16. Frá Hálfdani konungi

Þá réð konungr fyrir Garðaríki, er Hálfdan hét. Hann var vitr konungr ok vinsæll. Hann á dóttur eina fríða, þá er Álof hét. Hálfdan konungr unni mikit dóttur sinni. Þótti hún inn bezti kostr í öllu Garðaríki ok þótt víðara væri um leitat.

Þórir hét maðr. Hann var öndugishöldr Hálfdanar konungs. Hann var bæði mikill ok sterkr. Hann var kallaðr járnskjöldr. Hann hafði lengi verit þar landvarnarmaðr.

Með Hálfdani konungi váru tólf berserkir. Þeir váru illir ok ódælir. Engan þeira beit járn. Tveir eru nefndir af þeim, hét annarr Hrosskell, en annarr Hesthöfði. þeir váru bræðr. Svá er frá þeim sagt, at þeir óðu elda ok gengu sjálfráðir á vápn, þá er berserksgangr kom á þá. Þeir drápu bæði menn ok fé ok allt þat, er fyrir varð ok eigi vildi undan þeim láta, ok eirðu engu, meðan sá óhugr var á þeim, en þá þetta rann af þeim, váru þeir svá máttlitlir, at þeir höfðu eigi allnær hálfan styrk sinn, ok var sem þeir væri þá svá veikir sem þeir menn, er í sóttum hefði legit. Helzt þat um dægr eða því nær. Hálfdan konungr hafði mikit traust á þeira framgöngu, svá at engir konungar treystu við hann at stríða.

Konungr unni mikit dóttur sinni, ok þótt konungar bæði hennar, þá stukku allir undan við gys ok gabb, er berserkir gerðu at þeim. Þóttust allir hólpnir, er ór þessu kallsi kómust. Við þetta gerðist konungsdóttir kostvönd ok vildi engum játa, þótt hennar bæði. Sitja nú um kyrrt, því at öllum leiddist hennar andsvör.

17. Frá bónorði Ketils

Þat var einn tíma, at Þornbjörg drottning talar við Hrólf konung: "Hvat ætli þér í sumar at starfa?"

Konungr svarar: "Í hernað ætla ek."

Hún spurði: "Hafi þér nokkut spurt af ferðum Ketils, bróður þíns?"

Hann kveðst þaðan hafa enga frétt, -- "eða kanntu oss af því at segja?"

Hún svaraði: "Þat hefi ek frétt, at Ketill fór austr í Garðaríki at biðja dóttur Hálfdanar konungs sér til handa. Svá hafa mér fréttir gengit, at hann hafi þangat haldit tveim skipum ok hann hafi gengit við tólfta mann inn í höll konungs. Þat hefi ek heyrt, at hann bar upp eyrendi sín vel ok sköruliga ok flutti sitt mál með mörgum snjöllum orðum, en hann fekk þau andsvör af konungi ok júmfrúnni, at honum þótti sér leitat lítils metnaðar, en berserkir hljópu upp með ópi ok miklum gný ok ráku þá út ór höllinni ok eltu þá til skipa með grenjun ok fáheyrðum látum. Þeir váru bæði barðir ok særðir ok þóttust fótum eiga fjör at launa, er þeir kómust undan. Slíkt höfum vér þar af spurt. Nú er oss svá flutt, at Ketill uni engu betr fyrir sína hönd eða sinni ferð en hann undi við yðra ferð, þá er fóruð fyrsta sinn til vár, ok hefir hans ferð orðit miklu hæðiligri. Mun hann brátt koma á yðvarn fund ok biðja yðr til þessar ferðar at reka sinnar svívirðingar."

Hrólfr konungr svarar: "Ekki er hægt at koma ráðum við slíka menn við ákafa hans ok framgirni. Er nú vel, at hann gjaldi einræðis sjálfs sín, þar sem hann vildi ekki með várri forsjá fara."

Hún bað hann eigi slíkt tala ok kvað þetta vera nauðsynja ferð at veita bróður sínum fullting, ok skilja þau tal sitt at svá mæltu.

Litlu síðar kemr Ketill á fund Hrólfs konungs ok segir honum greiniliga frá allri þeiri sneypu, er hann hafði fengit í Garðaríki.

