12. Frá brullaupsveizlu

Um morguninn snemma kemr Bósi til Herrauðar ok segir honum, hvat hann hefir frétt um náttina, ok síðan bjuggust þeir frá bónda, ok gaf Bósi dóttur hans fingrgull, ok fóru þeir nú at tilvísan hennar, þar til at þeir sá þann bæ, er Sigurðr var á. Þeir sá nú, hvar hann fór ok einn sveinn með honum ok stefndu heim til hallarinnar. Þeir gengu nú á veginn fyrir Sigurð. Bósi rak spjótit í gegnum hann, en Herrauðr kyrkti sveininn til bana. Síðan fló Bósi belg af þeim báðum ok fór síðan til skips, ok sögðu Smið, hvat þeir höfðu afrekat. Þeir gerðu nú ráð sín. Smiðr færði Bósa í aðra nágrímuna, en fór sjálfr í aðra ok í þann búning, sem sveinninn hafði haft, en Bósi í þann, er Sigurðr hafði átt.

Þeir sögðu Herrauð fyrir allt, hversu hann skyldi bera sik at, ok fara þeir nú heim til borgarinnar ok kómu at þeim hallardyrum, sem Goðmundr konungr var fyrir. Þóttist hann þar kenna Sigurð, ok fagnar hann honum vel ok leiðir hann inn, ok tók hann þegar við féhirzlum konungs ok ölgögnum ok kjallara ok hefir skipan á, hvert öl fyrst skal ganga, ok segir byrlurum fyrir, hversu ákaft þeir skulu skenkja. Sagði hann, at þat varðar mestu, at menn verði it fyrsta kveld sem drukknastir, því at þar eimir lengst af. Þessu næst var höfðingjum í sæti skipat ok brúðrin inn leidd ok á bekk sett ok með henni margar meyjar hæverskar.

Goðmundr konungr sat í hásæti ok brúðguminn hjá honum. Hrærekr þjónaði brúðgumanum. Eigi er greint, hversu höfðingjum var skipat, en þess getr, at Sigurðr sló hörpu fyrir brúðunum. En er minni váru inn borin, sló Sigurðr svá, at menn sögðu, at eigi mundi fást hans líki, en hann kvað þar lítit mark at fyrst. Konungr bað hann eigi af spara. Ok sem inn kom þat minni, sem signat var Þór, þá skipti Sigurðr um slagina, ok tók þá at ókyrrast allt þat, sem laust var, hnífar ok borðdiskar ok allt þat, sem engi helt á, ok fjöldi manna stukku upp ór sínum sætum ok léku á gólfinu, ok gekk þetta langa stund. Því næst kom þat minni inn, er helgat var öllum Ásum. Sigurðr skipti þá enn um slagina ok stillti þá svá hátt, at dvergmála kvað í höllunni. Stóðu þá upp allir þeir, sem inni váru, nema brúðguminn ok brúðrin ok konungrinn, ok var nú allt á ferð ok för innan um alla höllina, ok gekk því langa stund.

Konungr spyrr nú, hvárt hann kann nokkut fleiri slagi, en hann segir eptir vera nokkura smáleika ok bað fólkit hvílast fyrst. Settust menn nú til drykkju. Sló hann þar Gýgjarslag ok Drömbuð ok Hjarrandahljóð. Því næst kom inn Óðins minni. Þá lauk Sigurðr upp hörpunni. Hún var svá stór, at maðr mátti standa réttr í maganum á henni; hún var öll sem á gull sæi. Þar tók hann upp hvíta glófa gullsaumaða. Hann sló nú þann slag, sem Faldafeykir heitir, ok stukku þá faldarnir af konunum, ok léku þeir fyrir ofan þvertréin. Stukku þá upp konurnar ok allir menninir, ok engi hlutr var þá sá, at kyrr þoldi.

En er þetta minni var af gengit, kom inn þat minni, er signat var Freyju, ok átti þat síðast at drekka. Tók Sigurðr þá þann streng, er lá um þvera strengina, ok bað konung búast við Rammaslag. En konungi brá svá við, at hann stökk upp ok svá brúðguminn ok brúðrin, ok léku nú engir vakrara en þau, ok gekk þessu langa stund. Smiðr tók nú í hönd brúðinni ok lék allra vakrast. Hann tók borðbúnað af stólnum ok kastaði upp í sængina, þegar hann sá sér færi á.

