18. Dráp Sels jötuns

Selr kastar niðr byrðinni, en lagði bjarnsviðu til Hálfdanar. Hann hjó á móti með saxinu ok sundr sviðuskaptit ok af honum alla fingrna á annarri hendi. Selr greip upp stein ok snarar at Hálfdani. Hann skauzt undan ok varð svá nær Sel, at hann greip í tönnina, er fram stóð ór múlastykkinu á honum. Hann brá svá hart við, at ór honum gekk tönnin. Hálfdan laust henni á nasir Sel ok braut í honum nefit ok allan tanngarðinn, ok var þursinn þá engum líkr nema sjálfum sér. Greip hann þá til Hálfdanar ok kreisti svá fast at síðum hans, at blóð fell út um eyru hans ok nasir. Hálfdan lék þá Sel hælkrók, ok fell hann á bak aptr. Tönn hans kom á steinasörvit, ok brotnaði einn steinninn. Hálfdan gat nú hvergi hrært sik. Rakkinn karlsnautr hljóp þá framan í nasirnar á Sel ok klóraði ór honum bæði augun. Þá varð Hálfdan lauss, ok hjó hann höfuð af Sel ok kastar honum svá út á móðuna, er þar fell nær.

Hann gekk nú at hundinum ok mælti til hans: "Aldri skal þetta kefli ór þínum kjapti ganga, nema þú sér mér jafnhollr sem þú varst áðr Sel."

Hundrinn skreið at honum ok sneri upp á sér maganum. Hálfdan tók þá keflit ór kjapti honum. Hundrinn varð svá feginn, at vatn rann ofan eptir trýninu á honum. Hálfdan fekk sér mat ok fór síðan at sofa, en um morguninn bjóst hann í burtu ok fór þangat til, at hann kom at leginum. Hundrinn Selsnautr rann fram með vatninu, þar til at hann fann eina mosahrúgu. Hann krafsar sundr hrúguna, ok var þar í bátr. Hálfdan tók hann ok fór yfir löginn ok gekk eptir þat þann dag til kvelds.

19. Hálfdan kom til kastalans

At morgni dags sá Hálfdan kastalann, þann sem honum var til vísat. Þenna morgin var Skúli jarl farinn til bardaga á móti Háreki konungi ok þeim bræðrum, ok var þat langt í burt frá kastalanum. Hann hafði lið miklu minna. Kastalinn var eyddr af vígum mönnum, en konur stóðu í vígskörðum, þá Hálfdan kom þar. Hann sá þar eina jungfrú, þá sem honum fannst mikit um. Hún gekk ofan at portinu ok heilsaði Hálfdani með nafni. Hann tók vel kveðju hennar.

Hún mælti þá til hans: "Mál mun þér þykkja at sjá glófann ok gullit, þat sem þú misstir í Aldeigjuborg."

"Muntu mega því valda?" sagði Hálfdan.

"Miklu muntu mega um þat ráða," sagði hún. "Fóstri minn er nú í bardaga, ok væri honum nú liðs þörf ok góðrar hjástöðu, ok munda ek flest til þess vinna, at hann fengi sigr."

"Ekki á ek gott at launa fóstra þínum," sagði Hálfdan, "en ef þú vilt handsala mér trú þína, þá mun ek fara til bardagans með fóstra þínum."

Hún kastar þá út til hans glófanum ok bað hann hafa þat í festarpeninginn, — "en gullit mun bíða hjá mér, þangað til vit vinnumst næst, en aldri verðr kastalinn af mönnum unninn, þó at ekki sé til varnar í honum nema konur."

