5. Viðreign við Bjarma ok Finna

Þeir fara nú, þar til er þeir koma at hauginum, ok binda sér byrðar, fyrir því at þar skorti ekki fé. En er þeir váru búnir, fara þeir til skipa. Oddr spurði, hversu farit hefði, en þeir létu vel yfir ok sögðu þar eigi skorta féföng.

"Nú skulu þit," sagði Oddr, "taka við byrlaranum ok geyma hann trúliga, fyrir því at svá standa augu hans á land upp sem honum þykki eigi svá illt með þeim Björmum sem hann lætr yfr."

Oddr fór nú til haugsins, en þeir varðveita skipin Guðmundr ok Sigurðr. Þeir sitja við ok sælda silfrit, en byrlarinn sitr í millum þeira, ok eigi finna þeir fyrr en hann hleypr á land upp, ok hafa þeir hans ekki meira.

Þat er at segja frá þeim Oddi, at þeir koma til haugsins. Þá mælti Oddr: "Nú skulu vér búa oss byrðar, hverr eptir sínu afli, svá at vér megum fulla ferð fara."

Þá lýsti, er þeir fóru frá hauginum. Þeir fara, þar til at birti. Þá stingr Oddr við fótum.

"Hví ferr þú eigi?" sagði Ásmundr.

"Ek sé mannfjölda mikinn koma fram ór mörkinni," sagði Oddr.

"Hvat skal nú ráða taka?" sagði Ásmundr.

Þeir sjá nú allir mannfjöldann. "Eigi er þetta allvel á komit," sagði Oddr, "fyrir því at örvamæli mitt er at skipum niðri. En nú mun ek snúa aptr at mörkinni ok höggva mér kylfu eina með bastöxi þessi, er ek hefi í hendi, en þér skuluð fara fram í nes þat, sem gengr fram í ána." Ok svá gera þeir. En er hann kemr aptr, hefir hann stóra kylfu í hendi.

"Hvat ætlar þú," sagði Ásmundr, "at gegni um fjölmenni þetta?"

"Get ek," sagði Oddr, "at þeim Guðmundi muni lauss hafa orðit byrlarinn ok hafi hann borit erendi várt til Bjarma, fyrir því at mér þótti sem honum þætti hér ekki svá illt sem hann lét yfir. Skulu vér nú fylkja liði váru yfir þvert nesit."

Drífr nú at þeim liðit, ok kennir Oddr þar byrlarann í ferðar broddi. Oddr kastar orðum á hann ok mælti: "Hví stýrir þú nú svá hverft?"

Byrlarinn mælti: "Ek vilda at því hyggja, hvat yðr líkaði bezt."

"Hvert vartu nú farinn?" sagði Oddr.

"Á land upp," sagði hann, "at segja Björmum tiltekjur yðar."

"Hversu líkar þeim nú þá?" sagði Oddr.

"Svá hefi ek nú túlkat fyrir yðr," sagði hann, "at þeir vilja nú eiga kaupstefnu við yðr."

"Þat vilju vér gjarna," sagði Oddr, "þá vér komum til skipa várra."

"Eigi þykkir Björmum of launat, þó at þeir ráði at því, at í stað sé keypt."

"Hverju skulu vér kaupa?" sagði Oddr.

"Þeir vilja kaupa við yðr vápnum ok gefa silfrvápn í mót járnvápnum."

"Eigi viljum vér þat kaup," sagði Oddr.

"Þá munu vér eigast við bardaga," sagði byrlarinn.

"Þér verðið því at ráða," sagði Oddr.

Þá segir Oddr liði sínu, at þeir skyldi fleygja hverjum út á ána, sem felli af liði þeira, — "því at þeir munu þegar gera fjölkynngi í liði váru, ef þeir ná nokkurum þeim, sem dauðir eru."

Síðan tekst með þeim bardagi, ok gengr Oddr í gegnum fylkingar, hvar sem hann kemr at, ok fellir lið af Björmum sem stráviði, ok var bardagi þeira bæði harðr ok langr. En sá varð endir á sókn þeira, at Bjarmar flýðu, en Oddr rekr flóttann ok snýr síðan aptr ok kannar lið sitt, ok hafði fátt fallit, en múgi var drepinn af landsmönnum.

