8. Hefnd Völsunga

Þat er nú at segja, at Sigmundi þykkir Sinfjötli of ungr til hefnda með sér ok vill nú fyrst venja hann með nokkut harðræði; fara nú um sumrum víða um skóga ok drepa menn til fjár sér. Sigmundi þykkir hann mjök í ætt Völsunga, ok þó hyggr hann, at hann sé sonr Siggeirs konungs, ok hyggr hann hafa illsku föður síns, en kapp Völsunga, ok ætlar hann eigi mjök frændrækinn, því at hann minnir opt Sigmund á sína harma ok eggjar mjök at drepa Siggeir konung.

Nú er þat eitthvert sinn, at þeir fara enn á skóginn at afla sér fjár, en þeir finna eitt hús ok tvá menn sofandi í húsinu með digrum gullhringum. Þeir höfðu orðit fyrir ósköpum, því at úlfahamir hengu í húsinu yfir þeim. It tíunda hvert dægr máttu þeir komast ór hömunum. Þeir váru konungasynir. Þeir Sigmundr fóru í hamina ok máttu eigi ór komast, ok fylgdi sú náttúra, sem áðr var, létu ok vargsröddu. Þeir skildu báðir röddina.

Nú leggjast þeir ok á merkr, ok ferr sína leið hvárr þeira. Þeir gera þann mála með sér, at þeir skuli til hætta, þótt sjau menn sé, en eigi framar, en sá láta úlfsrödd, er fyrir ófriði yrði.

"Bregðum nú eigi af þessu," segir Sigmundr, "því at þú ert ungr ok áræðisfullr. Munu menn gott hyggja til at veiða þik."

Nú ferr sína leið hvárr þeira. Ok er þeir váru skildir, finnr Sigmundr sjau menn ok lætr úlfsröddu. Ok er Sinfjötli heyrir þat, ferr hann til þegar ok drepr alla.

Þeir skiljast enn. Ok er Sinfjötli hefir eigi lengi farit um skóginn, finnr hann ellefu menn ok berst við þá, ok ferr svá, at hann drepr þá alla. Hann verðr ok sárr mjök, ferr undir eina eik, hvílist þar.

Eigi beið hann Sigmundar lengi, ok fara báðir samt um hríð. Hann mælti til Sigmundar: "Þú þátt lið til at drepa sjau menn, en ek em barn at aldri hjá þér, ok kvadda ek eigi liðs at drepa ellefu menn."

Sigmundr hleypr at honum svá hart, at hann stakar við ok fellr. Sigmundr bítr í barkann framan. Þann dag máttu þeir eigi komast ór úlfahömunum. Sigmundr leggr hann nú á bak sér ok berr heim í skálann, ok sat hann yfir honum, en bað tröll taka úlfhamina.

Sigmundr sér einn dag, hvar hreysikettir tveir váru, ok bitr annarr í barkann öðrum, ok rann sá til skógar ok hefir eitt blað ok færir yfir sárit, ok sprettr upp hreysiköttrinn heill. Sigmundr gengr út ok sér, hvar hrafn flýgr með blaðit ok færði honum. Hann dregr þetta yfir sárit Sinfjötla, en hann sprettr upp þegar heill, sem hann hefði aldri sárr verit.

Eptir þat fara þeir til jarðhúss ok eru þar, til þess er þeir skyldu fara ór úlfhömunum. Þá taka þeir ok brenna í eldi ok báðu engum at meini verða. Ok í þeim ósköpum unnu þeir mörg frægðarverk í ríki Siggeirs konungs. Ok er Sinfjötli er frumvaxti, þá þykkist Sigmundr hafa reynt hann mjök.

Nú líðr eigi langt, áðr Sigmundr vill leita til föðurhefnda, ef svá vildi takast. Ok nú fara þeir í brott frá jarðhúsinu einnhvern dag ok koma at bæ Siggeirs konungs síð um aptan ok ganga inn í forstofuna, þá er var fyrir höllinni, en þar váru inni ölker, ok leynast þar.

Drottningin veit nú, hvar þeir eru, ok vill hitta þá. Ok er þau finnast, gera þau þat ráð, at þeir leitaði til föðurhefnda, er náttaði.