20. Sigr Skúla ok Hálfdanar

Hálfdan fór nú til bardagans, ok var þá mikit mannfall. Sviði bar merki Skúla jarls ok gekk fram svá hraustliga, at hann drap merkismann Háreks konungs, er Krabbi hét. Hálfdan var eigi ístöðulauss. Hann réð þar fyrst at, sem fyrir var Flóki Finnakonungr. Konungrinn skaut af boga þrim örum senn, ok var maðr fyrir hverri. Hálfdan réðst á móti honum ok hjó með saxinu á bogann, svá at hann brotnaði, ok tók höndina af Flóka, ok flaug hún í lopt upp. Konungr rétti stúfinn upp á móti, ok kom höndin þar niðr á ok var þá heil. Þetta sá Fiðr Finnakonungr, ok varð hann at hrosshval ok hljóp upp á þá, sem börðust á móti honum, ok urðu undir honum fimmtán menn ok fengu allir bana. Hundrinn Selsnautr hljóp at honum ok reif hann í sundr með tönnunum, en hvalrinn sló í sundr kjaptinum. Hundrinn karlsnautr hljóp inn í kjaptinn ok alla götu niðr í kviðinn ok reif hann innan ok sleit ór honum hjartat, hljóp út síðan ok fell þegar dauðr niðr. Hálfdan reiðir nú saxit ok hjó til Flóka í öðru sinni, en hann blés á móti, svá at saxit fauk ór hendi Hálfdani ok kom fjarri niðr. Flóki hjó til Hálfdanar, ok kom í steinasörvit, ok brotnaði skálmin, en Hálfdan fekk sár á hálsinum, þar sem steinninn var ór brotnaðr, en misst hefði hann höfuðit, ef eigi hefði steinasörvit borgit honum. Hálfdan greip til Flóka ok rak hann niðr fall mikit. Í því kom at Úlfkell snillingr, ok átti Hálfdan þá við mörgu at sjá. Hundrinn kom þá at ok reif allt andlitit af Flóka, en Flóki hryggspennti hundinn ok braut í honum hvert bein, ok lágu þeir þá báðir dauðir. Hálfdan sá þá ekki sitt færi annat en hljóp á Úlfkel ok greip af honum sverðit ok sló því flötu um nasir honum ok bað hann verja sik, ok þá gat Hálfdan nát saxinu. Gengu þeir þá saman ok börðust, ok lauk svá með þeim, at Úlfkell snillingr fekk bana. Skúli jarl hafði þá drepit Úlf inn illa.

Þá kom at Hárekr Bjarmakonungr ok sótti at honum, ok áttust þeir við hart vápnaskipti. Hárekr hjó til Skúla ok af honum allan skjöldinn, ok fekk hann sár á fingrna ok ekki mikit. Skúli hjó í móti ok af konungi eyrat ok vangafilluna svá at berir skinu við jaxlarnir. Þá varð Hárekr at flugdreka ok sló Skúla með sporðinum, svá at hann lá í óviti. Þá kom at sá kappi, er Grubs hét, ok hjó fót undan drekanum, en drekinn krækir annarri klónni til Grubs ok reif hann á hol á náranum. Þá kom at Hálfdan ok hjó til drekans á hálsinn, ok var þat hans bani.

Brast þá flótti í liðinu, ok flýðu víkingar til skipa ok kómust undan á þremr skipum. Þat skip, sem Ingigerðr, dóttir Kols, var á, hljóp á sker, ok drukknaði hvert mannsbarn, sem á var. Hálfdan snýr nú þangat, sem bardaginn hafði verit, ok var þar miklu herfangi at skipta. Ekki fundu þeir Skúla jarl ok fara svá heim til kastalans. Váru nú bundin sár manna ok fluttr heim fjáraflinn. Ingigerðr fagnar þeim vel.

Ok er þrjár nætr váru liðnar, kvaddi hún þings, ok kómu þar allir þeir, sem í kastalanum váru. Ingigerðr kom ok á þingit. Hún settist á kné Hálfdanar ok gaf sik ok alla sína eigu honum í vald ok fekk honum gullit, þat sem fyrr var frá sagt.

"Sátt eru vit nú, Ingigerðr," sagði Hálfdan, "ef þú segir mér, hvat þú mæltir við móður þína, áðr en faðir minn var drepinn."

"Ek bað, at hún skyldi láta opna skemmuna um nóttina, ok vil ek þat nú allt bæta, sem þér þykkir at um þetta ok allt annat, en þó munu hér í heldrum lögum hvárirtveggju hafa nokkut til síns máls."

21. Hálfdan fekk Ingigerðar

Þessu næst sáu þeir, hvar maðr gekk, ok kenndu menn þar Skúla jarl. Hann var herklæddr vel. Hann gekk fyrir Hálfdan ok tók af sér hjálminn ok mælti: "Nú er svá komit, Hálfdan, at ek vil bjóða þér sættir ok sjálfdæmi fyrir þá hluti, sem ek hefi af brotit við þik. Hér með vil ek bjóða þér fóstbræðralag ok gefa þér þar með Ingigerði, fóstru mína, en ef þú vilt ekki þenna kost, þá mun ek ekki hætta til fleiri funda við þik, ok mun þá hvárr fara með sínu máli sem kann."

