24. Oddr kom til hirðar Herrauðs konungs

En er Oddr kom heim til Gautlands með fóstbróður sínum, bauð Sírnir honum þar at sitja um vetrinn. Þat þekktist Oddr. Ok er á leið vetrinn, ógladdist hann fast. Kómu honum þá í hug harmar sínir, þeir er hann hafði fengit af Ögmundi flóka. Þó hugsast honum svá til, at hann mun eigi hætta lengr fóstbróður sínum til at berjast við Ögmund, því at hann þóttist þar stóra skaða hafa af fengit. Verðr þat þá hans ráð at leynast í burt einn á náttarþeli. Ferr hann þá at flutningum, þar sem þeira þarf við, en stundum ferr hann um merkr ok skóga, ok ratar hann harðla stóra fjallvegu. Hann hefir þá örvamæli sinn á baki sér. Ferr hann nú víða um lönd, ok kemr svá ráði hans, at hann hafði þat eitt til atvinnu sér, er hann skaut fugla fyrir sik. Hann spennir þá at sér um bol ok fætr næfrum. Síðan gerir hann sér næfrahött mikinn á höfuð sér. Er hann ekki öðrum mönnum líkr, meiri miklu en allir menn aðrir, er hann er allr þakinn næfrum.

Nú er ekki sagt frá honum fyrr en hann kemr ór mörkum fram, ok sér hann, at heruð hefjast upp fyrir honum. Hann sér, at þar stendr einn bær mikill, en þar var annarr bær skammt frá. Þat kom honum í hug, at hann mundi snúa á inn minna bæinn; þat hafði hann aldri fyrr freistat. Hann gengr þar at dyrum. Þar var maðr fyrir dyrum ok klauf skíð. Sá var lítill vexti ok hvítr fyrir hærum.

Hann heilsar þeim vel, er kominn var, ok spurði karl hann at nafni.

"Næframaðr heiti ek," sagði hann, "en hvat heitir þú?"

En hann nefnist Jólfr. "Hér muntu vera vilja í nótt," sagði karl.

"Þat skal þiggja," sagði Næframaðr.

Nú fylgir karl honum í stofu, ok sitr þar kerling ein á stóli. "Hér er gestr," kvað karl, "at þú skalt við sæma, er ek á margt at annast."

Kerling veinaði mjök ok kvað þat opt, at hann byði mönnum gisting, — "en ekki er til fram at bera."

Nú gengr karl á burt, en þau kerling sitja tvau eptir. Ok um kveldit, er Jólfr kom inn, er borð sett fyrir þá, ok kom fram diskr, en þeim megin, sem Næframaðr sat, þá leggr hann fram kníf góðan. Hólkar váru tveir á knífinum, annarr ór gulli, en annarr ór silfri.

En er Jólfr sér þat, þá seilist hann til knífsins ok lítr á. "Þú hefir góðan kníf, félagi," sagði karl, "eða hversu komtu at gersimi þessi?"

Næframaðr mælti: "Þá ek var á unga aldri, brenndum vér salt eigi allfáir saman, at þar rak skip at landinu, sem vér várum. Þeir brutu skip sitt í spán, ok rak upp mennina ok váru máttlitlir, ok gerðu vér skjótt um við þá, ok hlaut ek kníf þenna í mitt hlutskipti, en ef svá vel væri, at þér, karl, þætti nokkuru nýtr, þá mun ek gefa þér knífinn."

"Gefðu allra manna heilastr," sagði karl ok sýnir nú kerlingu sinni knífinn. "Hér er á at sjá," sagði hann, "ok er sjá knífrinn engu verri en sá, er ek átta fyrr."

Eptir þat taka þau til fæðu, ok síðan var Næframanni fylgt til svefns, ok sváfu af þá nótt, ok vaknaði Næframaðr ekki fyrr en Jólfr var í burtu ok kalt var rúm hans.

Þá tók hann til orða: "Mun eigi ráð at standa upp ok fara á burt ok leita sér dagverðar annars staðar?" Kerling sagði, at karl vill, at hann bíði hans heima.

Þat var nær miðjum degi, at karl kom heim, enda var Næframaðr þá á fótum. Þá váru borð fram sett. Þar kom fram diskr á borðit, en þeim megin, sem karl sat, þá leggr hann fram steinörvar þrjár hjá diskinum. Þat váru svá stór skeyti ok fögr, at Næfrimaðr þóttist aldri sét hafa vænni þess kyns skeyti.

Hann tekr upp ok lítr á. "Þetta skeyti er vel smíðat," sagði hann.

