Frá ragnarökum

51. Þá mælti Gangleri: "Hver tíðendi eru at segja frá um ragnarökr? Þess hef ek eigi fyrr heyrt getit."

Hárr segir: "Mikil tíðendi eru þaðan at segja ok mörg, þau in fyrstu, at vetr sá kemr, er kallaðr er fimbulvetr. Þá drífr snær ór öllum áttum. Frost eru þá mikil ok vindar hvassir. Ekki nýtr sólar. Þeir vetr fara þrír saman ok ekki sumar milli, en áðr ganga svá aðrir þrír vetr, at þá er um alla veröld orrostur miklar. Þá drepast bræðr fyrir ágirni sakar, ok engi þyrmir föður eða syni í manndrápum eða sifjasliti. Svá segir í Völuspá:

Bræðr munu berjask
ok at bönum verðask,
munu systrungar
sifjum spilla;
hart er með hölðum,
hórdómr mikill,
skeggjöld, sklmöld,
skildir klofnir,
vindöld, vargöld,
áðr veröld steypisk.

Þá verðr þat, er mikil tíðendi þykkja, at úlfrinn gleypir sólina, ok þykkir mönnum þat mikit mein. Þá tekr annarr úlfrinn tunglit, ok gerir sá ok mikit ógagn. Stjörnurnar hverfa af himninum. Þá er ok þat til tíðenda, at svá skelfr jörð öll ok björg, at viðir losna ór jörðu upp, en björgin hrynja, en fjötrar allir ok bönd brotna ok slitna.  Þá verðr Fenrisúlfr lauss. Þá geysist hafit á löndin, fyrir því at þá snýst Miðgarðsormr í jötunmóð ok sækir upp á landit. Þá verðr ok þat, at Naglfar losnar, skip þat, er svá heitr. Þat er gert af nöglum dauðra manna, ok er þat fyrir því varnanar vert, ef maðr deyr með óskornum nöglum, at sá maðr eykr mikit efni til skipsins Naglfars, er goðin ok menn vildi seint, at gert yrði. En í þessum sævargang flýtur Naglfar. Hrymr heitir jötunn, er stýrir Naglfari, en Fenrisúlfr ferr með gapandi munn, ok er inn neðri kjöftr við jörðu, en in efri við himin. Gapa myndi hann meira, ef rúm væri til. Eldar brenna ór augum hans ok nösum. Miðgarðsormr blæss svá eitrinu, at hann dreifir loft öll ok lög, ok er hann allógurligr, ok er hann á aðra hlið úlfinum.  Í þessum gný klofnar himinninn, ok ríða þaðan Múspellssynir.

Surtr ríðr fyrst ok fyrir honum ok eftir eldr brennandi. Sverð hans er gott mjök. Af því skín bjartara en af sólu. En er þeir ríða Bifröst, þá brotnar hon, sem fyrr er sagt.

Múspellsmegir sækja fram á þann völl, er Vígríðr heitir. Þar kemr ok þá Fenrisúlfr ok Miðgarðsormr. Þar er ok þá Loki kominn ok Hrymr ok með honum allir hrímþursar, en Loka fylgja allir Heljarsinnar. En Múspellssynir hafa einir sér fylking, ok er sú björt mjök. Völlrinn Vígríður er hundrað rasta víður á hvern veg.

En er þessi tíðendi verða, þá stendr upp Heimdallr ok blæss ákafliga í Gjallarhorn ok vekr upp öll goðin, ok eiga þau þing saman. Þá ríðr Óðinn til Mímisbrunns ok tekr ráð af Mími fyrir sér ok sínu liði. Þá skelfur askr Yggdrasils, ok engi hlutr er þá óttalaus á himni eða jörðu.  Æsir hervæða sik ok allir Einherjar ok sækja fram á völluna. Ríðr fyrstr Óðinn með gullhjálminn ok fagra brynju ok geir sinn, er Gungnir heitir. Stefnir hann móti Fenrisúlfi, en Þórr fram á aðra hlið honum, ok má hann ekki duga honum, því at hann hefir fullt fang at berjast við Miðgarðsorm. Freyr berst móti Surti, ok verðr harðr samgangr, áðr Freyr fellr. Þat verðr hans bani, er hann missir þess ins góða sverðs, er hann gaf Skírni. Þá er ok lauss orðinn hundrinn Garmr, er bundinn er fyrir Gnipahelli. Hann er it mesta forað. Hann á víg móti Tý, ok verðr hvæarr öðrum at bana. Þórr ber banaorð af Miðgarðsormi ok stígr þaðan braut níu fet. Þá fellr hann dauður til jarðar fyrir eitri því, er ormrinn blæss á hann.