"Ekki mun þat duga," sagði Hálfdan, "renna ok aptr at sjá. Munda ek ekki frá mörgum tíðendum sagt hafa, þá vér Úlfkell snillingr áttumst við, ef þú hefðir þá eigi sýnt mér drengskap."

"Aptr hefir þú nú hann launat," sagði Skúli.

Þá lagði Ingigerðr til, at þeir væri sáttir, ok var þat þá auðsótt, ok þótti flestum mönnum þar hvárumtveggja fara drengiliga, ok urðu menn fegnir sætt þeira.

Var nú síðan skipt herfangi, ok var þat svá mikit fé, at nú var sá margr fullríkr, sem fyrr hafði verit fátækr. Hálfdan lét þá búast við brullaupi sínu, ok á meðan þat var gert, lét Hálfdan sækja fé sitt, þat sem spellvirkjarnir höfðu, ok var þat svá mikit fé, at fimmtán stór skip váru hlaðin af allra handa gersemum. Hann lét ok sækja Hrifling karl ok allt hans hýski ok gerði hann fullríkan.

Hálfdan helt nú brullaupit sitt ok bauð til öllum höfðingjum. Hafði Skúli jarl forsögn hér fyrir, ok fór veizlan sœmiliga fram. Váru allir menn með sœmiligum gjöfum út leystir, ok varð Hálfdan af þessu vinsæll, svá at allir vildu honum þjóna.

22. Frá herferðum

Þessu næst hafði Hálfdan þing við landsmenn ok lýsti því, at herför skyldi vera til Bjarmalands innan mánaðar. Menn tóku vel undir þat, ok bjuggust allir af skyndingi ok kómu til Bjarmalands, ok var Skúli jarl þar í ferð. Var þar ekki mikil móttaka. Lögðust þeir land allt undir sik. Eðnýju, dóttur Háreks konungs, tók Hálfdan á sitt vald. Grundi hét sonr Háreks konungs. Hann var þá þrévetr. Hann var á fóstri með Bjartmari jarli, syni Raknars konungs, er gera lét Raknarsslóðann. Hann gerðist Hálfdani handgenginn.

Eptir þetta bjóst Hálfdan á burt þaðan ok heim til Aldeigjuborgar. Hafði hann þá í burt verit fimm vetr. Urðu menn honum þar fegnir. Drottning tók vel við dóttur sinni ok þakkaði bæði Hálfdani ok Skúla jarli, hversu vel þeir höfðu til hennar gert.

23. Frá Ísgerði drottningu

Sigmundr Hlöðvisson hafði þá landvörn fyrir Garðariki, bróðir Ísgerðar drottningar. Hann kom til móts við Hálfdan með miklu fjölmenni, ok var honum vel fagnat. Þá lét Hálfdan þings kveðja.

Hann tók svá til máls: "Nú hefi ek hér verit í Austrveginum sextán vetr, ok var þat hvárttveggja, at vér kómum hér harðliga inn, enda fengum vér hér mikinn mannskaða, ok hafa hér ýmsir aðra af baki riðit, ok munu vér þat nú at léttu leggja, ef vér skulum vinskap saman eiga. Nú viti þér, at sá orðrómr hefir hér á leikit, at Úlfkell snillingr hafi átt Ingigerði, dóttur Hergeirs konungs, en þau eru nú dauð Úlfkell ok hans kona. Því vil ek nú vita sannendi þessa máls af Ísgerði drottningu ok Sigmundi, bróður hennar, ok Skúla jarli, fóstbróður mínum, hvárt þessi Ingigerðr, er ek hefi hingat flutt, er dóttir Kols eða Hergeirs konungs, því at ek hefða ætlat mér betra kvánfang, ef kostr hefði verit, en eiga dóttur Kols."

Þá svarar Ísgerðr drottning: "Þó at vér höfum lengi harðliga saman keypt, þá vil ek þik í engu pretta, Hálfdan, því at þú hefir valit þér inn bezta hlut af várum viðskiptum. Því segi ek þér, at þessi Ingigerðr er mín dóttir ok Hergeirs konungs, sem þú hefir hingat fært, ok hún ein er erfingi réttr til þessa lands, ok því lýsi ek hér, at ek gef mik ok mína dóttur ok þetta ríki Hálfdani til fullrar eignar, ok bæti svá hvárir sinn skaða, en gjarna vilda ek vita, at Skúli jarl hefði sœmiliga kosti, þá sem honum vel líkaði."