Þau Signý ok konungr eigu tvau börn ung at aldri. Þau leika sér á gólfinu at gulli ok renna því eptir gólfinu hallarinnar ok hlaupa þar eptir. Ok einn gullhringr hrýtr utar í húsit, þar sem þeir Sigmundr eru, en sveinninn hleypr eptir at leita hringsins. Nú sér hann, hvar sitja tveir menn miklir ok grimmligir ok hafa síða hjálma ok hvítar brynjur. Nú hleypr hann í höllina innar fyrir föður sinn ok segir honum, hvat hann hefir sét. Nú grunar konungr, at vera munu svik við hann.

Signý heyrir nú, hvat þeir segja. Hún stendr upp, tekr börnin bæði ok ferr utar í forstofuna til þeira ok mælti, at þeir skyldu þat vita, at þau hefði sagt til þeira, — "ok ræð ek ykkr, at þit drepið þau."

Sigmundr segir: "Eigi vil ek drepa börn þín, þótt þau hafi sagt til mín."

En Sinfjötli lét sér ekki feilast ok bregðr sverði ok drepr hvárttveggja barnit ok kastar þeim innar í höllina fyrir Siggeir konung.

Konungr stendr nú upp ok heitr á menn at taka þá menn, er leynzt höfðu í forstofunni um kveldit. Nú hlaupa menn utar þangat ok vilja höndla þá, en þeir verja sik vel ok drengiliga, ok þykkist þá sá verst hafa lengi, er næst er. Ok um síðir verða þeir ofrliði bornir ok verða handteknir ok því næst í bönd reknir ok í fjötra settir, ok sitja þeir þar þá nótt alla.

Nú hyggr konungr at fyrir sér, hvern dauða hann skal fá þeim, þann er kenndi lengst. Ok er morginn kom, þá lætr konungr haug mikinn gera af grjóti ok torfi. Ok er þessi haugr er gerr, þá lét hann setja hellu mikla í miðjan hauginn, svá at annarr jaðarr hellunnar horfði upp, en annarr niðr. Hún var svá mikil, at hún tók tveggja vegna, svá at eigi mátti komast hjá henni. Nú lætr hann taka þá Sigmund ok Sinfjötla ok setja í hauginn sínum megin hvárn þeirra, fyrir því at honum þótti þeim þat verra at vera eigi báðum saman, en þó mátti heyra hvárr til annars.

Ok er þeir váru at tyrfa hauginn, þá kemr Signý þar at ok hefir hálm í fangi sér ok kastar í hauginn til Sinfjötla ok biðr þrælana leyna konunginn þessu. Þeir já því, ok er þá lokit aptr hauginum.

Ok er nátta tekr, þá mælti Sinfjötli til Sigmundar: "Ekki ætla ek okkr mat skorta um hríð. Hér hefir drottningin kastat fleski inn í hauginn ok vafit um utan hálmi."

Ok enn þreifar hann um fleskit ok finnr, at þar var stungit í sverði Sigmundar, ok kenndi at hjöltunum, er myrkt var í hauginum, ok segir Sigmundi. Þeir fagna því báðir. Nú skýtr Sinfjötli blóðreflinum fyrir ofan helluna ok dregr fast. Sverðit bítr helluna. Sigmundr tekr nú blóðrefilinn, ok ristu nú í milli sín helluna ok létta eigi, fyrr en lokit er at rista, sem kveðit er:

"Ristu af magni
mikla hellu
Sigmundr hjörvi
ok Sinfjötli."

Ok nú eru þeir lausir báðir saman í hauginum ok rista bæði grjót ok járn ok komast svá út ór hauginum.

Þeir ganga nú heim til hallarinnar. Eru menn þá í svefni allir. Þeir bera við at höllinni ok leggja eld í viðinn, en þeir vakna við gufuna, er inni eru, ok þat, at höllin logar yfir þeim.

Konungr spyrr, hverir eldana gerði.

"Hér eru vit Sinfjötli, systursonr minn," sagði Sigmundr, "ok ætlum vit nú, at þat skulir þú vita, at eigi eru allir Völsungar dauðir."

Hann biðr systur sína út at ganga ok þiggja af honum góð metorð ok mikinn sóma ok vill svá bæta henni sína harma.

