat var ríkit með þessum hætti, gengr Hildr konungsdóttir fyrir bróður sinn, lýtr honum ok kveðr hann blíðum orðum ok fögrum, talar ok…

6. Frá Hringi konungi

…má í hernað. Ok á einu hausti sótti hann á fund Haralds konungs, föðurbróður síns, ok fekk þar góðar viðtökur ok var þar um hríð í góðu yfirlæti. Ok fyrir því at Haraldr konungr tók mjök at eldast, setti hann Hring, frænda sinn, yfir her sinn at hegna lönd sín, ok dvaldist Hringr með Haraldi langar stundir.

Ok er elli tók mjök at síga á hendr konungi, þá setti hann Hring, frænda sinn, konung yfir Uppsölum ok gaf honum til forráða Svíþjóð alla ok Gautland vestra, en hann sjálfr hefir yfirsókn um alla Danmörk ok Eystra-Gautland. Hringr konungr fekk Álfhildar, dóttur Álfs konungs, er land átti milli elfa tveggja, Gautelfar ok Raumelfar. Þat váru ok þá kallaðir Álfheimar. Þat váru marklönd mikil. Hringr átti einn son við konu sinni. Sá hét Ragnarr.

Haraldr konungr átti tvá sonu við konu sinni. Var annarr Hrærekr slöngvandbaugi, en annarr Þrándr gamli.

7. Hersafnaðr konunga

Ok er Haraldr konungr hilditönn var orðinn svá gamall, at hann hafði hálft annat hundrað vetra, þá lá hann í rekkju ok mátti eigi ganga, ok var þat víða um ríki hans, er á gengu víkingar með hernað. Ok þá þótti vinum hans illa fara ríkin, er eyðast tók landsstjórnin, þótti ok mörgum hann fullgamall, ok nokkurir ríkismenn gerðu ráð, er konungr tók kerlaug, at þeir lögðu yfir ofan viðu ok báru á grjót ok vildu kæfa hann í lauginni.

Ok er hann vissi, at þeir vildu tapa honum, bað hann þá láta sik í brott ór lauginni. "Veit ek, at yðr þykkir ek of gamall. Þat er ok satt, en vel mætta ek verða skapdauði. Eigi vil ek þenna dauðann, at deyja í lauginni. Vil ek deyja miklu konungligar."

Þá kómu til vinir hans ok tóku hann í brott.

Ok litlu síðar gerði hann menn upp á Svíþjóð til Hrings konungs, frænda síns, með þeim orðsendingum, at hann skyldi safna her um allt þat ríki, sem hann varðveitti, ok koma í móti honum at landamæri ok berjast við hann, ok lét segja honum allan atburð, er til hafði komit, at Dönum þótti hann til gamall.

Ok eptir þetta safnar Hringr konungr liði um allt Svíaveldi ok Vestra-Gautland, ok mikit lið hafði hann af Noregi. Ok er svá sagt, at þá er Svíar ok Norðmenn fóru út með leiðangrinn um Stokksund, at þá var hálfr þriði tugr hundraða skipa. En Hringr konungr reið með hirð sína ok Vestr-Gautum it efra um Eyrarsund ok sótti svá vestr landveg til skógarins Kolmerkr, er skilr Svíþjóð ok Eystra-Gautland. Ok þá er Hringr konungr kom af skóginum vestr þar, sem heitir Brávík, þá kom þar í mót skipaherr hans, ok setti Hringr konungr þar herbúðir sínar á Brávelli undir skóginum, milli ok víkrinnar.

Haraldi konungr dregr nú saman her um allt Danaveldi, ok mikill herr kom ór Austrríki ok allt ór Kænagarði ok af Saxlandi. Ok þá er herr hans var saman kominn á Selund, þar sem Kægja heitir, ok yfir til Skáneyrar af Landeyri, máttu menn ganga þar yfir at skipum einum, ok allr sær þótti þakiðr af skipaher hans. Þá sendir hann þann mann, er Herleifr hét, ok með þeim Saxa her á fund Hrings konungs, ok láta hasla honum völl ok taka þeim orrostustað ok segja í sundr griðum ok friði. Haraldr konungr fór með herinn á sjau dögum, áðr hann kom austr í Brávík. Ok þá bjuggust hvárirtveggju til orrostu ok fylktu liði sínu.

