Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[भी] पुनर एव तु तं शक्रः परहसन्न इथम अब्रवीत निःश्वसन्तं यदा नागं परव्याहाराय भारत 2 यत तथ यानसहस्रेण जञातिभिः परिवारितः लॊकान परतापयन सर्वान यास्य अस्मान अवितर्कयन 3 थृष्ट्वा सुकृपणां चेमाम अवस्दाम आत्मनॊ बले जञातिमित्र परित्यक्तः शॊचस्य आहॊ न शॊचसि 4 परीतिं परात्यातुलां पूर्वं लॊकांश चात्मवशे सदिताम विनिपातम इमं चाथ्य शॊचस्य आहॊ न शॊचसि 5 [बलि] अनित्यम उपलक्ष्येथं कालपर्यायम आत्मनः तस्माच छक्र न शॊचामि सर्वं हय एवेथम अन्तवत 6 अन्तवन्त इमे थेहा भूतानाम अमराधिप तेन शक्र न शॊचामि नापराधाथ इथं मम 7 जीवितं च शरीरं च परेत्य वै सह जायते उभे सह विवर्धेते उभे सह विनश्यतः 8 तथ ईथृशम इथं भावम अवशः पराप्य केवलम यथ्य एवम अभिजानामि का वयदा मे विजानतः 9 भूतानां निधनं निष्ठा सरॊतसाम इव सागरः नैतत सम्यग विजानन्तॊ नरा मुह्यन्ति वज्रभृत 10 ये तव एवं नाभिजानन्ति रजॊ मॊहपरायनाः ते कृच्छ्रं पराप्य सीथन्ति बुथ्धिर येषां परनश्यति 11 बुथ्धिलाभे हि पुरुषः सर्वं नुथति किल्बिषम विपाप्मा लभते सत्त्वं सत्त्वस्दः संप्रसीथति 12 ततस तु ये निवर्तन्ते जायन्ते वा पुनः पुनः कृपणाः परितप्यन्ते ते ऽनर्दैर परिचॊथिताः 13 अर्दसिथ्धिम अनर्दं च जीवितं मरणं तदा सुखथुःखफलं चैव न थवेष्मि न च कामये 14 हतं हन्ति हतॊ हय एव यॊ नरॊ हन्ति कं चन उभौ तौ न विजानीतॊ यश च हन्ति हतश च यः 15 हत्वा जित्वा च मघवन यः कश चित पुरुषायते अकर्ता हय एव भवति कर्ता तव एव करॊति तत 16 हॊ हि लॊकस्य कुरुते विनाशप्रभवाव उभौ कृतं हि तत कृतेनैव कर्ता तस्यापि चापरः 17 पृदिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम एतथ्यॊनीनि भूतानि तत्र का परिथेवना 18 महाविथ्यॊ ऽलपविथ्यश च बलवान थुर्बलश च यः थर्शनीयश विरूपश च सुभगॊ थुर्भगश च यः 19 सर्वं कालः समाथत्ते गम्भीरः सवेन तेजसा तस्मिन कालवशं पराप्ते का वयदा मे विजानतः 20 थग्धम एवानुथहति हतम एवानुहन्ति च नश्यते नष्टम एवाग्रे लब्धव्यं लभते नरः 21 नास्य थवीपः कुतः पारं नावारः संप्रथृश्यते नान्तम अस्य परपश्यामि विधेर थिव्यस्य चिन्तयम 22 यथि मे पश्यतः कालॊ भूतानि न विनाशयेत सयान मे हर्शश च थर्पश च करॊधश चैव शचीपते 23 तुषभक्षं तु मां जञात्वा परविविक्त जने गृहे बिभ्रतं गार्थभं रूपम आथिश्य परिगर्हसे 24 इच्छन्न अहं विकुर्यां हि रूपाणि बहुधात्मनः विभीसनानि यानीक्ष्य पलायेदास तवम एव मे 25 कालः सर्वं समाथत्ते कालः सर्वं परयच्छति कालेन विधृतं सर्वं मा कृदाः शक्र पौरुषम 26 पुरा सर्वं परव्यदते