"Væri svá vel," sagði karl, "at þér þætti vel gert, þá vil ek gefa þér."

Næframaðr brosti at ok mælti: "Eigi veit ek, at ek muna þurfa at bera eptir mér steinörvar þessar."

"Þat veiztu aldri, Oddr," sagði karl, "hvé nær þú þarft þeira við. Veit ek, at þú heitir Örvar-Oddr ok ert sonr Gríms loðinkinna norðan ór Hrafnistu. Þat veit ek ok, at þú hefir örvar þrjár, er kallaðar eru Gusisnautar, en þat mun þér kynligt þykkja, ef þú kemr þar eitthvert sinn, ef þér duga ekki Gusisnautar, at þér dugi steinövar þessar."

"Þar er þú veizt, at ek heiti Oddr, ok segir þér engi, ok svá þat, at ek hefi örvar þær, er Gusisnautar heita, þá má vera," segir Oddr, "at þú vitir þat, sem þú segir fyrir. Skal ek víst þiggja örvarnar," ok lét koma í örvamæli sinn.

"Hvat segir þú til þess, karl," sagði Oddr, "ræðr konungr fyrir landi þessu?"

"Já," sagði karl, "ok heitir hann Herrauðr."

"Hvat er göfugra manna með honum?" sagði Oddr.

"Þar eru tveir menn," sagði karl, "ok heitir annarr Sigurðr, en annarr Sjólfr. Þeir eru öndvegishöldar konungs ok inir mestu bardagamenn."

"Hvat á konungr barna?" sagði Oddr.

"Hann á eina dóttur væna, er Silkisif heitir."

"Er hún væn kona?" sagði Oddr.

"Já," sagði karl, "engi er önnur jafnfríð í Garðaríki ok víðar annars staðar."

"Hvat ætlar þú, karl," sagði Oddr, "hversu þeir taki við mér, ef ek kem þar? Ok skaltu ekki segja, hverr ek em."

"Halda mun ek mega munni mínum," sagði karl.

Þeir fara nú til konungs hallar. Þá setr karl við fætr ok vill eigi ganga lengra.

"Hví setr þú nú fætr við?" sagði Oddr.

"Því," sagði karl, "at ek em færðr í fjötur, ef ek kem hér inn, ok verð ek því fegnastr, at ek komumst í burt."

"Já," sagði Næframaðr, "vit skulum ryðjast at báðir saman, ok má ek ekki annat en þú farir með," ok þrífr nú til hans.

Síðan ganga þeir inn í höllina. Sem hirðmenn konungs sjá karl, þyrpast þeir at honum, en Næframaðr styðr hann, svá at þeir hrjóta af strengjum. Nú hörfa þeir innar eptir höllinni, til þess at þeir koma fyrir konung. Karl kvaddi vel konung. Konungr tók því vel. Þá spyrr konungr, hvern hann leiddi þar eptir sér.

"Eigi má ek þat vita," sagði karl, "ok verðr hann þat sjálfr at segja, hverr han er."

"Ek heiti Næframaðr," sagði hann.

"Hverr ertu, félagi?" sagði konungr.

"Þat veit ek," sagði hann, "at ek em hvívetna eldri, ok er hvárki vitit né minnit heima hjá mér, ok hefik lengi legit úti á mörkum nær alla ævi mína. En bráð eru brautingja erendi, konungr, ek vil biðja þik vetrvistar."

Konungr svarar: "Ertu at nokkuru íþróttamaðr?"

"Þat ferr fjarri," sagði hann, "því at ek em óliprari en aðrir menn."

"Nennir þú nokkuru?" sagði konungr.

"Ek kann ekki at vinna, enda nenni ek ekki at vinna," sagði Næframaðr.

"Þá horfir allóvænt" sagði konungr, "fyrir því at ek hefi þess heit strengt at taka við þeim einum mönnum, at þeir sé at nokkuru íþróttamenn."

"Aldri kann ek einn hlut at gera," sagði Næframaðr, "þann öðrum sé gagn at."

"Kunna muntu at draga saman dýr, ef menn skjóta," sagði konungr. "Þá má vera, at ek fara til þess eitthvert sinn."

"Hvar vísar þú mér til sætis?" sagði Næframaðr.

"Þú skalt sitja utar inum óæðra megin, þar sem mætast þrælar ok frelsingjar."

Nú fylgir Næframaðr karli út ok snýr eptir þat til sætis, þar sem honum var vísat. Þar sátu fyrir bræðr tveir. Hét annarr Óttarr, en annarr Ingjaldr.