Hrólfr konungr kvað slíks ván vera, at svá hefði farit, -- "því at þú ætlar at vinna allt með ákafa þínum."

Ketill bað Hrólf konung nú til ferðar með sér, -- "því at ek þykkjumst hafa of lítinn styrk til at rétta þá svívirðu, er til mín var ger."

Var Ketill í allillum hug. Konungr kvað honum eigi mundu koma fyrir allt áhlaup hans ok orðaskrap, -- "sýnist mér eigi líkligt til hefnda við slíka menn sem vér eigum um, því at hér mun bæði við þurfa fjölmenni ok harðræði. Nú skaltu fyrst fara heim í ríki þitt ok afla þér skipa ok manna. Sentu ok orð Ingjaldi konungi í Danmörku, at hann geri slíkt it sama, ok komið hér báðir at sumri, ok sjám þá, hvat oss þykkir tiltækiligast."

Ok eptir þetta ferr Ketill heim í ríki sitt. Hafa nú allir ætlan ok tilbúnað um þessa ferð.

18. Hrólfr helt til Garðaríkis

Nú er frá því sagt, þá er sumraði ok vetrinn var liðinn, at þeir Ketill ok Ingjaldr koma með fjóra tigu skipa vel búin at mönnum ok vápnum til Svíþjóðar. Hrólfr konungr hafði búa látit þrjá tigu skipa ok dreka sinn um fram. Váru þessi öll skip búin með miklum herskap ok vel búnu liði, biðu svá byrjar. Hrólfr konungr spurði drottningu, hversu henni segði hugr um þeira ferð, hversu takast mundi. Hún kvaðst vænta, at vel mundi takast, en kvaðst þó svá dreymt hafa, at þeir mundu koma eitthvert sinn í þessari ferð í krappan stað, svá at þeir mundu reyndir verða.

Ok er byrr kom á, tóku þeir þegar ok settu upp segl sín, svá hverr sem búinn var, ok var heldr veðrlítit í fyrstu. Hrólfr konungr varð síðast búinn. Gekk drekinn lítit, því at hann þurfti mikinn byr, sigldu svá sem leið liggr til Garðaríkis. En er þeir höfðu siglt um stund, tók veðrit at hvessa. Gekk drekinn þá skjótt eptir skipunum. Gerði þá veðr mikit. Konungr bað þá tengja saman skipin ok vita, ef þeir gæti svá haldizt. Ok er þeir ætluðu svá at gera, laust á ofviðri svá miklu, at þegar urðu skipin sundrskila. Varð þá at hlaða seglum ok rétta. Eptir þat kom á steinóðr útnyrðingr. Mátti þá eigi lengr rétta, ok sigldu þá við eitt rif. Gerðist þá svá veðrmikit, at reiði þeira slitnaði, svá at bæði gekk í sundr höfuðbendr ok aktaumar, ok gekk mjök sjór á þá, svá at fáir væntu sér lífs, þeir sem þar váru. Ok er þessi stormr var sem ákafastr, sleit frá drekann Hrólfs konungs ok rak at eyju einni, en með því at þar var höfn góð, en skip öruggt ok liðsmenn kænir, kómust þeir með heilu ok höldnu at landi. Þat var síð um kvöld, ok fell þá veðr ok gerði harðla blítt. Hrólfr konungr lézt vilja ganga á eyna ok vita, ef hann sæi nokkut til nýlundu. Ásmundr fór með honum ok tíu menn aðrir, en hann bað annat lið sitt bíða við skip ok bað þá bíða til nóns annan dag, ef hann gerði þeim vissu enga áðr.

Eptir þat gengu þeir upp á eyna. Þat var mikit land ok skógótt. Ok er þeir höfðu gengit um stund, fundu þeir skála einn á eyjunni. Hann var bæði mikill ok rammgerr, ok eigi þóttust þeir sét hafa jafnhátt hús. Hurð var aptr. Konungr bað þá upp lúka. Þeir hljópu á hurðina ýmsir, ok gekk engum upp.

Konungr mælti þá: "Sá mun hafat afl í klóm, er þessari hurðu er vanr at lúka, ok skal ek freista, hvárt upp gengr."