24. Skipan Hálfdanar

Skúli jarl hefr nú upp sína sögu ok sagði frá því, at hann setti Kol höfðingja fyrir liðit ok hverninn þær nöfnur breyttu ok at þau Ingigerðr hefðu verit sá karl ok kerling, sem flýðu undan Hálfdani við Álaborg ok hann vildi nát hafa; segir nú sik ok sitt ríki í valdi Hálfdanar.

Hálfdan mælti þá: "Nú er svá komit, at lönd þessi öll lúta undir mik. Því vil ek nú birta yðr, hversu ek vil vera láta: Ek vil gefa Skúla jarli Ísgerði drottning ok þat ríki, sem hún á hér í Garðaríki. Ek hefi nú í mínu valdi Bjarmaland ok Eðnýju, dóttur Háreks konungs. Þat ríki vil ek gefa Sigmundi ok meyna þar með, ef þat er þeim báðum viljugt."

Sigmundr lét sér þetta vel líka, ef meyjan vill því samþykkjast, en Eðný lézt eigi framar bónorðs sér vænta, — "ok mun mér þetta vel líka."

Hálfdan sagðist mundu vitja þess ríkis, sem hann átti í Noregi, — "ok mun þat hverjum heppnast sem hann til borinn er."

Fór þetta nú fram, at þessi brullaup váru drukkin með mjök miklu prís, ok at þeim enduðum fóru höfðingjarnir hverr til síns heima, en Hálfdan sat þar um vetrinn, ok váru góðar ástir með þeim Ingigerði. Sviða inn sókndjarfa sendu þeir austr í Kirjálabotna, ok skyldi hann vera þar höfðingi yfir ok hafa þat ríki af Skúla jarli.

En um várit, þegar ísa leysti, safnar Hálfdan at sér bæði skipum ok mönnum, ok bjuggust þeir Sigmundr til Bjarmalands ok Skúli jarl, ok tókst þeim sú ferð vel, ok lá landit laust í þeira valdi, ok gerðist Sigmundr þar höfðingi yfir, en var þó með Hálfdani. Skúli jarl fór heim í Álaborg, ok unnust þau Ísgerðr drottning mikit. Þeira sonr var Hreggviðr, faðir Ingigerðar, er Göngu-Hrólfr átti.

25. Hálfdan tók ríki í Þrándheimi

Þat er nú at segja af Hálfdani, at hann býst til Noregs, ok fór Sigmundr með honum ok Oddr skrauti, bróðir hans. Þeir höfðu frítt lið, ok er Hálfdan kom í Noreg, fögnuðu frændr hans honum vel, ok var hann til konungs tekinn yfir Þrándheim ok öll þau ríki, er Eysteinn konungr, faðir hans, hafði átt, ok var hann mikill vinsældamaðr af sínum undirmönnum. Þau Ingigerðr áttu tvá sonu. Hét annarr Þórir hjörtr, en annarr Eysteinn glumra.

Oddr skrauti gerðist landvarnarmaðr Hálfdanar ok var inn mesti hreystimaðr. Hann fór til Íslands í elli sinni, ok er þar mikil ætt frá honum komin.

Þessu næst kómu austan af Bjarmalandi menn Sigmundar ok sögðu, at víkingar herjuðu á Bjarmaland ok Nógarða. Þeir höfðu drepit Sviða inn sókndjarfa ok lagt undir sik Kirjálabotna ok mikit af Rússlandi. En er þeir fréttu þetta Hálfdan ok Sigmundr, söfnuðu þeir liði ok fóru austr til Bjarmalands.

26. Frá bardaga á Bjarmalandi

Í þenna tíma réð sá konungr fyrir Gestrekalandi ok öllum ríkjum fyrir austan Kjöl, er Agnarr hét. Hann átti Hildigunnu, systur Háreks heitins Bjarmakonungs. Þau áttu tvá sonu. Hét annarr Raknarr, en annarr Valr. Þeir váru víkingar ok lágu úti í Dumbshafi ok herjuðu á jötna.

Raknarr átti skip þat, sem Raknarsslóði var kallaðr. Þat var tírætt at rúmatali. Þat hefir verit mest langskip gert í Noregi annat en Ormrinn langi. Þat var skipat allra handa illmönnum. Þar váru fimmtán skækjusynir í hverju hálfrúmi. Raknarr lagði undir sik Hellulands óbyggðir ok eyddi þar öllum jötnum.