En frá Herrauði er þat at segja, at hann lætr menn sína meiða öll þau skip, sem með sjónum váru, svá at ekki var sjófært. Suma hafði hann heima í borginni, ok báru þeir til sjóvar gull ok gersemar, er Smiðr hafði lagit þeim til handargagns. Var nú mjök húmat. Sumir váru uppi á höllunni ok skynjuðu, hvat inni var, ok drógu út um gluggann þat, sem upp var kastat í sængina, en sumir færðu til skipa ok sneru stöfnum frá landi.

13. Brúðarrán

Þat berr nú til nýlundu, at þá þeir léku sem glaðast í höllunni, at maðr gekk inn í höllina. Sá var mikill vexti ok fríðr sýnum. Hann var í rauðum skarlatskyrtli ok silfrbelti um sik ok gullhlað um enni. Hann var slyppr ok fór leikandi sem aðrir, þar til er hann kom fyrir konung. Hann reiðir þá upp hnefann ok dregr svá snöggt um nasir konungi, at ór honum hrutu þrjár tennrnar, en blóð stökk ór nösum hans ok munni, en hann fell sjálfr í öngvit.

Sigurðr sér nú þetta. Hann kastar nú hörpunni upp í sængina, en rak báða hnefana í millum herða kvámumanninum, en hann sneri undan, en Sigurðr eptir honum ok þeir Siggeirr ok allir aðrir, en sumir styrmdu yfir konunginum. Smiðr tók í hönd brúðinni ok leiddi hana upp í sængina ok læsti hana innan í maga hörpunnar, en þeir drógu hana út um glugginn, sem úti váru, ok svá Smið með, ok flýttu sér til skips ok gengu síðan út á þat. Þá var sá þar kominn, er konunginn hafði slegit. Sigurðr gekk ok út á skipit, er hann kom at, en Siggeirr eptir honum með brugðit sverð. Sigurðr snýr þá aptr í móti honum ok hratt honum á kaf; urðu hans menn at draga hann á land verr en dauðan. En Smiðr hjó landfestina, ok drógu menn segl upp ok gerðu bæði at sigla ok róa ok létu ganga út á haf slíkt er mátti. Hrærekr hljóp til skips ok margir menn aðrir með honum, en er skipum var fram hrundit, fell þar inn kolblár sjór, ok urðu þeir at landi at leggja ok urðu at hafa sitt hugarmót svá búit, váru ok allir menn verr en ráðlausir af drykkjuskap.

Konungr raknar nú við ok var þó lítils máttar, ok leituðu menn við at næra hann, en hann var mjök máttdreginn. Snerist nú veizlan í sút ok sorg. En þá konungr hresstist, gerðu þeir ráð sín, ok kom þeim þat saman at slíta eigi fjölmenninu ok búast sem skjótast at fara eptir þeim fóstbræðrum.

Ok látum þá nú búast, en víkjum sögunni aptr til þeira kumpána, at þeir sigla, þangat til at vegir skiljast ok annarr lá til Bjarmalands. Þá bað Bósi Herrauð sigla heim til Gautlands, en hann kvaðst eiga erendi til Bjarmalands.

Herrauðr segist eigi við hann skilja, — "eða hvat er í erendum þínum þangat?"

Hann segir þat mundu síðar sýnast. Smiðr bauð at bíða þeira fimm nætr. Bósi sagði, at þeim mundi þat vel duga, ok fóru þeir nú á bátnum til lands tveir saman ok földu bátinn í leyni nokkuru, en þeir gengu til byggða, þar sem karl bjó ok kerling. Þau áttu dóttur væna. Þar var vel við þeim tekit ok gefit gott vín at drekka um kveldit.

Bögu-Bósi leit hýrliga til bóndadóttur, en hún var mjök tileygð til hans á móti. Litlu síðar fóru menn til svefns. Bósi kom til sængr bóndadóttur. Hún spyrr, hvat hann vill. Hann bað hana hólka stúfa sinn. Hún spyrr, hvar hólkrinn væri. Hann spurði, hvárt hún hefði engan. Hún sagðist engan hafa, þann sem honum væri hæfiligr.

"Ek get rýmt hann, þó at þröngr sé," sagði hann.

"Hvar er stúfinn þinn?" sagði hún. "Ek get nærri, hvat ek má ætla hólkborunni minni."

Hann bað hana taka á millum fóta sér. Hún kippti at sér hendinni ok bað ófagnað eiga stúfa hans.

"Hverju þykkir þér þetta líkt?" sagði hann.

"Pundaraskapti föður míns ok sé brotin aptan af því kringlan."