"Nú skulu vér gera fjárskipti," sagði Oddr. "Gerum oss nú byrðar af silfrvápnum."

Ok svá gera þeir ok fara síðan til skipa sinna. En er þeir kómu þar, váru þau öll í burtu. Þykkist Oddr nú sakna vinar í stað.

"Hvat skal nú til ráða taka?" sagði Ásmundr.

"Tvennu mun þar at skipta," sagði Oddr. "Þeir munu hafa lagit skipin í leyni hér undir eyjunum, elligar hafa þeir brugðizt og meir en vér ætlum."

"Þat mun eigi vera," sagði Ásmundr.

"Ek mun gera tilraun," sagði Oddr.

Hann gekk til skógar ok tendrar eld uppi í einu stóru tré. Þat logar snart, svá at loginn stendr í lopt upp. Þessu næst sáu þeir, at skipin fara at landi. Varð þá fagnafundr með þeim frændum, ok halda þeir nú burt þaðan með herfang sitt, ok er nú ekki sagt af þeira ferðum, fyrr en þeir koma við Finnmörk ok í þat sama lægi, sem þeir höfðu fyrr í verit.

En er nátta tók, vöknuðu þeir við þat, at þeir heyrðu brest mikinn í loptit upp, svá at slíkan höfðu þeir aldri fyrr heyrðan. Þá spurði Oddr þá Guðmund ok Sigurð, ef þeir hefði nokkut heyrt sagnir frá slíku fyrr. Ok er þeir áttu þetta með sér at ræða, kom brestr annarr, ok var sá ekki minni. Þá kom inn þriði, ok var sá mestr.

"Hvat ætlar þú, Oddr," sagði Guðmundr, "at þetta sæti?"

Oddr sagði: "Heyrt hefi ek sagt frá því, at veðr tvau verði senn í loptinu ok farist á móti ok af þeira samkvámu verði stórir brestir. Nú skulu vér svá við búast sem veðr nokkut illt ok mikit muni koma."

Nú færðu þeir þvergirðinga á skipin ok aðra þá hluti, er þeir þurftu til viðbúnaðar, eptir fyrirsögn Odds, ok var þat allt jafnskjótt, at þeir höfðu um búizt, ok veðrinu laust á svá illu, at þá rekr undan landi, ok aldri ná þeir viðfalli ok urðu einatt í austri at vera. Svá er veðr þetta mikit, at við því þótti búit, at kefja mundi skipin undir þeim.

Þá kallar Guðmundr af skipi sínu á Odd ok mælti: "Hvat skal nú til ráðs taka?"

"Eitt er nú til ráðs," sagði Oddr.

"Hvert er þat?" sagði Guðmundr.

"Taka allt finnskrefit ok kasta fyrir borð," sagði Oddr.

"At hverju haldi mun þat koma þeim?" sagði Guðmundr.

"Látum þá sjálfa Finna sjá fyrir því," sagði Oddr.

Þetta var gert, at þat var allt upp brotit, finnskrefit. Þat sjá þeir þegar, at þat rak með öðru borði fram, en öðru aptr, til þess at þat kemr allt í einn bagga, þá rekr þat óðfluga í gegn veðrinu, svá at þat er senn ór augsýn. Brátt eptir þetta sjá þeir land, en veðrit helzt, ok rekr þá at landinu, ok váru þá farnir flestir at liðsemd nema þeir frændr ok Ásmundr.

Taka þeir nú land. Eigi er frá því sagt, hversu lengi þeir hafi úti verit. Bera þeir nú af skipum. Þá ræðir Oddr um, at þeir muni upp setja skip sín ok búa um rammliga. Síðan taka þeir til ok gera sér skála. Ok er þeir höfðu því lokit, kanna þeir landit. Svá hugðist Oddi at sem þat mundi eyland vera. Þeir sáu, at þar skorti eigi dýr, ok þau skjóta þeir, sem þeir þurftu til atvinnu sér.

Þat var einn dag, at Oddr var farinn á skóg, at hann sá björn einn mikinn. Hann skaut at honum ok missti eigi, ok er dýrit var dautt, lætr hann flá af því belg. Síðan lætr hann setja spjálkir í munn því ok eptir endilöngu. Hann lætr þat standa miðbreytis, ok horfir bersi inn á meginland. Gleði hafði Oddr mikla í eyjunni.