Hún svarar: "Nú skaltu vita, hvárt ek hefi munat Siggeiri konungi dráp Völsungs konungs. Ek lét drepa börn okkur, er mér þóttu of sein til föðurhefnda, ok ek fór í skóg til þín í völulíki, ok er Sinfjötli okkarr sonr. Hefir hann af því mikit kapp, at hann er bæði sonarsonr ok dóttursonr Völsungs konungs. Hefi ek þar til unnit alla hluti, at Siggeirr konungr skyldi bana fá. Hefi ek ok svá mikit til unnit, at fram kæmist hefndin, at mér er með engum kosti líft. Skal ek nú deyja með Siggeiri konungi lostig, er ek átta hann nauðig."

Síðan kyssti hún Sigmund, bróður sinn, ok Sinfjötla ok gekk inn í eldinn ok bað þá vel fara. Síðan fekk hún þar bana með Siggeiri konungi ok allri hirð sinni.

Þeir frændr fá sér lið ok skipa, ok heldr Sigmundr til ættleifðar sinnar ok rekr ór landi þann konung, er þar hafði í setzt eptir Völsung konung. Sigmundr gerist nú ríkr konungr ok ágætr, vitr ok stórráðr. Hann átti þá konu, er Borghildr hét. Þau áttu tvá sonu. Hét Helgi annarr, en annarr Hámundr.

Ok er Helgi var fæddr, kómu til nornir ok veittu honum formála ok mæltu, at hann skyldi verða allra konunga frægastr.

Sigmundr var þá kominn frá orrostu ok gekk með einum lauki í móti syni sínum, ok hér með gefr hann honum Helga nafn ok þetta at nafnfesti: Hringstaði ok Sólfjöll ok sverð, ok bað hann vel fremjast ok verða í ætt Völsunga. Hann gerist stórlyndr ok vinsæll ok fyrir flestum mönnum öðrum at allri atgervi. Þat er sagt, at hann réðst í hernað, þá er hann var fimmtán vetra gamall. Var Helgi konungr yfir liðinu, en Sinfjötli var fenginn til með honum, ok réðu báðir liði.

9. Frá Helga Hundingsbana

Þat er sagt, at Helgi finnr þann konung í hernaði, er Hundingr hét. Hann var ríkr konungr ok fjölmennr ok réð fyrir löndum. Þar tekst orrosta með þeim, ok gengr Helgi fast fram, ok lýkst með því sjá bardagi, at Helgi fær sigr, en Hundingr konungr fellr ok mikill hluti liðs hans. Nú þykkir Helgi hafa vaxit mikit, er hann hefir fellt svá ríkan konung.

Synir Hundings bjóða nú út her í mót Helga ok vilja hefna föður síns. Þeir eiga harða orrostu, ok gengr Helgi í gegnum fylkingar þeira bræðra ok sækir at merkjum sona Hundings konungs ok felldi þessa Hundings sonu: Álf ok Eyjólf, Hervarð ok Hagbarð, ok fekk hér ágætan sigr.

Ok er Helgi ferr frá orrostu, þá fann hann við skóg einn konur margar ok virðuligar sýnum, ok bar þó ein af öllum. Þær riðu með ágætligum búningi. Helgi spyrr þá at nafni, er fyrir þeim var. En hún nefnist Sigrún ok kveðst vera dóttir Högna konungs.

Helgi mælti: "Farið heim með oss, ok verið velkomnar."

Þá segir konungsdóttir: "Annat starf liggr fyrir oss en drekka með þér."

Helgi svarar: "Hvat er þat, konungsdóttir?"

Hún svarar: "Högni konungr hefir heitit mik Höðbroddi, syni Granmars konungs, en ek hefi því heitit, at ek vil eigi eiga hann heldr en einn krákuunga. En þó mun þetta fram fara, nema þú bannir honum ok komir í mót honum með her ok nemir mik á brott, því at með engum konungi vilda ek heldr sætr búa en með þér."

"Ver kát, konungsdóttir," sagði hann. "Fyrri skulum vit reyna hreysti okkar en þú sér honum gift, ok reyna skulum vit áðr, hvárr af öðrum berr, ok hér skal lífit á leggja."