8. Frá köppum konunga

Svá er sagt, at í her Haralds konungs var höfðingi sá er Brúni hét. Hann var allra þeira manna vitrastr, er með honum váru. Hann lét Brúna fylkja liðinu ok skipa höfðingjum undir merki. Stóð merki Haralds konungs í miðri fylkingu, ok var um hans merki hirð hans.

Þessir kappar váru með Haraldi konungi: Sveinn, Sámr, Gnepi inn gamli, Garðr, Brandr, Blængr, Teitr, Tyrfingr, Hjalti; þeir váru skáld Haralds konungs ok kappar. Þeir váru heiman ór hirð Haralds konungs: Hjörtr, Borgarr, Beli, Barri, Beigaðr, Tóki. Þar var skjaldmærin Visma ok önnur Heiðr, ok hefir hvártveggi komit með mikinn her til Haralds konungs. Visma bar merki hans. Með henni váru þessir kappar: Kári ok Milva. Vébjörg hét enn skjaldmær, er kom til Haralds konungs með mikinn her sunnan af Gotlandi, ok fylgdu henni margir kappar. Af þeim öllum var mestr ok ágætastr Ubbi inn fríski, Bratr írski, Ormr enski, Búi Brámuson, Ari eineygi, Geirálfr. Vismu skjaldmeyju fylgdi mikill Vinda herr. Váru þeir auðkenndir; þeir höfðu löng sverð ok buklara, en þeir höfðu ekki langa skjöldu sem aðrir menn. Ok í annan fylkingararm Haralds konungs var Heiðr skjaldmær með sínu merki, ok hefir hún með sér hundrað kappa. Þeir váru berserkir hennar: Grímr, Geirr, Hólmsteinn, Eysöðull, Heðinn mjóvi, Dagr lífski, Haraldr Óláfsson. Þar váru margir höfðingjar með Heiði í arminn. Í annan fylkingararm var sá höfðingi, er hét Haki höggvinkinni, ok váru fyrir honum merki borin. Margir váru konungar ok kappar með honum. Þar váru þeir Alfarr ok Alfarinn, synir Gandálfs konungs, er þá höfðu áðr verit hirðmenn ok heimilismenn Haralds konungs. Haraldr konungr var í vagni, því at hann var eigi vápnfærr, svá at hann mætti í orrostu ganga.

Konungr sendir Brúna ok Heiði at skynja, hversu Hringr hefði fylkt liði sínu ok hvárt hann væri búinn til orrostu.

Brúni segir: "Svá lízt mér sem Hringr muni búinn at berjast ok hans lið. Hann hefir undarliga fylkt. Hann hefir svínfylkt her sínum, ok mun eigi gott at berjast við hann."

Þá segir Haraldr konungr: "Hverr mun Hringi hafa kennt hamalt at fylkja? Ek hugða engan kunna nema mik ok Óðin, eða mun Óðinn vilja skjöplast í sigrgjöfinni við mik? Þat hefir aldri fyrr verit, ok enn bið ek hann, at hann geri eigi þat. En með því at hann vili nú eigi veita mér sigr, þá láti hann mik falla í orrostu með her minn allan, ef hann vill eigi, at Danir hafi sigr sem fyrr, ok allan þann val, sem fellr á þeima velli, gef ek Óðni."

Svá var sem Brúni hafði sagt, at Hringr hafði svínfylkt öllu liði sínu. Þá þótti þó svá þykk fylkingin yfir at sjá, at rani var í brjósti, en hún var þó svá löng, at armrinn tók at á þeiri, er Vará hét, en annarr ofan til Brávíkr.