Úlfrinn gleypir Óðin. Verður þat hans bani. En þegar eftir snýst fram Víðarr ok stígr öðrum fæti í neðri kjöft úlfsins. Á þeim fæti hefir hann þann skó, er allan aldr hefir verit til samnat. Þat eru bjórar þeir, er menn sníða ór skóm sínum fyrir tám eða hæli. Því skal þeim bjórum braut kasta sá maðr, er at því vill hyggja at koma ásunum at liði. Annarri hendi tekr hann inn efri kjöft úlfsins ok rífr sundr gin hans, ok verðr þat úlfsins bani.  Loki á orrostu við Heimdall, ok verðr hvárr annars bani. Því næst slyngur Surtr eldi yfir jörðina ok brennir allan heim. Svá er sagt í Völuspá:

Hátt blæs Heimdallr,
horn er á lofti,
mælir Óðinn
við Míms höfuð;
skelfr Yggdrasils
askur standandi,
ymr it aldna tré,
en jötunn losnar.

Hvat er með ásum?
Hvat er með alfum?
Ymr allur Jötunheimr,
æsir ro á þingi,
stynja dvergar
fyrir steindurum,
veggbergs vísir.
Vitið ér enn eða hvat?

Hrymr ekr austan,
hefisk lind fyrir,
snýsk Jörmungandr
í jötunmóði;
ormr knýr unnir,
örn mun hlakka,
slítr nái niðfölr,
Naglfar losnar.

Kjóll ferr austan,
koma munu Múspells
of lög lýðir,
en Loki stýrir;
þar eru fíflmegir
með freka allir,
þeim er bróðir
Býleists í för.

Surtr ferr sunnan
með sviga lævi,
skín af sverði
sól valtíva;
grjótbjörg gnata,
en gífr rata,
troða halir helveg,
en himinn klofnar.

Þá kemr Hlínar
harmr annarr fram,
er Óðinn ferr
við ulf vega,
en bani Belja
bjartur at Surti;
þar mun Friggjar
falla angan.

Gengr Óðins sonr
við ulf vega,
Víðarr of veg
at valdýri;
lætr hann megi Hveðrungs
mund of standa
hjör til hjarta;
þá er hefnt föður.

Gengr inn mæri
mögr Hlöðynjar
neppr af naðri
níðs ókvíðnum;
munu halir allir
heimstöð ryðja,
er af móði drepr
Miðgarðs véurr.

Sól mun sortna,
sökkr fold í mar,
hverfa af himni
heiðar stjörnur,
geisar eimi
ok aldrnari,
leikr hár hiti,
við himin sjálfan.

Hér segir enn svá:

Vígríðr heitir völlr,
er finnask vígi at
Surtr ok in svásu guð;
hundrað rasta
hann er á hverjan veg;
sá er þeim völlr vitaðr."

Vistaverur eftir ragnarökr

52. Þá mælti Gangleri: "Hvat verðr þá eftir, er brenndr er heimr allr ok dauð goðin öll ok allir Einherjar ok allt mannfólk? Ok hafit þér áðr, sagt at hverr maðr skal lifa í nökkurum heimi um allar aldir."