"Far hingat, félagi," segja þeir, "ok skaltu sitja í millum okkar," ok þat þiggr hann.

Þar leggst á sitt kné honum hvárr þeira, ok spyrja af hverju landi, er þeim kom í hug, en ekki vita menn til, hvat þeir töluðu. Hann festi upp á tjaldsnagla örvamæli sinn yfir sik, en staflurk undir fæti sér. Jafnan biðja þeir hann, at þeir skyldu hirða belginn, ok þykkir hann vera óhræsi mikit, en hann kvað eigi nær skyldu fara, at hann skyldi á burt borinn frá honum, ok þess gekk hann hvergi, at hann hefði hann eigi með sér.

Þeir bjóða honum at kaupa at honum, at hann láti af höndum næfrarnar, — "ok munu vér gefa þér til góð klæði," segja þeir.

"Eigi má svá vera," sagði hann, "því at ek hefi aldri önnur borit, enda skal eigi önnur hafa, meðan lífit er."

25. Oddr fór á dýraveiðar

Nú sitr Næframaðr þar ok drekkr jafnan lítit um kveldin ok leggst snemma niðr. Svá ferr fram, þar til er menn skulu fara á dýraveiðarnar. Þat var um haustit.

Nú tekr Ingjaldr til orða um aptaninn, at þar væri undir, — "at vér værum snemma á fótum á morgin."

"Hvat skal þá?" sagði Næframaðr.

Nú segir Ingjaldr, at fara skal á veiðar. Síðan leggjast þeir niðr um kveldit, en um morguninn standa þeir upp bræðr ok kalla at Næframanni ok geta víst eigi vakit hann, svá sefr hann fast, ok vaknar hann ekki fyrr en hverr maðr var á burtu, sá er á veiðar vildi fara.

Næframaðr tók til orða: "Hvat er nú, hvárt eru menn búnir?"

Ingjaldr svarar: "Búnir," sagði hann, "heldr er hverr maðr á burtu, ok höfum vér þik vakit í allan morgin, ok munu vér aldri fá dýr skotit í dag."

Þá mælti Næframaðr: "Hvárt eru þeir allmiklir íþróttamenn, Sjólfr ok Sigurðr, um alla hluti."

"Þá sæi þat," sagði Ingjaldr, "ef nokkurr léki í móti þeim."

Þeir koma nú í fjallit, ok hlaupa dýr hjá þeim, ok draga þeir upp boga sína bræðr, ok er þeir skyldu freista at skjóta dýrin, þá hæfðu þeir aldri eitt dýr.

Þá mælti Næframaðr: "Aldri hefi ek sét," sagði hann, "jafnóliðliga at farit sem þit farið at, eða hví getið þit svá ófimliga at farit at þessu?"

Þeir segja: "Þat höfum vér sagt þér, at vit værum óliprari en aðrir menn, en orðit aldri búnir í morgin ok höfum þat nú dýranna, er aðrir hafa áðr æst upp ok fælt."

Næframaðr mælti þá: "Eigi kann ek þat at sjá, at ek mega ófimligar at fara, ok látið hingat bogann, ok vil ek reyna."

Þeir gera nú svá. Hann dregr upp bogann, ok ræða þeir um, at hann skuli eigi brjóta, en hann dró örina fyrir odd ok rykkir í sundr boganum í tvá hluti.

"Nú hefir þú gert illa," segja þeir, "ok er okkr þetta mein mikit. Er nú örvænt, at vér munum aldri dýr fá skotit í degi."

"Eigi hefir nú vænliga til tekizt," segir hann, "eða hversu líkligr þykkir yðr stafr minn til boga, eða er ykkr nokkur forvitni á at vita, hvat í belg mínum er."

"Já," segja þeir, "þar er okkr allmikil forvitni á."

"Þá skulu þit breiða niðr skikkjur ykkrar, ok mun ek steypa ór því, er í er."

Svá gera þeir, en hann steypir því niðr á skikkjurnar, er í var. Síðan bregðr han upp boga sinn ok leggr ör á streng ok skýtr fram yfir höfuð þeim mönnum öllum, er á veiðinni váru. Svá lætr hann um daginn sem þat eitt sé at skjóta dýr þau, er fara fyrir þeim Sigurði ok Sjólfi. Hann skýtr öllum skeytum sínum nema sex örvum, steinörvum karls ok Gusisnautum. Missti hann aldri dýrs um daginn, en þeir hlaupa hjá honum bræðr, ok þótti þeim mikit gaman at sjá þat, er hann skaut.