"Tilfyndin ertu," sagði Bögu-Bósi; hann dró gull af hendi sér ok gaf henni. Hún spyrr, hvat hann vill á móti hafa.

"Ek vil sponsa traus þína," sagði hann.

"Ekki veit ek, hvernig þat er," segir hún.

"Ligg þú sem breiðast," kvað hann.

Hún gerði sem hann bað. Hann ferr nú á millum fótanna á henni ok leggr síðan neðan í kviðinn á henni, svá at allt gekk upp undir bringspölu.

Hún brá við hart ok mælti: "Þú hleyptir inn sponsinu um augat, karlmaðr," kvað hún.

"Ek skal ná því ór aptr," segir hann, "eða hversu varð þér við?"

"Svá dátt sem ek hefði drukkit ferskan mjöð," kvað hún "ok haf þú sem vakrast í auganu þvegilinn," sagði hún.

Hann sparir nú ekki af, þar til at hana velgdi alla, svá at henni lá við at klígja, ok bað hann þá at hætta. Þau tóku nú hvíld, ok spyrr hún nú, hvat manna hann væri. Hann sagði it sanna ok spyrr, hvárt hún væri nokkut í kærleikum við Eddu konungsdóttur. Hún sagðist opt koma í skemmu konungsdóttur ok vera þar vel tekin.

"Ek mun hafa þik at trúnaðarmanni," sagði hann, "ok vil ek gefa þér til þrjár merkr silfrs, at þú komir konungsdóttur í skóginn til mín."

Hann tók nú ór pungi sínum þrjár valhnetr. Þær váru sem á gull sæi. Hann fekk henni þær ok bað hana segja konungsdóttur, at hún vissi einn þann lund í skóginum, at slíkar hnetr væri nógar.

Hún sagði konungsdóttur eigi upporpna fyrir einum ok sagði henni fylgja at jafnaði gelding þann, "er Skálkr heitir ok er svá sterkr, at hann hefir tólf karla afl, hvat sem reyna þarf."

Bósi kvaðst þat eigi hirða, ef ekki væri við fleirum at sjá.

Um morguninn snemma fór hún at finna konungsdóttur ok sýnir henni gullhnetrnar ok sagðist vita, hvar slíkar mætti nógar finna.

"Förum þangat sem fyrst," segir konungsdóttir, "ok þrællinn með okkr." Ok svá gera þau.

Þeir kompánar váru nú komnir í skóginn ok snúa til móts við þau. Bósi heilsar jungfrúnni ok spyrr, hví hún ferr svá einmana. Hún kvað eigi hættligt um þat.

"Þat er nú sem takast vill," segir Bósi, "ok ger nú hvárt er þú vilt, at fara með mér viljug eða geri ek skyndibrúðlaup til þín hér í skóginum."

Þrællinn spyrr nú, hverr gaurr svá firna djarfr er, at slíkt lofar sér at gleypa. Herrauðr bað hann þegja, fúlan slána. Þrællinn sló með stórri kylfu til Herrauðar, en hann brá við skildinum. Höggit var svá þungt, at hann brotnaði allr. Herrauðr hljóp undir þrælinn, en hann tók fast í móti, ok váru þeira sviptingar sterkligar, ok fór þrællinn hvergi á hæl. Bósi kom þá at ok tók fætrna undan þrælnum, ok lögðu síðan snöru á háls honum ok hengdu hann þar á eikunum.

Síðan setti Bósi konungsdóttur á handlegg sér ok bar hana til skips, ok létu frá landi ok fóru þar til, er þeir fundu Smið. Konungsdóttir barst lítt af, en þegar Smiðr hafði orð við hana, tók af henni allan óhug, ok sigldu heim í Gautland.

14. Frá bardaga

Þat byrjast nú, sem þeir bræðr höfðu fullbúit sitt lið ok höfðu ógrynni liðs. En svá hafði Goðmundi konungi orðit þungr pústrinn Herrauðar, at hann var eigi ferðugr at fara þessa ferð, ok skyldu þeir bræðr hafa af veg ok vanda. Þeir höfðu fjóra tigi skipa af Glæsisvöllum, en juku þó mörgum við í ferðinni. Þeir kómu til Bjarmalands ok fundu Hárek konung, föður sinn, ok váru þeir Herrauðr ok Bósi nýfarnir þaðan. Hafði Hárekr konungr þá fulla vissu af því, at þeir höfðu tekit í burtu dóttur hans. Hafði hann þá búit lið sitt ok hafði fimmtán stór skip. Slæst hann nú í ferð með þeim bræðrum, ok höfðu þeir alls sex tigi skipa ok sigla nú til Gautlands.