Valr, bróðir hans, lá í Dumbshafi, ok er mikil saga af honum. Þeir bræðr þóttust rétt komnir til Bjarmalands eptir Hárek, móðurbróður sinn. Valr átti tvá sonu. Hét annarr Köttr, en annarr Kisi. Þeir váru stórir menn ok sterkir. Valr hafði drepit Sviða ok lagt undir sik Kirjálabotna. Hann hafði fengit svá mikit gull, at þess kunni engi markatal, ok tók hann þat af Svaða jötni, er bjó í fjalli því, sem Blesanergr heitir. Þat er fyrir norðan Dumbshaf. Svaði var sonr Ása-Þórs. Valr átti sverð þat, sem Hornhjalti hét. Þat var mjök gulli búit ok nam aldri í höggvi stað.

Þeir Hálfdan ok Sigmundr koma nú austr til Bjarmalands ok halda fréttum til, hvar Valr er, ok fundu hann fyrir norðan Gandvík, ok sló þar þegar í bardaga. Tveir menn eru nefndir með Sigmundi. Hét annarr Haukr, en annarr Gaukr. Þeir váru stafnbúar á skipi hans. Agnarr, sonr Raknars, lagði skipi sínu á mót Hálfdani, ok váru þeira viðskipti allhraustlig. Þeir Haukr ok Gaukr léku lausir við ok lögðu at þeim skipum, sem yzt váru, ok hruðu þau öll. Valr hljóp upp á skip til Sigmundar ok þeir Köttr ok Kisi með honum, ok ruddust um fast. Valr hjó til Sigmundar ok klauf fyrir honum allan skjöldinn. Sverðit kom á fótinn utarliga ok tók af tvær tærnar. Sigmundr hjó á móti. Valr hafði gylldan hjálm, ok kom sverðit í hann ok stökk í sundr hjöltunum. Valr var þá búinn til höggs ok stóð keikr. Sigmundr hljóp á hann ok hratt honum á bak aptr út yfir borðit, ok fór hann niðr til grunna. En er hann kom upp ór kafinu, drógu menn hans hann upp í eitt skip.

Þeir hrukku nú ofan af skipinu Köttr ok Kisi. En er þeir kómu í sitt skip, þá lagði at þeim Oddr skrauti ok Gaukr ok Haukr, ok varð þar hörð sókn með þeim. En með því at Valr var upp gefinn, þá flýðu þeir einskipa, en Oddr lagði eptir þeim ok elti þá til lands, þar sem á mikil fell af björgum ofan ok fram í sjó. Valr var í ferð með þeim. Hann greip upp gullkistur tvær. Þær váru svá þungar, at tveir menn höfðu nóg at bera þær. Oddr hljóp eptir honum, en er þeir kómu at fossinum, steypti Valr sér ofan í hann, ok skildi svá með þeim.

Þá kómu þeir at Köttr ok Kisi, Gaukr ok Haukr, ok sem þeir kómu at fossinum, þá greip Köttr Hauk, en Kisi Gauk, ok steyptust með þá ofan í fossinn ok drápu þá báða. Hellir stórr var undir fossinum, ok köfuðu þeir feðgar þangat ok lögðust á gullit ok urðu at flugdrekum ok höfðu hjálma á höfðum, en sverð undir bægslum, ok lágu þeir þar, til þess at Gull-Þórir vann fossinn.

Sneri Oddr þá aptr einn saman. Þeir Hálfdan ok Sigmundr höfðu þá drepit alla víkinga, en Agnarr flýði einskipa. Hann kom til Hálogalands ok var inn mesti spellvirki. Hann dró saman fé mikit, ok at síðustu gerði hann sér haug mikinn ok gekk þar í kvikr, sem faðir hans hafði gert, með alla skipshöfn sína ok trylldist á fénu.

27. Sögulok

Þeir Hálfdan ok Sigmundr fóru nú heim til Bjarmalands, ok settist Sigmundr þar at ríki sínu, en Hálfdan fór til Noregs, ok er mikil saga frá honum. Hann varð ellidauðr ok svá Ingigerðr drottning, ok er margt stórmenni frá þeim komit í Noregi ok Orkneyjum.

Ok lúkum vér þar þessi frásögu, ok sitið í frið.