En um kveldit, er menn kómu heim, þá váru hvers manns skeyti fram borin á borð fyrir konung, ok hefir hverr maðr markat sín skeyti, ok skal konungr sjá, hversu mörgum dýrum hverr hefir at bana orðit um daginn.

Nú mæltu þeir bræðr: "Far þú innar, Næframaðr, eptir skeyti þínu, þat mun vera lagt á borð fyrir konung."

"Farið þit," sagði hann, "ok eignið ykkr skeytit."

"Þat tjáir okkr ekki," segja þeir, "því at konungr veit íþróttir okkrar, at vér kunnum síðr at skjóta en aðrir menn."

"Þá skulu vér fara allir saman," sagði hann. Nú ganga þeir innar fyrir konung.

Nú tók Næframaðr til orða: "Hér eru skeyti þau, er vér munum eigna oss félagar."

Konungr leit við honum ok mælti: "Bogmaðr ertu mikill."

"Já, herra," sagði hann, "því hefi ek helzt vanizt at skjóta dýr ok fugla til matar mér."

Ok eptir þat ganga menn í sæti sín. Nú líða stundir.

26. Oddr þreytti íþróttir við hirðmenn

Þat var einnhvern aptan, þá er konungr er út genginn til svefns, at þeir rísa upp Sigurðr ok Sjólfr ok gengu með sitt horn hvárr þeira ok bjóða þeim at drekka bræðrum, Óttari ok Ingjaldi, ok báðu þá at taka við ok drekka af. Ok er þeir höfðu af drukkit, þá kómu þeir með önnur tvau, ok taka þeir við ok drekka.

Þá mælti Sjólfr: "Liggr sá ávallt, félagi ykkarr?"

"Já," segja þeir, "þat þykkir honum vænligra en at drekka frá sér vit allt, sem vér gerum."

Þá mælti Sjólfr: "Hvárt er hann allvel skotfærr?"

"Já," segja þeir, "þat er honum jafn vel gefit sem annat."

"Hvárt mun hann skjóta jafnlangt sem vit báðir?" sagði Sjólfr.

"Þat ætlum vér," segja þeir, "at hann muni miklu lengra skjóta ok gegnara."

"Hér skulu vér veðja um," sagði Sjólfr, "ok skulu vit leggja við hring þann, er vegr hálfa mörk, en þit skuluð leggja við tvá hringa jafnþunga."

Svá er þar fyrir mælt, at konungr skal þar vera ok dóttir hans ok sjá á skot þeira, ok skulu þau taka við hringunum áðr ok fá þeim, er eigandi verða, ok veðja þeir síðan. Sofa þeir af nóttina. En um morgininn, er þeir vakna bræðr, þá kemr þeim í hug, at eigi væri allsvinnlig veðjan þeira orðin, en þat verðr þeim fyrir, at þeir segja Næframanni.

"Allóvænliga þykkir mér veðjat vera," sagði hann, "af því at þó at ek fái skotit dýr, þá er þat lítit mark hjá því sem at keppa við þvílíka bogmenn, en þó mun ek freista alls, er þit hafið fé ykkart við lagt."

Nú taka menn til drykkju, ok eptir drykkjumálit ganga menn út, ok vill konungr nú sjá skotit. Nú gengr Sigurðr fram ok skýtr sem hann má lengst, ok er þar settr niðr staurr, ok þar gengr Sjólfr til, er stikat er. Þá er niðr sett spjótskapt ok sett á ofan gulltafla, ok skýtr Sjólfr þar ofan af töfluna, ok þykkir öllum nú vel skotit ok segja, at Næframaðr muni eigi þurfa við at leita.

"Opt gefr óvænum happ," sagði Næframaðr, "ok skal at vísu á leita."

Nú gengr Næframaðr til ok skýtr með einni ör ok stendr þar, sem Sigurðr hafði staðit. Hann skýtr í lopt upp, svá at örina fal lengi, en þó kemr hún þar niðr, sem taflan stendr, ok ofan í miðja töfluna ok svá í spjótskaptit, at hún þokaði engan veginn við.

"Svá vel sem skotit var it fyrra sinn," segir konungr, "þá er nú miklu betr skotit, ok þat má ek segja, at aldrigi hefi ek sét jafnvel skotit."

Nú tekr Næframaðr ör aðra ok skýtr svá langt, at engi sér fyrir enda, hvar niðr kemr, ok er þat nú einmælt, at unninn sé leikrinn. Eptir þat ganga menn heim, ok taka þeir bræðr við hringinum. Þeir færa hann Næframanni. Hann kveðst eigi vilja hafa fé þeira at svá búnu.