Konungr gekk þá til ok hratt upp með annarri hendi. Þeir gengu síðan inn ok lituðust um ok fundu eld ok brugðu skíði í ok báru innan um skálann. Sá þeir, at þar skorti eigi alls kyns varning. Sæng var þar búin harðla vel. Hún var stórliga mikil. Konungr lagðist niðr í sængina. Sá hann þat, þó annarr legðist til fóta honum jafnlangr, þá var sængin þó sýnu lengri. Þóttust þeir vita, at þar mundi eigi smámaðr fyrir ráða. Þar var ein súla fyrir framan sængina upp undir ásinn. Þar hekk á sverð eitt harðla mikit ok var hátt upp komit, svá at konungr gat hvergi nánd tekit til.

Þá mælti Hrólfr konungr: "Hvárt skal nokkut hér vera í nótt ok bíða húsbóndans, þess er hér á fyrir at ráða, ok hætta til, hversu hann er heima at hitta, eða vili þér fara til skips ok hætta ekki til fundar við hann?"

Þeir báðu hann fyrir sjá, en kváðust ófúsir at bíða.

Konungr mælti: "Á því em ek meir at bíða bónda, en þat má vera, at honum þykki vér helzt fjölmennir ok styggist hann við gestafjölda. Skal nú skipta liði. Skulu fjórir menn fara til skips, en vit Ásmundr ok aðrir fjórir skulu eptir vera. Þér skuluð segja, hvat oss dvelr, ok ef vér komum eigi til skips fyrir dagmál, þá fari þér ferðar yðvarrar. Mun vár þá ekki at bíða, því at þat er mín ætlan, at oss tjái ekki fjölmenni við þenna mann, því at jafnt mun hann fyrirkoma mörgum sem fám, ef hann er jafngildr sem ek ætla. Er mönnum þá nokkuru ljósara, ef þér komizt á braut ok segið þat, er þér sjáit, hvat orðit er af Hrólfi Gautrekssyni ok hans félögum. Þykki mér vera mega, at þessi skálabúi hafi nokkuru um ráðit vára hingatkvámu ok vili hann, at várn fund beri saman, skal nú ok hér bíða náttlangt."

Eptir þat fóru þeir, sem konungr á kvaddi, ok fórst þeim vel til skips ok sögðu þat, er þeir vissu til konungs. Allir þeir váru mjök hræddir, hvé honum mundi at fara.

19. Hrólfr konungr vann risann

Nú er at segja frá þeim Hrólfi konungi, at þeir eru í skála um kveldit. Konungr mælti: "Fýst væri mér á at fá þetta it stóra sverð, er uppi hangir."

"Hvat er þar til ráðs?" segir Ásmundr.

Konungr mælti: "Þú skalt fara upp á herðar mér ok vita, ef þú gætir þá ofan tekit sverðit, ef þú stendr á öxlum mér."

Ásmundr mælti: "Þat hygg ek, at þetta sverð sé svá þungt, at ek geti eigi valdit."

Konungr mælti: "Styð þú þik við súluna annarri hendi, en létt annarri neðan undir sverðit, ok þegar er þú finnr, at þat er laust uppi, láttu þat sjálft hlaupa niðr með súlunni. Mun ek þá við taka."

Ásmundr gerir sem konungr bauð ok ferr nú á axlir honum ok tekr neðan undir sverðit, en konungr í mót.

Líðr nú kveldit. Heyra þeir út dunur miklar, ok því næst kom þar inn maðr. Undruðu þeir þá lítt, þótt skálinn væri hár eða stórkostligr, því at þetta var inn hræðiligasti risi, svá at engan höfðu þeir sét fyrri svá stóran. Ekki var hann svá ljótr, at þat væri fádæmi, þess er hann var stórskorinn í andliti. Vel var hann búinn at klæðum. Hann hafði einn grábjörn á baki sér ok einn boga í hendi, harðla stóran. Ákafliga var hann móðr, ok þat ætluðu þeir, at hann mundi langt hafa at gengit. Hann gengr at eldinum öðrum megin ok kastaði niðr birninum. Hrólfr konungr heilsaði honum, en hann lét sem hann heyrði eigi. Síðan sundrar hann björninn skjótt ok fimliga, festir síðan ketil upp ok sýðr. Eptir þat tekr hann borð, breiðir á dúk ok berr fram vist ok drykk. Öllu þótti þeim hann því vel skipa. Eptir þat tekr hann til matar, etr ok drekkr heldr djarfliga. Ok eptir þat hann er mettr, varðveitir hann allt þat, er af gekk.