Hringr konungr hafði með sér til orrostu marga konunga ok kappa. Þar var inn æðsti maðr með honum konungr sá, er hét Áli inn frækni, er mikinn fjölda hers hafði ok marga aðra ágæta konunga ok kappa. Með honum var sá kappi, er ágætastr hefir verið í fornsögum, Störkuðr inn gamli Stórverksson, er upp hafði fæðzt í Noregi á Hörðalandi í eyjunni Fenring ok farit hafði víða um lönd ok verit með mörgum konungum. Margir kappar aðrir váru komnir ór Noregi til þessarar orrostu: Þrándr þrænzki, Þórir mærski, Helgi inn hvíti, Bjarni, Hafr, Fiðr firzki, Sigurðr, Erlingr snákr af Jaðri, Sögu-Eiríkr, Hólmsteinn hvíti, Einarr egðski, Hrútr vafi, Oddr víðförli, Einar þrjúgr, Ívarr skagi. Þessir váru kappar miklir Hrings konungs: Áki, Eyvindr, Egill skjálgi, Hildir, Gautr, Guði tollus, Steinn af Væni, Styrr inn sterki. Þessir höfðu enn eina sveit: Hrani Hildarson, Sveinn uppskeri, Hlaumboði ok Sóknar-Sóti, Hrokkell hækja, Hrólfr kvensami. Þeir váru enn: Dagr inn digri, Gerðarr glaði, Dúkr vindverski, Glúmr vermski vestan af Elfinni, Saxi flettir, Sali gauzki. Þessir váru ofan af Svíaveldi: Nori, Haki, Karl kekkja, Krókarr af Akri, Gunnfastr, Glismakr goði. Þessir váru ofan af Sigtúnum: Sigmundr kaupangskappi, Tolufrosti, Aðils ofláti frá Uppsölum, hann gekk fyrir framan merki ok skjöldu ok var eigi í fylkingu, Sigvaldi, er komit hafði til Hrings konungs ellefu skipum. Tryggvi ok Tvívífil höfðu komit tólf skipum. Læsir hafði skeið ok alla skipaða með köppum. Eiríkr helsingr hafði dreka mikinn, vel skipaðan hermönnum. Menn váru ok komnir til Hrings konungs af Þelamörk, er kappar váru ok höfðu minnst yfirlát, því at þeir þóttu vera dragmálir ok tómmálir. Þessir váru þaðan: Þorkell þrái, Þorleifr goti, Haddr harði, Grettir rangi, Hróaldr tá. Sá maðr var enn kominn til Hrings konungs, er hét Rögnvaldr hái eða Raðbarðr hnefi, allra kappa mestr. Hann var fremstr í rananum, ok næst honum váru þeir Tryggvi ok Læsir, ok úti Alrekssynir ok Yngvi. Þá váru Þilirnir, er allir vildu sízt hafa ok hugðu litla liðsemd mundu at vera. Þeir váru bogmenn miklir.

9. Brávallabardagi. Fall Haralds hilditannar

Ok er þessi herr var allr búinn til orrostu, létu hvárirtveggja blása lúðrum ok æptu því mæst heróp. Þá gengu saman fylkingar, ok var sú orrosta svá snörp ok mikil sem segir í öllum fornum sögum, at engi orrosta á Norðrlöndum hafi háið verit með jafnmiklu ok jafngóðu mannvali til orrostu at telja.

Ok er litla hríð hafði orrostan staðit, sótti sá kappi fram í her Haralds konungs, er hét Ubbi fríski, ok réð hann þar at, sem var raninn á fylking Hrings konungs, ok átti it fyrsta víg við Rögnvald raðbarð, ok var þeira skipti allharðligt, ok ógurlig högg mátti þar sjá í herinum, er þessir ofrhugar gengust at. Veitti hvárr öðrum mörg högg ok stór, en svá var Ubbi mikill kappi, at eigi léttir hann fyrr en með því skildist þeira einvígi, at Rögnvaldr fell fyrir Ubba. Ok því næst hljóp hann at Tryggva ok særði hann banasári. Ok er þat sjá Alrekssynir, hvé ógurliga hann ferr í herinum, ráðast þeir í móti honum ok berjast við hann, en svá var hann harðgerr ok mikill kappi, at báða þá drepr hann, ok eptir þat drepr hann Yngva. Ok þá fór hann svá geystr í herinum, at hvatvetna stökk fyrir, ok felldi hann alla þá, sem fremstir stóðu í rananum, nema þá, sem viku í móti öðrum köppum.

Ok er þetta sér Hringr konungr, eggjaði hann herinn, at eigi sætti einn maðr yfir alla, þvílíkir yfirgangsmenn sem með honum váru, — "eða hvar er kappinn Störkuðr, er enn hér til bar ávallt hærra skjöld? Vinn oss sigr."

Hann svaraði: "Höfum vér ærit at vinna, herra," segir hann, "en við skulum vér leita at vinna slíkan sigr sem vér megum, en þar er sá maðr, er Ubbi er, at maðr má koma í fulla raun."

En við konungs áeggjan hleypr hann fram í herinn á mót Ubba, ok verðr þar orrosta mikil millum þeira sett með stórum höggum ok miklu afli, er hvárrtveggi var ofrhugi, ok gekk svá um hríð, ok veitti Störkuðr honum eitt mikit sár, ok þar í móti fekk Störkuðr sex sár ok öll stór ok þóttist varla komit hafa í slíka raun af einum manni. Ok með því at fylkingar váru svá styrkjar, reiddi þá ýmsa vega, ok sleit fyrir því þetta einvígi.