Nú líða nokkurir dagar, ok var þat enn eitt kveld, sem konungr er út genginn, at þeir Sigurðr ok Sjólfr ganga með sitt horn hvárr þeira ok bjóða þeim Óttari ok Ingjaldi. Þeir drekka af. Síðan færa þeir þeim önnur tvau.

Þá mælti Sjólfr: "Enn liggr Næframaðr ok drekkr ekki."

"Hann mun betr siðaðr en þú um allt," sagði Ingjaldr.

"Hitt get ek meir til," sagði Sjólfr, "at hann muni sjaldan verit hafa í samsæti við dugandismenn, ok mun hann optar hafa legit úti á mörkum ok skógum með fátæki, eða hvárt mun hann syndr vel?"

"Vit ætlum honum flesta hluti jafngefna, þá sem til íþrótta eru," segja þeir, "ok ætlum vit hann syndan hlítar vel."

"Hvárt mun hann betr syndr einn en vér báðir?"

"Þat ætlum vér, at hann sé betr syndr," sagði Óttarr.

"Hér skulu vit veðja um," sagði Sjólfr, "ok munu vit leggja við þann hring, er vegr mörk, en þit skuluð leggja við tvá hringa, er vegi hálfa mörk hvárr."

Nú er svá fyrir mælt, at konungr ok dóttir hans skal sjá á sund þeira, ok er at öllu svá fyrir mælt sem it fyrra sinn. Þeir sofa af um nóttina. En um morguninn, er þeir vakna, ferr um bekki veðjun þeira.

"Hvat er hjalat?" sagði Næframaðr, "hvárt hafi þit enn veðjat nokkut í gærkveldi?"

"Já," segja þeir ok segja nú honum, hversu veðjat var.

"Nú þykkir mér allóvænt horfa," sagði Næframaðr, "fyrir því at ek em alls ekki syndr, ok kunna ek eigi upphald, þá er ek gerða mér títt um, en nú kom ek aldri á kalt vatn langliga, en lagt við of fjár."

"Já," segja þeir, "eigi þarftu at reyna, nema þú vilir. Varðar eigi, þó at vér gjöldum heimsku okkarrar."

"Þat skal aldri verða," sagði Næframaðr, "at ek freista eigi, þar sem þit leggið á mik virðing mikla, ok skal konungr sjá ok Silkisif, at ek mun fyrir víst til sundsins ganga við þá."

Nú er konungi sagt ok dóttur hans, ok ganga menn nú til vatnsins, ok var þat mikit ok skammt í burtu. En er þeir koma til vatnsins, sezt konungr niðr ok liðit með honum, en þeir fara á sund í klæðum sínum, en Næframaðr í þeim búningi, sem hann var vanr. Þeir leggjast at honum, þegar þeir koma frá landi, ok færa hann í kaf undir sik ok heldu honum lengi niðri. Þar kom, at þeir létu hann upp, ok taka þeir hvíld. Þeir leggjast á móti honum í annat sinn. Hann seildist til þeira ok tekr sinni hendi hvárn þeira ok rak þá í kaf ok heldr þeim svá lengi niðri, at örvænt þótti, at þeir mundu upp koma. Hann ætlar þeim skamma hvíld ok tekr þá í annat sinn ok færir þá niðr ok í þriðja sinn ok heldr þeim svá lengi niðri, at engir ætluðu, at þeir mundu lífs upp koma. En þat varð enn, at þeir koma upp allir, ok stökk þá blóð ór nösum hvárratveggja þeira öndvegishölda konungs, ok váru þeir ekki sjálfbjarga til lands. Þá tók Næframaðr þá ok kastar þeim upp á land. Síðan gekk hann á sund ok lék marga leika, þá sem mönnum var títt at leika á sundi. En um kveldit gekk hann á land ok til fundar við konung.

Ok nú spyrr konungr: "Hvárt ertu ekki öðrum mönnum líkr um íþróttir, bæði um skot ok sund?"

"Sénar eru nú allar mínar íþróttir, er þessar eru," sagði Næframaðr; "ek heiti Oddr, ef þú vilt þat vita, en ek kann eigi greina fyrir þér um kyn mitt."

Nú fekk Silkisif honum hringana. Síðan ganga menn heim. Þá mæltu þeir, at Oddr skuli hafa hringana alla, en hann vill eigi þat, — "ok skulu þit hafa þá sjálfir."

Nú ferr svá fram nokkura hríð ok eigi langa. Er konungr um þetta mál mjök hugsjúkr, hverr sá maðr muni vera, er þar var með honum.