Þat var einn aptan, at þeir váru úti staddir, at þeir sjá þat til tíðenda inn á meginland, at lið safnast saman á nes eitt. Því var svá varit, at þat var bæði stórt ok smátt.

"Hvat ætlar þú, Oddr frændi," sagði Guðmundr, "hvat lið þetta skuli?"

"Eigi veit ek þat," sagði Oddr, "en þess mun ek freista at fara til lands ok vita, hvat þar sé talat."

Oddr kvaddi Ásmund til ferðar með sér. Þeir ganga til sjóvar ok stíga á bát ok róa inn undir nesit ok halda upp árum ok hlýða til tals manna.

Nú tekr sá til orða, er þar var höfðingi: "Svá er sem þér vitið, at hér eru komin börn nokkur í ey þá, er vér eigum, ok gera oss mikinn usla, ok er ek af því hingat kominn at ráða þeim bana, er setzt hafa í eigur várar. Hring hefi ek á hendi. Hann mun ek gefa þeim, sem þeim vill ráða bana."

Kona nokkur gekk fram á þinginu ok mælti: "Vér erum glysgjarnar, konurnar, ok því fáið mér hringinn."

"Já," sagði jötunninn, "vel er til þeirar farar fengit, er þú ferr."

Nú fara þeir Oddr, til þess at þeir koma heim, ok segja þau tíðendi, sem þeir hafa heyrt. En vánum bráðara sáu þeir, at kona veðr innan af meginlandi ok út til eyjarinnar. Hún var í skinnkyrtli ok mikil vexti ok illilig, svá at þeir þóttust ekki kvikvendi slíkt sét hafa. Hún gengr at skipunum ok tekr í báða stafnana ok hristir þau svá, at þeim þótti við því búit, at öll mundi í sundr brotna. Hún gengr þá upp á leið, en Oddr snýr at baki birninum. Hann hafði áðr látit leggja glæðr í munn dýrinu. Hann tekr nú ör ok skýtr fram eptir dýrinu. Hún sér örina, er at henni flýgr, ok bregðr hún við lófanum, ok bítr eigi heldr á en steinn væri fyrir. Þá tók Oddr at Gusisnautum ok skýtr þeiri sem inni fyrri. Hún bregðr fyrir öðrum lófanum, ok flýgr í gegnum hann ok í auga henni ok út um hnakkann. Hún gengr þó leið sína. Oddr skýtr inni þriðju ör. Þá bregðr hún við öðrum lófa ok hrækti í hann áðr, ok ferr sú jafnt ok in fyrri, at í augat kom ok út um hnakkann. Hún snýr nú leiðinni ok öslar aptr til meginlands ok segir sínar farir eigi sléttar. Sitja þeir nú um kyrrt í eyjunni nokkura stund.

6. Viðreign við jötna

Þat var einn aptan, þá þeir váru úti staddir hjá skála sínum, at þeir sjá, at lið safnast saman fram á nesit með inum sama hætti ok fyrr. Þeir Oddr ok Ásmundr róa til lands ok halda upp árum.

Þá tók höfðinginn til orða uppi á nesinu: "Þetta eru mikil undr," sagði hann, "at vér getum ekki banat börnum þessum. Ek senda þangat ina göfgustu konu, en þeir hafa þat dýr, at þat blæs örum ok eldar brenna ór nösum þess ok munni, ok þat fylgir nú með, at mik syfjar svá, at ek verð heim at fara." Ok svá gera þeir Oddr.

Inn þriðja aptan sjá þeir inn sama atburð inn á meginlandit, ok róa þeir Oddr ok Ásmundr þangat ok hlýðast um.

Inn sami tekr enn til orða uppi á nesinu: "Þat er sem þér vitið, at vér höfum dæmt um börn þessi fyrr, ok hefir þat til lítils komit, en nú gefr mér sýn."

"Hvat sér þú nú til tíðenda?" segja félagar hans.

"Þat sé ek," sagði hann, "at hér eru komin tvau börn á báti ok hlýða til, hvat vér tölum, ok mun ek senda þeim sending."

"Nú skulu vit bregða undan sem skjótast," sagði Oddr. Ok jafnskjótt fló steinn af nesinu ok kom þar niðr, sem bátrinn hafði verit, ok þá róa þeir aptr.