Þá svarar Þriði: "Margar eru þá vistir góðar ok margar illar. Bazt er þá at vera á Gimlé á himni, ok allgott er til góðs drykkjar þeim, er þat þykkir gaman, í þeim sal, er Brimir heitir. Hann stendr á Ókólni. Sá er ok góðr salr, er stendr á Niðafjöllum, gerr af rauðu gulli. Sá heitir Sindri. Í þessum sölum skulu byggja góðir menn ok siðlátir.

Á Náströndum er mikill salr ok illr, ok horfa í norðr dyrr. Hann er ofinn allr ormahryggjum sem vandahús, en ormahöfuð öll vita inn í húsit ok blása eitri, svá at eftir salnum renna eitrár, ok vaða þær ár eiðrofar ok morðvargar, svá sem hér segir:

Sal veit ek standa
sólu fjarri
Náströndu á,
norðr horfa dyrr;
falla eitrdropar
inn um ljóra;
sá er undinn salr
orma hryggjum.
Skulu þar vaða
þunga strauma
menn meinsvara
ok morðvargar.

En í Hvergelmi er verst: Þar kvelur Níðhöggr nái framgengna."

53. Þá mælti Gangleri: "Hvárt lifa nökkur goðin þá, eða er þá nökkur jörð eða himinn?"

Hárr segir: "Upp skýtr jörðunni þá ór sænum ok er þá græn ok fögr. Vaxa þá akrar ósánir. Víðarr ok Váli lifa, svá at eigi hefir særinn ok Surtalogi grandat þeim, ok byggja þeir á Iðavelli, þar sem fyrr var Ásgarðr, ok þar koma þá synir Þórs, Móði ok Magni, ok hafa þar Mjöllni. Því næst koma þar Baldr ok Höðr frá Heljar, setjast þá allir samt ok talast við ok minnast á rúnir sínar ok ræða of tíðendi þau, er fyrrum höfðu verit, of Miðgarðsorm ok um Fenrisúlf. Þá finna þeir í grasinu gulltöflur þær, er æsirnir höfðu átt. Svá er sagt:

Víðar ok Váli
byggja vé goða,
Þá er sortnar Surtalogi;
Móði ok Magni
skulu Mjöllni hafa
Vingnis at vígþroti.

En þar, sem heitir Hoddmímisholt, leynast menn tveir í surtaloga, er svá heita, Líf ok Leifþrasir, ok hafa morgindöggvar fyrir mat, en af þessum mönnum kemr svá mikil kynslóð, at byggvist heimr allr, svá sem hér segir:

Líf ok Leifþrasir,
en þau leynask munu
í holti Hoddmímis;
morgindöggvar
þau at mat hafa,
en þaðan af aldir alask.

Ok hitt mun þér undarligt þykkja, er sólin hefir getit dóttur eigi ófegri en hon er, ok ferr sú þá stigu móður sinnar, sem hér segir:

Eina dóttur
ber alfröðull,
áðr hana fenrir fari;
sú skal ríða,
er regin deyja,
móður brautir mær.

En ef þú kannt lengra fram at spyrja, þá veit ek eigi, hvaðan þér kemr þat, fyrir því at engan mann heyrði ek lengra segja fram aldarfarit, ok njóttu nú sem þú namt."

Frá Ganglera

54. Því næst heyrði Gangleri dyni mikla hvern veg frá sér ok leit út á hlið sér. Ok þá er hann sést meir um, þá stendr hann úti á sléttum velli, sér þá enga höll ok enga borg. Gengr hann þá leið sína braut ok kemr heim í ríki sitt ok segir þau tíðendi, er hann hefir sét ok heyrt, ok eftir honum sagði hverr maðr öðrum þessar sögur.

En æsir setjast þá á tal ok ráða ráðum sínum ok minnast á þessar frásagnir allar, er honum váru sagðar, ok gefa nöfn þessi in sömu, er áðr váru nefnd, mönnum ok stöðum þeim, er þar váru, til þess, at þá er langar stundir liði, at menn skyldu ekki ifast í, at allir væru einir þeir æsir, er nú var frá sagt, ok þessir, er þá váru þau sömu nöfn gefin. Þar var þá Þórr kallaðr, ok er sá Ása-Þórr inn gamli.