Nú er at segja af þeim Herrauði ok Bósa, at þeir safna liði, þegar eð þeir koma heim, ok vildu vera búnir, ef þeim væri eptirför veitt, en halda þá brúðlaupin, er gott tóm væri til. Þvari karl hafði látit smíða spjót ok öxar ok örvar, á meðan þeir váru í burtu, ok kom þar nú saman mikit fjölmenni.

Þeir frétta nú, at þeir eru við land komnir Hárekr konungr ok synir hans, ok var nú eigi þusulaust. Lét Herrauðr nú leggja út skipum sínum á móti þeim; hafði hann lið mikit ok frítt ok þó miklu minna en þeir Hárekr. Lagði sínu skipi á móti konungi Smiðr Þvarason, en Bósi móti Hræreki, Herrauðr á móti Siggeiri, ok þurfti þar eigi at sökum at spyrja, ok tekst með þeim bardagi mjök harðr, ok váru hvárirtveggju inir áköfustu.

Ok er bardaginn hafði eigi lengi staðit, réð Siggeirr til uppgöngu á skip Herrauðs ok varð skjótt mannsbani. Sniðill hét stafnbúi Herrauðar. Hann skaut spjóti at Siggeiri. Hann tók spjótit á lopti ok skaut aptr at þeim, er sendi. Spjótit flaug í gegnum Sniðil ok svá langt í skipsstafninn, at hann nisti hann þar við. Herrauðr sneri nú í móti Siggeiri ok leggr til hans með atgeir, svá at gekk í gegnum skjöldinn, en Siggeirr snaraði svá hart skjöldinn, at Herrauði varð lauss atgeirrinn, en hann hjó til Herrauðar, ok kom á hjálminn ok tók af fjórðunginn, ok fylgdi þar it hægra eyrat. En Herrauðr greip upp eina stóra ruddu af þiljunum ok laust á nasir honum, svá at hjálmblikit gekk at andlitinu, ok brotnaði í honum nefit ok ór honum allar tennrnar, ok stökk hann öfugr aptr á skip sitt ok fell þá í óvit ok lá mjök lengi.

Smiðr barðist drengiliga. Hárekr konungr komst upp á skip hans við tólfta mann ok ryðst um fast. Smiðr snýr nú á mót honum ok hjó til hans með saxi því, sem Busla kerling hafði gefit honum, því at hann bitu eigi atkvæðalaus vápn. Höggit kom framan um þverar tennrnar, ok brotnuðu þær ór honum allar, gómbeinit brotnaði ok varrirnar sprungu báðar, ok hljóp þar ór blóð mikit. En við þetta högg brá honum svá, at hann varð at flugdreka ok spjó eitri yfir skipit, ok fengu margir menn bana. Hann steypti sér niðr at Smið ok gleypti hann ok svelgir honum niðr í sik.

Þeir sáu nú, hvar fugl fló af landi ofan, sá er skergípr heitir. Hann hefir höfuð svá mikit ok hræðiligt, at honum er jafnat til fjándans, ok réðst á móti drekanum, ok var þeira atgangr hræðiligr. En svá lauk þeira viðskiptum, at þeir fellu báðir niðr, ok fell skergíprinn niðr í sjóinn, en drekinn kom niðr í skipi Siggeirs. Herrauðr var þar þá kominn ok lét ganga kylfuna á báðar hendr. Hann sló til Siggeirs, ok kom höggit undir eyrat, ok brotnaði í honum allr haussinn, en hann hraut fyrir borð ok kom aldri upp síðan.

Hárekr konungr raknar nú við ok varð at einum gelti ok greip til Herrauðar með tönnunum ok reif af honum alla brynjuna ok festi tennrnar í brjóstinu á honum ok reif af honum báðar geirvörturnar niðr at beini, en hann hjó í móti á trýnit á geltinum, ok tók af fyrir framan augun. Var Herrauðr þá svá móðr, at hann fell á bak aptr, en galtinn trað hann undir fótum sér, en gat eigi bitit, er af var trýnit.

Þá kom at glatunshundtík mikil á skipit ok hafði stórar vígtenn. Hún reif gat á náranum á geltinum ok rakti þar út þarmana ok hljóp fyrir borð. En Hárekr var þá í mannslíki ok steypti sér fyrir borð eptir henni, ok sukku þau til grunna, ok kom hvárki upp síðan, ok þótti mönnum sem þat mundi verit hafa Busla kerling, því at hún sást aldri síðan.