Þá mælti höfðinginn: "Þetta eru mikil endemi. Enn er heill bátr þeira ok svá þeir sjálfir. Kasta mun ek enn öðrum steini ok inum þriðja, en ef þeir bregða undan í hvert sinn, þá mun ek láta þá kyrra."

Svá var mikill inn þriði steinninn, at þeir Oddr fengu mikil áföll. Síðan róa þeir undan landi, en jötunninn tók til orða: "Heilir eru þeir enn ok svá bátr þeira, en nú syfjar mik svá, at ek má eigi vaka." Ok fara jötnar nú heim.

Þá mælti Oddr: "Nú munu vit ganga ok draga upp bát okkarn."

"Hvat viltu nú?" sagði Ásmundr.

"Nú skal ek vita, hvar lið þetta eigi heima."

Þeir ganga á land upp ok koma at helli einum, ok brann þar eldr. Þeir nema þar staðar ok sjá, at tröllum er skipat á báða bekki. Þar sat dólgr í hásæti. Sá var bæði mikill ok illiligr. Hann hafði hár mikit ok svart sem tálknfanir. Hann var nefljótr ok eygðr illa. Kona sat it næsta honum. Frá báðum er sagt um yfirlit, er frá öðru er.

Þá tekr höfðinginn til orða: "Nú gefr mér sýn, ok sé ek til eyjarinnar, ok nú veit ek, hverir þar eru komnir. Þat eru þeir frændr, synir Gríms loðinkinna, Oddr ok Guðmundr. Þat sé ek, at Finnar hafa sent þá hingat, ok ætla þeir, at vér skyldim bana þeim, en vér megum eigi lyktir á því gera, því at ek sé, at Oddi er ætlaðr aldr miklu meiri en öðrum mönnum. Nú mun ek gefa þeim byr burtu heðan, jafnt slíkan sem Finnar gáfu þeim hingat."

Þá mælti Oddr fyrir munni sér: "Gef þú allra manna ok trölla armastr."

"Þat sé ek ok, at Oddr hefir örvar þær, er Gusisnautar eru kallaðar, ok því mun ek gefa honum nafn ok kalla hann Örvar-Odd."

Oddr tók þá eina af þeim Gusisnautum ok leggr á streng ok vill launa honum byrinn. En er hann heyrði hvininn, at örin fór at honum, bregðr hann við ok rekr sik upp á bjargit, en örin kom undir hönd konunni ok út undan annarri, en hún hleypr upp við ok flýgr á jötuninn ok reytir hann. Tröllin hlaupa upp á báða bekki, ok veita sumir honum, en sumir henni. Oddr skaut annarri af Gusisnautum í auga jötninum ok fór eptir þat til skipa, ok fagna þeir bræðr þeim Oddi vel. "Eða hvert fórtu it lengsta, Oddr?" sagði Guðmundr.

Þá kvað Oddr vísu:

"Réð ek at ganga
með Gusisnauta
beggja í millum
bjargs ok eisu.
Laust ek í auga
einu flagði,
en í brjóst framan
bjarga Freyju."

"Þess var ván," sagði Guðmundr, "at þú mundir mikit afreka, er þú vart svá lengi í burtu, eða varð nokkut fleira til tíðenda í för þinni?"

"Nafn var mér gefit," sagði Oddr ok kvað vísu:

"Þar fekk ek heiti,
þat ek hafa vildak,
er mik ór fjöllum
flögð kölluðu,
kváðust Örvar-
Oddi vilja
byr bráðliga
í braut gefa.

Byr var oss heitit á burt heðan, ok er mér sagt, at eigi muni minni né hægri en sá, er Finnar gáfu oss hingat."

Þeir búa nú ferð sína hvergi óvænligar en fyrr ok fara síðan, ok þegar þeir koma undan landi, þá rekr á veðr slíkt sem fyrr, svá at þá keyrir í haf, ok standa einatt í austri, ok eigi léttir því veðri, fyrr en þeir koma í sömu höfn, sem fyrr rak þá undan landi, ok var þar þá eytt gömmum öllum á land upp, ok þegar þeim gaf byr, sigla þeir ok koma til Hrafnistu, þá er mikit var af vetri. Grímr varð þeim feginn ok bauð þeim heim með öllu liði sínu, ok þat þiggja þeir. Allan fjárhlut láta þeir koma í hendr Grími ok sitja þar um vetrinn.