Síðan vegr Ubbi þann kappa, er Agnarr hét, ok ruddi æ jafnan fyrir sér stíginn ok höggr á tvær hendr, hefir báðar hendr blóðgar til axlar. Ok þá sótti hann at þeim Þilunum.

Ok þá er þeir sá hann, mæltu þeir: "Nú þurfum vér eigi annars staðar í herinum at leita fram ok látum þenna mann sækja örvar um stund, ok fyrr… sigrinn, ok svá lítit sem öllum þykkir til vár koma, gerum nú því meira um oss ok sýnum oss vaska menn."

Þeir taka at skjóta á hann, er ágætastir váru af þeim Þilunum, Haddr harði ok Hróaldr tá, ok váru svá ágætir menn at skotum, at þeir skutu at honum tvennum tylftum örva ok í brjóst honum, ok eigi var honum lítit til fjörs. Þessir menn veittu honum bana, ok áðr hafði hann drepit sex kappa, en um fram veitt stór sár ellefu köppum, en drepit sextán menn af Svíum ok Gautum, er framarla stóðu í fylkingu.

Ok á þeiri stundu sótti Vébjörg skjaldmær mjök á hendr Svíum ok Gautum. Hún sótti fram at þeim kappa, er hét Sóknar-Sóti, ok svá hefir hún vant sik með hjálmi ok brynju ok sverði, at hún var framarla í riddaraskap, sem Störkuðr inn gamli segir. Hún fær stór högg kappanum ok sækir lengi. Ok eitt högg höggr hún á kinnina ok sneið sundr kjálkann ok af hökuna. Hann drap í munn sér skegginu ok beit á ok helt svá upp at sér hökunni. Ok hún vinnr mörg stór verk í herinum. Litlu síðar mætir henni Þorkell þrái, kappi Hrings konungs, ok eigast þau við harða sókn, ok áðr en létti, drap hann hana með mörgum sárum ok mikilli hugprýði.

Nú verða þar mörg stór tíðendi á skammri stundu, ok ganga ýmsar fylkingar betr. Missti þar margr maðr heimkvámu eða fekk örkuml af hvárutveggja liði.

Nú sækir Störkuðr fram á hendr Dönum. Hann ræðst í móti þeim kappa, er Húnn hét, ok eigast þeir við orrostu, ok lýkr svá, at Störkuðr drepr hann ok litlu síðar þann, er hans vill hefna, er Ella hét. Ok þá sótti hann at þeim, er Borgarr hét, ok áttu hart víg saman, ok lýkr svá, at hann drap þann. Störkuðr hleypr nú um fylkingar með brugðit sverð ok höggr hvern at öðrum. Ok því næst hjó hann þann, er Hjörtr hét, ok þá mætti honum Visma skjaldmær, er bar merki Haralds konungs. Störkuðr sækir at henni fast.

Hún mælti þá til Störkuðar: "Nú er kominn á þik helfíkr, ok muntu nú deyja skulu, þursinn."

Hann svaraði: "Fyrr muntu þó halla merkinu Haralds konungs," ok hjó af henni vinstri hönd.

Ok þá gerðist sá maðr í móti honum at hefna hennar, er hét Brái Sækálfs faðir, ok leggr Störkuðr hann í gegnum með sverði, ok víða í herinum mátti nú sjá stóra valköstu á valfalli. Nokkuru síðar kom í móti Störkuði Gnepja, mikill kappi, ok áttust við harða sókn, ok veitti Störkuðr honum banasár. Ok því næst drap hann þann kappa, er Haki hét, ok þá fekk hann þar mörg stór sár í þeiri svipan. Hann var höggvinn á hálsinn við herðarnar, svá at sá inn í holit, ok framan á brjóstinu hafði hann mikit sár, svá at lungun fellu út, ok látit hafði hann einn fingr á hægri hendi.

Ok er Haraldr konungr sá svá mikit mannfall af hirð sinni ok köppum, þá reis hann upp á knéin ok tók tvau söx ok keyrði fram fast hestinn, er fyrir vagninum var, ok lagði hvárutveggja saxinu báðum höndum ok veitti mörgum manni bana með sínum höndum, þó at hann mætti eigi ganga né á hesti sitja. Gekk nú orrostan svá um hríð, at konungrinn vann mörg stórvirki.