Svá er sagt, at hann býr borð í annat sinn miklu kurteisligar, setr fram handlaugar með hreinu handklæði. Eptir þat tekr hann til orða: "Ekki mun ek yðr þykkja boðrífr hér til, en þat er nú ráð, Hrólfr konungr, at ganga til matar við menn þína. Em ek eigi svá vesallátr, at mér þykki fyrir at gefa nokkurum mönnum mat um nætrsakir, þótt ótígnari menn sé en þér. Eruð þér mjök ágætir af mörgum snilldarverkum, er þér hafið unnit um fram aðra konunga."

Konungr mælti: "Þetta er vel boðit ok mikilmannliga, sem líkligt er, at þér séið mikillar náttúru bæði um þetta ok annat, en mat ok drykk höfðu vér í nóg, áðr vér gengim frá skipi, ok þurfu vér nú eigi þess at sinni, eða hvert er nafn þitt?"

Hann svaraði: "Ek heiti Grímnir ok em ek Grímólfsson ok bróðir Grímars þess, er þú drapt. Þú tókt þar marga gripi, þá er ek þykkjumst eiga. Nú er þat satt, at þú ert engis góðs frá mér verðr, ok ekki gott skaltu af mér hafa, ok þótt þú værir hér með öllu liði þínu, skyldir þú aldri burt komast, en því bauð ek þér til matar, at ek ætlaða, at þú skyldir lítinn geig þar af fá. En þann inn mikla storm, sem þér fenguð, hann gerða ek at þér ok Ásmundi ok þeim, sem á drekanum váru, unst at drekann sleit frá. Þótti mér lítils vert um in önnur skipin, ok eru þeir komnir þangat, sem þeir vildu, því at ek gaf þeim hægan byr, en þú ert nú hér kominn með liði þínu heilu ok höldnu, sem með þér er á drekanum, ok skaltu aldri burt komast, því at hann er it bezta skip í yðvarri ferð. Skal ek ok svá greypiliga hefna bróður míns, þótt ek hafi eigi til öxi eða sverð, því at þat er yðr allt of gott at falla fyrir vápnum mínum, ok skal ek gefa ykkr Ásmundi grið náttlangt ok hugsa ykkr þá pínu, at sem mest reyni þrek ykkar. En þegar er ek vissa, at skilit var með þér ok liði þínu, gaf ek þeim hægan byr, ok eru þeir komnir þar, sem þeir vildu, því at ek hirti ekki at hafa ónáð af fjölmenni þínu."

Risinn hafði skotit í eldinn járnteini, ok var klofinn annan enda, svá sem þat væri tveir fleinar. Þat færi var geigvænligt.

"Ekki vissa ek," sagði Hrólfr konungr, "at ek hefði þér svá nær höggvit, ok er þat satt, sem mælt er, at yfirbætr liggja til alls, ok svá mun um þetta, ok muntu vilja taka bætr eptir bróður þinn?"

Risinn mælti: "Hræddr ertu nú, lítill karl, ok er þat at vánum, því at nú skal ek sýna þér lítinn þann leik, er ek geri við smápilta, er hér koma."

Síðan brá hann upp járnteininum ok rak fleinana í gegnum tvá konungsmenn ok kastaði þeim dauðum innar um eldinn. Eptir þat rak hann í gegnum aðra tvá ok kastaði þeim dauðum til hinna. Síðan skók hann svá teininn, at þeim sýndist fjórir oddarnir á fleininum.

Hann mælti þá: "Eigi þarftu, konungr, at vera svá hræddr, allt skaltu hafa lengri pínu ok meiri, þá er morginn kemr."

Hrólfr konungr mælti: "Frest eru ills bezt, ok þykki mér skemmtiligt at sjá gamanleika þína slíka ok aðra."

Þá mælti risinn: "Þar liggja dýraskinn í sætinu, því megi þit kasta undir ykkr, þar sem þit liggið í nátt, því at ek em svefnstyggr, ok þykki mér illt at heyra gnyð ykkarn yfir mér."

Hrólfr konungr mælti: "Vit munum hér um búast við eldinn ok kasta ok svá skinnunum undir okkr, því at vit munum skjótt sofna."

Risinn mælti: "Allt eru þit þá óhræddari en mik varir, ef þit sofið."

Síðan rak hann hurðina í klofa ok mælti: "Nú veit ek víst, at þit komizt eigi á braut ór skála várum."

Hrólfr konungr mælti: "Ekki munu vit til þess leita. Þykkjumst vit nú hafa fengit svá góðan húsbónda, at okkr tjár ekki at gera öðruvísi en hann biðr."

"Til þess megi þit ætla," segir risinn, "at sá mun ykkr beztr at gera mér engar ónáðir ok liggja sem kyrrastir." Þeir kváðust svá gera mundu.

Leggjast nú hvárirtveggju til svefns. Risinn var orðinn móðr, ok sofnaði hann skjótt.

Þá mælti Hrólfr konungr: "Hversu þykkist þú kominn, fóstbróðir Ásmundr?"

"Sjaldan verr en svá. Þykki mér þetta tröll illt við at eiga ok ekki hægt til órráða."

Konungr mælti: "Aldrei mun sjá óvinr okkr fyrir koma, ok mun nokkut annat fyrir liggja."

Konungr tók þá skíð eitt ok skelldi á þilit hjá sér. Risinn vaknaði við ok bað þá liggja kyrra -- "ella slæ ek ykkr í hel með hnefa mínum."

Eptir þat sofnaði hann. Hrólfr konungr skelldi þá enn skíðunni. Risinn snerist þá á aðra hlið ok vaknaði ekki ok talaði þá ekki um ok sofnaði fast. Konungr skelldi it þriðja sinn miklu skjallast, ok vaknaði þá risinn ekki við.

Hrólfr konungr mælti þá: "Nú skal fara at með ráði. Vilda ek fyrst geta nát sverðinu, ok þætti mér líkligt, at þat mundi bíta risann. Nú skulu vit svá at fara sem í kvöld."

Þeir gera svá, ok getr Hrólfr konungr nát sverðinu. Hann mælti: "Nú þykki mér þegar líkara okkar efni, ok skal nú með ráði at fara. Þú skalt reka í eldinn járnflein risans ok gera glóanda, ok vilda ek, at þú færir þessa tvá fleina í augu risans í því, er ek legg sverðinu á honum, ok ef svá berr til, forðum okkr sem skjótast innar um sængina."

Hrólfr konungr bregðr nú sverðinu. Konungr þrífr upp kefli eitt ok gengr at sænginni djarfliga ok flettir af honum klæðum, ok sýndist harðla tröllsligr. Konungr leggr sverðinu svá fast, at þegar gengr í gegnum hann, undir höndina vinstri, ok jafnskjótt færði Ásmundr járnteininn í augu honum. Eplir þat skunduðu þeir innar um sængina. Hrólfr konungr kastaði keflinu utar til dyranna, ok kom í skíðahlaðann ok skall hátt við. Risinn hljóp upp skjótt ok hart utar til dyranna ok fálmaði höndunum ok ætlaði at grípa þá ok kreista með engri vægð, en með greypiligum sárum ok miklu umfangi fellr hann út á hurðina, svá at hún brotnaði í smá mola. Þeir gengu þá at ok börðu risann með stórtrjám, þar til er hann var dauðr, ok var honum þó heldr mikit til fjörs. Eptir þat færðu þeir hann út ór skálanum, ok urðu þeir at lima hann í sundr, áðr þeir kómu honum út.

Þá var mjök morgnat, ok bjuggust þeir á braut. Ok er þeir váru skammt komnir, sá þeir lið sitt koma í móti sér með miklu vápnabraki, ok urðu þeir fegnir, er þeir sá konung heilan. Höfðu þeir ætlat til móts við risann ok hefna herra síns, ef þess þyrfti við, ok þótti þeim eigi betra at lifa eptir konung sinn. Síðan báru þeir mikinn fjárhlut ór skálanum ok marga ágæta gripi. Konungr hafði sverðit Risanaut. Þat var svá mikit, at þat var engum manni vápnhæft nema Hrólfi konungi ok var honum þó þungt.