7. Þeir Oddr unnu Hálfdan víking

Svá var Oddr frægr af för þessi, at engi þykkir önnur slík hafa farin verit ór Noregi. Gleði mikil var þar um vetrinn ok drykkjur miklar. En er vára tók, spurði Oddr þá frændr, hvat þeir vildu ráða sinna.

"Þú skalt hafa ráð fyrir oss," sögðu þeir.

"Í víking vil ek fara," sagði Oddr.

Hann sagði nú Grími, at hann vill skip láta búa fjögur ór landi. Ok er Grímr vissi þat, hefir hann þar einn starf fyrir ok sagði Oddi til, þá er búin váru.

"Nú vil ek," sagði Oddr, "at þú vísir oss til víkings þess nokkurs, er þér þykkir við várt hæfi."

Grímr mælti: "Hálfdan heitir víkingr. Hann liggr austr við Elfarsker ok hefir þrjá tigi skipa."

Ok er þeir váru búnir, halda þeir suðr fyrir Noreg, ok þegar þeir koma fyrir Elfarsker, leggja þeir skip sín í lægi, en Hálfdan var þaðan skammt í burt. Ok þegar er þeir Oddr höfðu tjaldat, ferr hann á burt við fá menn ok þangat til, sem víkingar lágu fyrir. Oddr sér dreka mikinn í skipaliðinu. Þá kallar hann á skipin út ok spyrr, hverr fyrir þeim ræðr.

Þeir spretta skörum yfir sér: "Hálfdan heitir sá, er fyrir skipunum ræðr, eða hverr spyrr at því?"

"Sá heitir Oddr."

"Ertu sá Oddr, er fór til Bjarmalands?"

"Komit hefi ek þar," sagði Oddr.

"Hvert er erendi þitt hingat?" sagði Hálfdan.

"Ek vil vita, hverr okkar meiri maðr sé," sagði Oddr.

"Hvé mörg hefir þú skip?" sagði Hálfdan.

"Vér höfum þrjú skip," kvað Oddr, "ok öll stór ok hundrað liðs á hverju, ok mun ek hér koma á morgin til móts við þik."

"Sofa munu vér fullan svefn fyrir því," sagði Hálfdan.

Í burtu rær Oddr ok kom aptr til sinna manna ok sagði þeim til svá búins. "Nú skulu vér vera í starfi," sagði Oddr, "ok hefi ek nú ætlat eitt ráð fyrir oss. Vér skulum bera á land fjárhlut várn, en gera skip vár sem létthlöðnust, en vér skulum höggva tvau tré á hvert skip, þau er vér fáum stærst ok limamest," ok svá gera þeir.

Ok er váru búnir, mælti Oddr: "Ek ætla, at þit, Guðmundr ok Sigurðr, skuluð ganga á annat borð drekanum."

Ok svá gera þeir ok róa nú at hljóðliga, en skipin lágu fyrir fram á váginum. Oddr rær fram hjá drekanum, ok þá er þeir váru komnir á bæði borð, finna víkingar eigi fyrr en þeir veltu viðjunum á drekann, ok fylgir maðr upp hverjum kvisti, ok berja þeim tjaldkúlur, ok ryðjast þeir Oddr ok Ásmundr fast um, ok fyrr höfðu þeir ruddan drekann allt aptr at lyptingu en Hálfdan komst á fætr, ok þar drápu þeir hann í lyptingunni, ok þá gerir Oddr þeim tvá kosti, hvárt þeir vildi halda upp bardaga eða ganga á hönd honum, en þeir gera þat skjótkörit ok ganga til handa Oddi. Hann velr af þeim þat, er honum þótti knálgast. Drekann hafði Oddr sér til eignar ok annat skip til, en öll önnur skip gaf hann víkingum. Fé tók hann allt til sín. Nafn gaf hann drekanum ok kallaði Hálfdanarnaut.

Þá sigla þeir heim til Hrafnistu ok hafa nú fengit sigr mikinn ok eru þar um vetrinn. En er vára tekr, býr Oddr för sína ór landi.