Eptir þetta sendir Helgi menn með fégjöfum at stefna at sér mönnum ok stefnir öllu liðinu til Rauðabjarga. Beið Helgi þar til þess, er mikill flokkr kom til hans ór Heðinsey, ok þá kom til hans mikit lið ór Nörvasundum með fögrum skipum ok stórum.

Helgi konungr kallar til sín skipstjórnarmann sinn, er Leifr hét, ok spurði, ef hann hefði talit lið þeira.

En hann svarar: "Eigi er hægt at telja, herra, skip þau, er komin eru ór Nörvasundum. Eru á tólf þúsundir manna, ok er þó hálfu fleira annat."

Þá mælti Helgi konungr, at þeir skyldu snúa á þann fjörð, er heitir Varinsfjörðr, ok svá gerðu þeir. Nú gerði at þeim storm mikinn ok svá stóran sjó, at því var líkast at heyra, er bylgjur gnúðu á borðunum, sem þá er björgum lysti saman. Helgi bað þá ekki óttast ok eigi svipta seglunum, heldr setja hvert hæra en áðr. Þá var við sjálft, at yfir mundi ganga, áðr þeir kæmi at landi. Þá kom þar Sigrún, dóttir Högna konungs, af landi ofan með miklu liði ok snýr þeim í góða höfn, er heitir at Gnípalundi.

Þessi tíðendi sá landsmenn, ok kom af landi ofan bróðir Höðbrodds konungs, er þar réð fyrir, er heitir at Svarinshaugi. Hann kallar á þá ok spyrr, hverr stýrði inu mikla liði.

Sinfjötli stendr upp ok hefir hjálm á höfði skyggðan sem gler ok brynju hvíta sem snjó, spjót í hendi með ágætligu merki ok gullrenndan skjöld fyrir sér. Sá kunni at mæla við konunga:

"Seg svá, at þú hefir gefit svínum ok hundum ok þú finnr konu þína, at hér eru komnir Völsungar, ok mun hér hittast í liðinu Helgi konungr, ef Höðbroddr vill finna hann, ok er þat hans gaman at berjast með frama, meðan þú kyssir ambáttir við eld."

Granmarr svarar: "Eigi muntu kunna margt virðuligt mæla ok forn minni at segja, er þú lýgr á höfðingja. Mun hitt sannara, at þú munt lengi hafa fæðzt á mörkum úti við vargamat ok drepit bræðr þína, ok er kynligt, er þú þorir at koma í her með góðum mönnum, er margt kalt hræ hefir sogit til blóðs."

Sinfjötli svarar: "Eigi muntu glöggt muna nú, er þú vart völvan í Varinsey ok kvaðst vilja mann eiga ok kaust mik til þess embættis at vera þinn maðr. En síðan vartu valkyrja í Ásgarði, ok var við sjálft, at allir mundu berjast fyrir þínar sakar, ok ek gat við þér níu varga á Láganesi, ok var ek faðir allra."

Granmarr svarar: "Margt kanntu ljúga. Ek hygg, at engis faðir mættir þú vera, síðan þú vart geldr af dætrum jötunsins á Þrasnesi, ok ertu stjúpsonr Siggeirs konungs ok látt á mörkum úti með vörgum, ok kómu þér öll óhöpp senn at hendi. Þú drapt bræðr þína ok gerðir þik at illu kunnan."

Sinfjötli svarar: "Hvárt mantu þat, er þú vart merrin með hestinum Grana, ok reið ek þér á skeið á Brávelli? Síðan vartu geitasveinn Gaulnis jötuns."

Granmarr segir: "Fyrri vilda ek seðja fugla á hræi þínu en deila við þik lengr."

Þá mælti Helgi konungr: "Betra væri ykkr ok meira snjallræði at berjast en mæla slíkt, er skömm er at heyra, ok ekki eru Granmars synir vinir mínir, en þó eru þeir harðir menn."

Granmarr ríðr nú í brott ok til fundar við Höðbrodd konung, þar sem heita Sólfjöll. Hestar þeira heita Sveipuðr ok Sveggjuðr. Þeir mættust í borgarhliði ok segja honum hersögu.

Höðbroddr konungr var í brynju ok hafði hjálm á höfði. Hann spyrr, hverir þar væri, — "eða hví eru þér svá reiðuligir?"