मयि करुथ्धे पुरंथर अवैमि तव अस्य लॊकस्य धर्मं शक्र सनातनम 27 तवम अप्य एवम अपेक्षस्व मात्मना विस्मयं गमः परभवश च परभावश च नात्म संस्दः कथा चन 28 कौमारम एव ते चित्तं तदैवाथ्य यदा पुरा समवेक्षस्व मघवन बुथ्धिं विन्थस्व नैष्ठिकीम 29 थेवा मनुष्याः पितरॊ गन्धर्वॊरगराक्षसाः आसन सर्वे मम वशे तत सर्वं वेत्द वासव 30 नमस तस्यै थिशे ऽपय अस्तु यस्यां वैरॊचनॊ बलिः इति माम अभ्यपथ्यन्त बुथ्धिमात्सय मॊहिताः 31 नाहं तथ अनुशॊचामि नात्म भरंशं शचीपते एवं मे निश्चिता बुथ्धिः शास्तुस तिष्ठाम्य अहं वशे 32 थृश्यते हि कुले जातॊ थर्शनीयः परतापवान थुःखं जीवन सहामात्यॊ भवितव्यं हि तत तदा 33 थौष्कुलेल्यस तदा मूढॊ थुर्जातः शक्र थृश्यते सुखं जीवन सहामात्य भवितव्यं हि तत तदा 34 कल्यानी रूपसंपन्ना थुर्भगा शक्र थृश्यते अलक्षणा विरूपा च सुभगा शक्र थृश्यते 35 नैतथ अस्मत कृतं शक्र नैतच छक्र तवया कृतम यत तवम एवंगतॊ वज्रिन यथ वाप्य एवंगता वयम 36 न कर्म तव नान्येषां कुतॊ मम शतक्रतॊ ऋथ्धिर वाप्य अद वा नर्थ्धिः पर्याय कृतम एव तत 37 पश्यामि तवा विराजन्तं थेवराजम अवस्दितम शरीमन्तं थयुतिमन्तं च गर्जन्तं च ममॊपरि 38 एतच चैवं न चेत कालॊ माम आक्रम्य सदितॊ भवेत पातयेयम अहं तवाथ्य सवर्जम अपि मुष्टिना 39 न तु विक्रमकालॊ ऽयं कषमा कालॊ ऽयम आगतः कालः सदापयते सर्वं कालः पचति वै तदा 40 मां चेथ अभ्यागतः कालॊ थानवेश्वरम ऊर्जितम गर्जन्तं परतपन्तं च कम अन्यं नागमिष्यति 41 थवाथशानां हि भवताम आथित्यानां महात्मनाम तेजांस्य एकेन सर्वेषां थेवराजहृतानि मे 42 अहम एवॊथ्वहाम्य आपॊ विसृजामि च वासव तपामि चैव तरैलॊक्यं विथ्यॊताम्य अहम एव च 43 संरक्षामि विलुम्पामि थथाम्य अहम अदाथथे संयच्छामि नियच्छामि लॊकेषु परभुर ईश्वरः 44 तथ अथ्य विनिवृत्तं मे परभुत्वम अमराधिप कालसैन्यावगाधस्य सर्वं न परतिभाति मे 45 नाहं कर्ता न चैव तवं नान्यक कर्ता शचीपते पर्यायेन हि भुज्यन्ते लॊकाः शक्र यथृच्छया 46 मासार्ध मासवेश्मानम अहॊरात्राभिसंवृतम ऋतुथ्वारं वर्षमुखम आहुर वेथविथॊ जनाः 47 आहुः सर्वम इथं चिन्त्यं जनाः के चिन मनीसया अस्याः पञ्चैव चिन्तायाः पर्येष्यामि च पञ्चधा 48 गन्भीरं गहनं बरह्म महत तॊयार्णवं यदा अनाथि निधनं चाहुर अक्षरं परम एव च 49 सत्त्वेषु लिङ्गम आवेश्य नलिङ्गम अपि तत सवयम मन्यन्ते धरुवम एवैनं ये नरास तत्त्वथर्शिनः 50 भूतानां तु विपर्यासं मन्यते गतवान इति न हय एतावथ भवेथ गम्यं नयस्मात परकृतेः परः 51 गतिं हि सर्वभूतानाम अगत्वा कव गमिष्यसि यॊ धावता न हातव्यस तिष्ठन्न अपि न हीयते तम इन्थ्रियाणि