En er þeir váru búnir, spyrr Oddr föður sinn: "Hvar vísar þú oss nú til þess víkings, at nokkurr vegr sé í?"

Grímr mælti: "Sóti heitir víkingr sá, er ek mun vísa yðr til. Hann liggr suðr fyrir Skíðu. Hann hefir þrjá tigi skipa ok öll stór."

8. Oddr vann Sóta víking

Þeir frændr halda nú fimm skipum suðr fyrir Skíðu ok í burt frá Hrafnistu. En er á leið sumarit, spyrr Sóti til ferðar Odds ok ferr á móti honum dagfari ok náttfari, til þess at hvárir finna aðra.

Þá hefir Sóti andviðri, ok tók hann til orða: "Nú munu vér leggja skip vár hvert út af öðru, ok mun ek leggja mínu skipi í miðju, því at ek hefi spurt, at Oddr er kappsmaðr mikill, ok ætla ek, at hann muni sigla at skipum várum. En þá er þeir koma ok hafa lægt segl sín, þá skulu vér slá hring at skipum þeira ok láta aldri mannsbarn undan komast."

Nú er at segja frá ætlun Odds. "Ek sé ráð þeira Sóta," sagði hann, "hvert þat er. Þeir ætla, at vér skulum sigla at skipum þeira."

"Mun eigi þat heldr óráðligt?" sagði Guðmundr.

"Eigi skal ónýta ráð Sóta," sagði Oddr, "en ráð skal í móti koma. Ek ætla," sagði hann, "at sigla fyrst dreka mínum þar at, sem Sóti liggr fyrir. Vér skulum bera allt aptr um siglu."

Ok svá gera þeir, en drekinn Hálfdanarnautr gekk geystr. Hann var járni varðr allr framan um barðit, en hann gekk á kjalarhælnum.

"Sigla ætla ek á drekann Sóta," sagði Oddr, "en þér skuluð sigla eptir, ok þætti mér verða mega, at í sundr gengi tengsl þeira."

Nú siglir Oddr sem drekinn má mest ganga, en Sóti finnr eigi fyrr en siglt er á hann upp ok sundr ganga tengslin í millum skipanna, en Oddr hleypr fram um siglu herklæddr ok Ásmundr. Þeir koma í opna skjöldu þeim Sóta ok hlaupa þegar ofan í drekann, ok fyrr hafa þeir ruddan drekann ok drepit Sóta en þeir Guðmundr koma at. Þá gerir Oddr víkingum kost, hvárt þeir vilja taka grið af honum eða halda upp bardaga, en þeir köru frið við Odd. Drekann tók Oddr af skipunum, en gefr þeim önnur skip.

Nú sigla þeir heim til Hrafnistu með mikinn fjárhlut, ok varð Grímr þeim feginn, ok þar eru þeir um vetrinn í mikilli virðingu. En er á leið misserin, búa þeir Oddr skip ór landi, ok vandar hann nú mjök lið til ferðar með sér. Þeim Guðmundi ok Sigurði gaf Oddr drekann Sótanaut. Allan lét hann steina drekann Hálfdanarnaut, ok gulli lætr hann búa bæði drekahöfuðin ok veðrvitann.

En er búin er ferð þeira, gengr Oddr til fundar við Grím, föður sinn, ok mælti: "Nú skaltu vísa mér til þess víkings, er þú veizt mestan."

"Þat er nú bæði," sagði Grímr, "at þér eruð miklir fyrir yðr, enda þykkir yðr svá, at ekki reisir rönd við yðr, en nú mun ek vísa yðr til þeira tveggja víkinga, at ek veit mesta ok bezt at sér um alla hluti. Annarr heitir Hjálmarr inn hugumstóri, en annarr Þórðr ok kallaðr stafngláma."

"Hvar eru þeir," sagði Oddr, "eða hversu margt hafa þeir skipa?"

"Þeir hafa fimmtán skip," sagði Grímr, "ok hundrað manna á hverju."

"Hvar hafa þeir friðland?" sagði Oddr.

"Hlöðvér heitir konungr á Svíþjóð. Með honum eru þeir á vetrum, en liggja á herskipum á sumrum."

Ok þegar þeir eru búnir, gengu þeir, ok leiðir Grímr þá til skipa, ok skiljast þeir feðgar með miklum kærleikum.