Granmarr segir: "Hér eru komnir Völsungar ok hafa tólf þúsundir manna við land ok sjau þúsundir við ey þá, er Sök heitir, en þar, sem heitir fyrir Grindum, er þó mestr fjöldi, ok hygg ek nú, at Helgi muni nú berjast vilja."

Konungr segir: "Gerum þá boð um allt várt ríki ok sækjum í mót þeim. Siti sá engi heima, er berjast vill. Sendum orð Hrings sonum ok Högna konungi ok Álfi inum gamla. Þeir eru bardagamenn miklir."

Fundust þeir þar, er heitir Frekasteinn, ok tókst þar hörð orrosta. Helgi gengr fram í gegnum fylkingar. Þar varð mikit mannfall. Þá sá þeir skjaldmeyjaflokk mikinn, svá sem í loga sæi. Þar var Sigrún konungsdóttir. Helgi konungr sótti í mót Höðbroddi konungi ok fellir hann undir merkjum.

Þá mælti Sigrún: "Haf þökk fyrir þetta þrekvirki. Skipt mun nú löndum. Er mér þetta mikill tímadagr, ok muntu fá af þessu veg ok ágæti, er þú hefir svá ríkan konung felldan."

Þat ríki tók Helgi konungr ok dvaldist þar lengi ok fekk Sigrúnar ok gerðist frægr konungr ok ágætr, ok er hann hér ekki síðan við þessa sögu.

10. Dauði Sinfjötla

Völsungar fara nú heim ok hafa enn mikit aukit sitt agæti. Sinfjötli leggst nú í hernað af nýju. Hann sér eina fagra konu ok girnist mjök at fá hennar. Þeirar konu bað ok bróðir Borghildar, er átti Sigmundr konungr. Þeir þreyta þetta mál með orrostu, ok fellir Sinfjötli þenna konung. Hann herjar nú víða ok á margar orrostur ok hefir ávallt sigr. Gerist hann manna frægstr ok ágætastr ok kemur heim um haustit með mörgum skipum ok miklu fé.

Hann segir feðr sínum tíðendin, en hann segir drottningu. Hún biðr Sinfjötla fara brott ór ríkinu ok læzt eigi vilja sjá hann. Sigmundr kveðst eigi láta hann í brott fara ok býðr at bæta henni með gulli ok miklu fé, þótt hann hefði engan fyrri bætt mann, kvað engi frama at sakast við konur. Hún má nú þessu eigi á leið koma.

Hún mælti: "Þér skuluð ráða, herra, þat samir."

Hún gerir nú erfi bróður síns með ráði konungs, býr nú þessa veizlu með inum beztum föngum ok bauð þangat mörgu stórmenni. Borghildr bar mönnum drykk. Hún kemr fyrir Sinfjötla með miklu horni.

Hún mælti: "Drekk nú, stjúpsonr."

Hann tók við ok sá í hornit ok mælti: "Göróttr er drykkrinn."

Sigmundr mælti: "Fá mér þá." Hann drakk af.

Drottningin mælti: "Hví skulu aðrir menn drekka fyrir þik öl?"

Hún kom í annat sinn með hornit: "Drekk nú," ok frýði honum með mörgum orðum.

Hann tekr við horninu ok mælti: "Flærðr er drykkrinn."

Sigmundr mælti: "Fá mér þá."

It þriðja sinn kom hún ok bað hann drekka af, ef hann hefði hug Völsunga.

Sinfjötli tók við horninu ok mælti: "Eitr er í drykknum."

Sigmundr svarar: "Lát grön sía, sonr," sagði hann.

Þá var konungr drukkinn mjök, ok því sagði hann svá.

Sinfjötli drekkr ok fellr þegar niðr.

Sigmundr ríss upp ok gekk harmr sinn nær bana ok tók líkit í fang sér ok ferr til skógar ok kom loks at einum firði. Þar sá hann mann á einum báti litlum. Sá maðr spyrr, ef hann vildi þiggja at honum far yfir fjörðinn. Hann játtar því. Skipit var svá lítit, at þat bar þá eigi, ok var líkit fyrst flutt, en Sigmundr gekk með firðinum. Ok því næst hvarf Sigmundi skipit ok svá maðrinn.

Ok eptir þat snýr Sigmundr heim, rekr nú í brott drottningina, ok litlu síðar dó hún. Sigmundr konungr ræðr nú enn ríki sínu ok þykkir verit hafa inn mesti kappi ok konungr í fornum sið.