सर्वाणि नानुपश्यन्ति पञ्चधा 52 आहुश चैनं के चिथ अग्निं के चिथ आहुः परजापतिम ऋतुमासार्ध मामांश च थिवसांस तु कषणांस तदा 53 पूर्वाह्नम अपराह्नं च मध्याह्नम अपि चापरे मुहूर्तम अपि चैवाहुर एकं सन्तम अनेकधा तं कालम अवजानीहि यस्य सर्वम इथं वशे 54 बहुनीन्थ्र सहस्राणि समतीतानि वासव बलवीर्यॊपपन्नानि यदैव तवं शचीपते 55 तवाम अप्य अतिबलं शक्रं थेवराजं बलॊत्कतम पराप्ते काले महावीर्यः कालः संशमयिष्यति 56 य इथं सर्वम आथत्ते तस्माच छक्र सदिरॊ भव मया तवया च पूर्वैश च न स शक्यॊ ऽतिवर्तितुम 57 याम एतां पराप्य जानीसे राजश्रियम अनुत्तमाम सदिता मयीति तन मिद्या नैषा हय एकत्र तिष्ठति 58 सदिता हीन्थ्र सहस्रेषु तवथ विशिष्टतमेष्व इयम मां च लॊला परित्यज्य तवाम अगाथ विबुधाधिप 59 मैवं शक्र पुनः कार्षीः शान्तॊ भवितुम अर्हसि तवाम अप्य एवंगतं तयक्त्वा कषिप्रम अन्यं गमिष्यति |
1
[bhī] punar eva tu taṃ śakraḥ prahasann idam abravīt niḥśvasantaṃ yathā nāgaṃ pravyāhārāya bhārata 2 yat tad yānasahasreṇa jñātibhiḥ parivāritaḥ lokān pratāpayan sarvān yāsy asmān avitarkayan 3 dṛṣṭvā sukṛpaṇāṃ cemām avasthām ātmano bale jñātimitra parityaktaḥ śocasy āho na śocasi 4 prītiṃ prātyātulāṃ pūrvaṃ lokāṃś cātmavaśe sthitām vinipātam imaṃ cādya śocasy āho na śocasi 5 [bali] anityam upalakṣyedaṃ kālaparyāyam ātmanaḥ tasmāc chakra na śocāmi sarvaṃ hy evedam antavat 6 antavanta ime dehā bhūtānām amarādhipa tena śakra na śocāmi nāparādhād idaṃ mama 7 jīvitaṃ ca śarīraṃ ca pretya vai saha jāyate ubhe saha vivardhete ubhe saha vinaśyataḥ 8 tad īdṛśam idaṃ bhāvam avaśaḥ prāpya kevalam yady evam abhijānāmi kā vyathā me vijānataḥ 9 bhūtānāṃ nidhanaṃ niṣṭhā srotasām iva sāgaraḥ naitat samyag vijānanto narā muhyanti vajrabhṛt 10 ye tv evaṃ nābhijānanti rajo mohaparāyanāḥ te kṛcchraṃ prāpya sīdanti buddhir yeṣāṃ pranaśyati 11 buddhilābhe hi puruṣaḥ sarvaṃ nudati kilbiṣam vipāpmā labhate sattvaṃ sattvasthaḥ saṃprasīdati 12 tatas tu ye nivartante jāyante vā punaḥ punaḥ kṛpaṇāḥ paritapyante te 'narthair paricoditāḥ 13 arthasiddhim anarthaṃ ca jīvitaṃ maraṇaṃ tathā sukhaduḥkhaphalaṃ caiva na dveṣmi na ca kāmaye 14 hataṃ hanti hato hy eva yo naro hanti kaṃ cana ubhau tau na vijānīto yaś ca hanti hataś ca yaḥ 15 hatvā jitvā ca maghavan yaḥ kaś cit puruṣāyate akartā hy eva