15. Þeir fóstbræðr fengu sigr

Bögu-Bósi er nú kominn upp á skip Hræreks ok barðist alldrengiliga. Hann sá, hvar faðir sinn flaut með borðinu mjök máttdreginn. Stökk hann nú fyrir borð ok hjálpaði honum ok kom honum upp í skip sitt.

Þá var Hrærekr kominnn á skipit ok hafði drepit margan mann. Bósi kom þá upp á skipit ok var mjök móðr, en þó réðst hann í móti Hræreki ok hjó í skjöld hans ok klauf hann allan niðr í gegnum ok af honum fótinn í ristarliðnum. Sverðit kom í vindásinn ok stökk sundr í miðju. Hrærekr hjó á móti. Bósi snerist undan á hæli. Sverðit slapp af hjálminum ok niðr á herðarnar ok reif af honum alla brynjuna, ok fekk hann sár á herðablöðunum, ok gekk svá niðr um allt bakit, at öll klæðin rifnuðu af honum, svá at hann var nakinn allr eptir, ok af vinstra fæti hælbeinit. Bósi þreif upp ás einn, en Hrærekr vildi þá hlaupa fyrir borð. Bósi sló hann í sundr við hástokkinum, svá at sér fell hvárr hlutrinn. Var nú ok fallinn mestr hluti liðs þeira, en þeir þágu grið, sem eptir lifðu.

Þeir kanna nú lið sitt, ok var eigi eptir meir en hundrað manns liðfært, ok áttu þeir fóstbræðr nú miklum sigri at hrósa. Skiptu menn nú herfangi, en þeir váru græddir, sem græðandi váru.

16. Herrauðr ok Bósi settust at ríkjum

Síðan bjuggust þeir við brúðlaupum sínum Herrauðr ok Bósi, ok skorti nú eigi tilföng bæði nóg ok góð, ok stóð veizlan mánuð, ok váru menn með virðuligum gjöfum á burt leystir. Tók Herrauðr þá konungsnafn yfir öllum þeim ríkjum, sem faðir hans hafði stýrt.

Litlu síðar söfnuðu þeir liði ok fóru til Bjarmalands, ok beiddi Bósi sér þar viðtöku ok taldi þat til, at Edda ætti land allt eptir föður sinn, er nú var orðin eiginkona hans, ok segist hann svá helzt mega bæta landsmönnum þann mannskaða, sem þeir höfðu af honum fengit, at vera konungr yfir þeim ok styrkja þá með lögum ok réttarbótum. Ok med því at þeir váru höfðingjalausir, þá sá þeir engan sinn kost vænna en taka hann sér til konungs. Var Edda þeim kunnig áðr at öllum góðum siðum. Gerðist Bósi nú konungr yfir Bjarmalandi.

Hann átti son við frillu sinni, þeiri er hann herti jarlinn hjá. Sá hét Sviði inn sókndjarfi; hann var faðir Vilmundar viðutan.

Bósi fór austr á Glæsisvöllu ok sætti þá Goðmund konung ok Herrauð. Þau Hleiðr unnust mikit. Þeir dóttir var Þóra borgarhjörtr, er Ragnarr loðbrók átti.

Svá hefir sagt verit, at í gammsegginuu því, sem þeir sóttu til Bjarmalands, hafi fundizt yrmlingr sá, er gullslitr var á, ok gaf Herrauðr konungr hann dóttur sinni í tannfé, en hún lét leggja gull undir hann, ok óx hann svá mikit, at hann lá í hring um skemmu hennar ok varð svá grimmr, at engi þorði nærri honum at koma nema konungr ok sá, er honum færði mat. Uxa gamlan þurfti ormrinn í mál, ok þótti hann in mesta meinvættr. Heitstrengdi Herrauðr konungr þess at gifta þeim einum manni Þóru, dóttur sína, sem þyrði at ganga í skemmuna til máls við hana ok af réði orminn. En þat þorði engi fyrr at gera en til kom Ragnarr, sonr Sigurðar hrings. Sá Ragnarr var síðan kallaðr loðbrók, ok tók hann nafn af klæðum sínum, er hann lét gera sér, þá er hann vann orminn.

Ok lúkum vér hér nú sögu Bögu-Bósa.

[ok signi þá scta Busla alla sem hér hafa til hlýtt, lesit og skrifat, eðr hér nökkut til fengit eðr gott at gjört A-M-E-N. [ekki prentað í öllum útgáfum]]