11. Fall Sigmundar Völsungssonar

Eylimi hefir konungr heitit, ríkr ok ágætr. Dóttir hans hét Hjördís, allra kvenna vænst ok vitrust. Ok þat spyrr Sigmundr konungr, at hún var við hans æði eða engi ella. Sigmundr sækir heim Eylima konung. Hann gerir veizlu í mót honum mikla, ef hann hefði eigi herferð þangat. Fara nú boð þeira í milli, at með vinsemd var nú farit, en eigi með herskap. Veizla þessi var ger með inum beztum föngum ok með miklu fjölmenni. Sigmundi konungi var hvarvetna sett torg ok annarr farargreiði; koma nú til veizlu, ok skipa báðir konungar eina höll.

Þar var ok kominn Lyngvi konungr, sonr Hundings konungs, ok vill hann ok mægjast við Eylima konung. Hann þykkist sjá, at þeir munu eigi hafa eitt erendi, þykkist ok vita, at ófriðar mun af þeim ván, er eigi fær.

Nú mælti konungr við dóttur sína: "Þú ert vitr kona, en ek hefi þat mælt, at þú skalt þér mann kjósa. Kjós nú um tvá konunga, ok er þat mitt ráð hér um, sem þitt er."

Hún svarar: "Vant sýnist mér þetta mál, en þó kýs ek þann konung, er frægstr er, en þat er Sigmundr konungr, þótt hann sé mjök aldri orpinn."

Ok var hún honum gefin, en Lyngvi konungr fór í brott. Sigmundr kvángaðist ok fekk Hjördísar. Var þar annan dag öðrum betr veitt eða með meira kappi.

Eptir þat fór Sigmundr konungr heim í Húnaland ok Eylimi konungr, mágr hans, við honum ok gætir nú ríkis síns. En Lyngvi konungr ok bræðr hans safna nú her at sér ok fara nú á hendr Sigmundi konungi, því at þeir höfðu jafnan minna hlut ór málum, þótt þetta biti nú fyrir. Vilja þeir nú fyrir koma kappi Völsunga; koma nú í Húnaland ok senda Sigmundi konungi orð ok vilja eigi stelast á hann, en þykkjast vita, at hann mun eigi flýja.

Sigmundr konungr kveðst koma mundu til orrostu. Hann dró saman her, en Hjördísi var ekit til skógar við eina ambátt, ok mikit fé fór með þeim. Hún var þar, meðan þeir börðust.

Víkingar hljópu frá skipum við óvígjan her. Sigmundr konungr ok Eylimi settu upp merki sín, ok var þá blásit í lúðra. Sigmundr konungr lætr nú við kveða sitt horn, er faðir hans hafði átt, ok eggjar sína menn. Hafði Sigmundr lið miklu minna. Tekst þar nú hörð orrosta, ok þótt Sigmundr væri gamall, þá barðist hann nú hart ok var jafnan fremstr sinna manna. Helzt hvárki við honum skjöldr né brynja, ok gekk hann jafnan í gegnum lið óvina sinna á þeim degi, ok engi mátti sjá, hversu fara mundi þeira í millum. Margt spjót var þar á lopti ok örvar. En svá hlífðu honum hans spádísir, at hann varð ekki sárr, ok engi kunni töl, hversu margr maðr fell fyrir honum. Hann hafði báðar hendr blóðgar til axlar.

Ok er orrosta hafði staðit um hríð, þá kom maðr í bardagann með síðan hött ok heklu blá. Hann hafði eitt auga ok geir í hendi. Þessi maðr kom á mót Sigmundi konungi ok brá upp geirinum fyrir hann. Ok er Sigmundr konungr hjó fast, kom sverðit í geirinn ok brast í sundr í tvá hluti.

Síðan sneri mannfallinu, ok váru Sigmundi konungi horfin heill, ok fell mjök liðit fyrir honum. Konungrinn hlífði sér ekki ok eggjar mjög liðit. Nú er sem mælt, at eigi má við margnum.

Í þessari orrostu fell Sigmundr konungr ok Eylimi konungr, mágr hans, í öndverðri fylkingu ok mestr hluti liðs hans.