bhavati kartā tv eva karoti tat 16 ho hi lokasya kurute vināśaprabhavāv ubhau kṛtaṃ hi tat kṛtenaiva kartā tasyāpi cāparaḥ 17 pṛthivī vāyur ākāśam āpo jyotiś ca pañcamam etadyonīni bhūtāni tatra kā paridevanā 18 mahāvidyo 'lpavidyaś ca balavān durbalaś ca yaḥ darśanīyaś virūpaś ca subhago durbhagaś ca yaḥ 19 sarvaṃ kālaḥ samādatte gambhīraḥ svena tejasā tasmin kālavaśaṃ prāpte kā vyathā me vijānataḥ 20 dagdham evānudahati hatam evānuhanti ca naśyate naṣṭam evāgre labdhavyaṃ labhate naraḥ 21 nāsya dvīpaḥ kutaḥ pāraṃ nāvāraḥ saṃpradṛśyate nāntam asya prapaśyāmi vidher divyasya cintayam 22 yadi me paśyataḥ kālo bhūtāni na vināśayet syān me harśaś ca darpaś ca krodhaś caiva śacīpate 23 tuṣabhakṣaṃ tu māṃ jñātvā pravivikta jane gṛhe bibhrataṃ gārdabhaṃ rūpam ādiśya parigarhase 24 icchann ahaṃ vikuryāṃ hi rūpāṇi bahudhātmanaḥ vibhīsanāni yānīkṣya palāyethās tvam eva me 25 kālaḥ sarvaṃ samādatte kālaḥ sarvaṃ prayacchati kālena vidhṛtaṃ sarvaṃ mā kṛthāḥ śakra pauruṣam 26 purā sarvaṃ pravyathate mayi kruddhe puraṃdara avaimi tv asya lokasya dharmaṃ śakra sanātanam 27 tvam apy evam apekṣasva mātmanā vismayaṃ gamaḥ prabhavaś ca prabhāvaś ca nātma saṃsthaḥ kadā cana 28 kaumāram eva te cittaṃ tathaivādya yathā purā samavekṣasva maghavan buddhiṃ vindasva naiṣṭhikīm 29 devā manuṣyāḥ pitaro gandharvoragarākṣasāḥ āsan sarve mama vaśe tat sarvaṃ vettha vāsava 30 namas tasyai diśe 'py astu yasyāṃ vairocano baliḥ iti mām abhyapadyanta buddhimātsaya mohitāḥ 31 nāhaṃ tad anuśocāmi nātma bhraṃśaṃ śacīpate evaṃ me niścitā buddhiḥ śāstus tiṣṭhāmy ahaṃ vaśe 32 dṛśyate hi kule jāto darśanīyaḥ pratāpavān duḥkhaṃ jīvan sahāmātyo bhavitavyaṃ hi tat tathā 33 dauṣkulelyas tathā mūḍho durjātaḥ śakra dṛśyate sukhaṃ jīvan sahāmātya bhavitavyaṃ hi tat tathā 34 kalyānī rūpasaṃpannā durbhagā śakra dṛśyate alakṣaṇā virūpā ca subhagā śakra dṛśyate 35 naitad asmat kṛtaṃ śakra naitac chakra tvayā kṛtam yat tvam evaṃgato vajrin yad vāpy evaṃgatā vayam 36 na karma tava nānyeṣāṃ kuto mama śatakrato ṛddhir vāpy atha vā narddhiḥ paryāya kṛtam eva tat 37 paśyāmi tvā virājantaṃ devarājam avasthitam śrīmantaṃ dyutimantaṃ ca garjantaṃ ca mamopari 38 etac caivaṃ na cet kālo mām ākramya sthito bhavet pātayeyam ahaṃ tvādya savarjam api muṣṭinā 39 na tu vikramakālo 'yaṃ kṣamā kālo 'yam āgataḥ kālaḥ sthāpayate sarvaṃ kālaḥ pacati vai tathā 40 māṃ ced abhyāgataḥ kālo dānaveśvaram ūrjitam garjantaṃ pratapantaṃ ca kam anyaṃ nāgamiṣyati 41 dvādaśānāṃ hi bhavatām ādityānāṃ mahātmanām tejāṃsy ekena sarveṣāṃ devarājahṛtāni me 42 aham evodvahāmy āpo visṛjāmi ca vāsava tapāmi caiva trailokyaṃ vidyotāmy aham eva ca 43 saṃrakṣāmi vilumpāmi dadāmy aham athādade saṃyacchāmi niyacchāmi lokeṣu prabhur īśvaraḥ 44 tad adya vinivṛttaṃ me prabhutvam amarādhipa kālasainyāvagādhasya sarvaṃ na pratibhāti me 45 nāhaṃ kartā na caiva tvaṃ nānyak kartā śacīpate paryāyena hi bhujyante lokāḥ śakra yadṛcchayā 46 māsārdha māsaveśmānam ahorātrābhisaṃvṛtam ṛtudvāraṃ varṣamukham āhur vedavido janāḥ 47 āhuḥ sarvam idaṃ cintyaṃ janāḥ ke cin manīsayā asyāḥ pañcaiva cintāyāḥ paryeṣyāmi ca pañcadhā 48 ganbhīraṃ gahanaṃ brahma mahat toyārṇavaṃ yathā anādi nidhanaṃ cāhur akṣaraṃ param eva ca 49 sattveṣu liṅgam āveśya naliṅgam api tat svayam manyante dhruvam evainaṃ ye narās tattvadarśinaḥ 50 bhūtānāṃ tu viparyāsaṃ manyate gatavān iti na hy etāvad bhaved gamyaṃ nayasmāt prakṛteḥ paraḥ 51 gatiṃ hi sarvabhūtānām agatvā kva gamiṣyasi yo dhāvatā na hātavyas tiṣṭhann api na hīyate tam indriyāṇi sarvāṇi nānupaśyanti pañcadhā 52 āhuś cainaṃ ke cid agniṃ ke cid āhuḥ prajāpatim ṛtumāsārdha māmāṃś ca divasāṃs tu kṣaṇāṃs tathā 53 pūrvāhnam aparāhnaṃ ca madhyāhnam api cāpare muhūrtam api caivāhur ekaṃ santam anekadhā taṃ kālam avajānīhi yasya sarvam idaṃ vaśe 54 bahunīndra sahasrāṇi samatītāni vāsava balavīryopapannāni yathaiva tvaṃ śacīpate 55 tvām apy atibalaṃ śakraṃ devarājaṃ balotkatam prāpte kāle mahāvīryaḥ kālaḥ saṃśamayiṣyati 56 ya idaṃ sarvam ādatte tasmāc chakra sthiro bhava mayā tvayā ca pūrvaiś ca na sa śakyo 'tivartitum 57 yām etāṃ prāpya jānīse rājaśriyam anuttamām sthitā mayīti tan mithyā naiṣā hy ekatra tiṣṭhati 58 sthitā hīndra sahasreṣu tvad viśiṣṭatameṣv iyam māṃ ca lolā parityajya tvām agād vibudhādhipa 59 maivaṃ śakra punaḥ kārṣīḥ śānto bhavitum arhasi tvām apy evaṃgataṃ tyaktvā kṣipram anyaṃ gamiṣyati |