Ok ofarla þessa bardaga var konungrinn Haraldr hilditönn sleginn kylfu í höfuðit, svá at haussinn rifnaði í sundr, ok var þat hans banasár, ok drap Brúni hann. Ok þá sá Hringr konungr vagn Haralds konungs auðan ok þóttist vita, at konungrinn mundi vera fallinn. Lét hann blása ok kallaði, at herrinn stöðvaðist. Ok er Danir urðu þessa varir, þá staðnaði orrostan, ok bauð Hringr konungr grið öllum her Haralds konungs, ok þat þágu allir.

Ok annan dag eptir at morgni lætr Hringr konungr kanna valinn ok leita at líki Haralds konungs, frænda síns, ok var mikill herr valsins fallinn yfir, þar sem líkit lá. Var þá orðinn miðr dagr, er líkit fannst ok valrinn var rofinn, ok lét Hringr konungr þá taka lík Haralds konungs, frænda síns, ok þvá af blóð ok búa um vegliga eptir fornri siðvenju, lét leggja líkit í þann vagn, er Haraldr konungr hafði til orrostu. Ok eptir þat lét hann kasta mikinn haug ok lét þá líki hans aka í þeim vagni, á þeim hesti, er Haraldr konungr hafði til orrostu ok lét svá aka í hauginn, ok síðan var sá hestr drepinn. Ok þá lét Hringr konungr taka þann söðul, er hann sjálfr hafði riðit í, ok gaf þann Haraldi konungi, frænda sínum, ok bað hann gera hvárt, er hann vildi, ríða til Valhallar eða aka. Ok þá lét hann gera þar mikla veizlu ok veita útferð Haralds konungs, frænda síns.

Ok áðr en haugrinn væri aptr lokinn, þá biðr Hringr konungr til ganga allt stórmenni ok alla kappa, er við váru staddir, at kasta í hauginn stórum hringum ok góðum vápnum til sæmdar Haraldi konungi hilditönn. Ok eptir þat var aptr byrgðr haugrinn vandliga.

10. Frá Sigurði konungi hring

Sigurðr hringr var konungr yfir Svíþjóð ok Danmörk eptir Harald konung hilditönn. Ok þá óx upp sonr hans, Ragnarr, í hirð föður síns. Hann var allra þeira manna mestr ok fríðastr, er menn hefði sét, ok var hann líkr móður sinni ásýndar ok í hennar ætt at sjá, því at þat er kunnigt í öllum fornum frásögum um þat fólk, er Álfar hétu, at þat var miklu fríðara en engi önnur mannkind á Norðrlöndum, því at allt foreldri Álfhildar, móður hans, ok allr ættbálkr var kominn frá Álfi gamla. Þat váru þá kallaðar Álfa ættir. Af honum tóku nöfn þær tvær meginár, er elfr heitir hvártveggi síðan. Önnur skildi ríki hans af Gautlandi, var sú fyrir því kölluð Gautelfr, en önnur fell at því landi, er nú heitir Raumaríki, ok heitir sú Raumelfr. Ragnarr var líkr feðr sínum ok föðurfrændum á vöxt, sem verit hafði Haraldr konungr hilditönn eða Ívarr víðfaðmi.

Ok er Hringr konungr tók at eldast ok þungfærast, tók at minnkast ríki hans, ok tók mest af því, er first honum var. Sá konungr er nefndr Aðalbrikt, er kominn var af ætt Ellu konungs, þess er drepit hafði Hálfdan ylfingr, ok lagði undir sik þann hluta Englands, er Norðimbraland heitir; þann hlut átti Hringr konungr ok áðr Haraldr konungr. Aðalbrikt konungr réð því ríki langar stundir. Synir hans hétu Áma ok Ella, er konungar váru í Norðimbralandi eptir föður sinn.

Þá er Sigurðr hringr var gamall, var þat á einu hausti, er hann hafði riðit um ríki sitt, Gautland vestra, at dæma mönnum landslög, ok þá kómu í móti honum Gandálfs synir, mágar hans, ok báðu, at hann mundi veita þeim lið at ríða á hendr þeim konungi, er Eysteinn hét, er því ríki réð, er þá hétu Vestmarar, en nú heitir Vestfold. Þá váru höfð blót í Skíringssal, er til var sótt um alla Víkina…