Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[य] कानि थानानि लॊके ऽसमिन थातुकामॊ महीपतिः गुणाधिकेभ्यॊ विप्रेभ्यॊ थथ्याथ भरतसत्तम 2 केन तुष्यन्ति ते सथ्यस तुष्टाः किं परथिशन्त्य उत शंस मे तन महाबाहॊ फलं पुण्यकृतं महत 3 थत्तं किं फलवथ राजन्न इह लॊके परत्र च भवतः शरॊतुम इच्छामि तन मे विस्तरतॊ वथ 4 [भ] इमम अर्दं पुरा पृष्टॊ नारथॊ थेव थर्शनः यथ उक्तवान असौ तन मे गथतः शृणु भारत 5 [न] अन्नम एव परशंसन्ति थेवाः सर्षिगणाः पुरा लॊकतन्त्रं हि यज्ञाश च सर्वम अन्ने परतिष्ठितम 6 अन्नेन सथृशं थानं न भूतं न भविष्यति तस्माथ अन्नं विशेषेण थातुम इच्छन्ति मानवाः 7 अन्नम ऊर्जः करं लॊके पराणाश चान्ने परतिष्ठिताः अन्नेन धार्यते सर्वं विश्वं जगथ इथं परभॊ 8 अन्नाथ गृहस्दा लॊके ऽसमिन भिक्षवस तत एव च अन्नात परभवति पराणः परत्यक्षं नात्र संशयः 9 कुटुम्बं पीडयित्वापि बराह्मणाय महात्मने थातव्यं भिक्षवे चान्नम आत्मनॊ भूतिम इच्छता 10 बराह्मणायाभिरूपाय यॊ थथ्याथ अन्नम अर्दिने निथधाति निधिं शरेष्ठं पाललौकिकम आत्मनः 11 शरान्तम अध्वनि वर्तन्तं वृथ्धम अर्हम उपस्दितम अर्चयेथ भूतिम अन्विच्छन गृहस्दॊ गृहम आगतम 12 करॊधम उत्पतितं हित्वा सुशीलॊ वीतमत्सरः अन्नथः पराप्नुते राजन थिवि चेह च यत सुखम 13 नावमन्येथ अभिगतं न परणुथ्यात कदं चन अपि शवपाके शुनि वा न थानं विप्रणश्यति 14 यॊ थथ्याथ अपरिक्लिष्टम अन्नम अध्वनि वर्तते शरान्तायाथृष्ट पूर्वाय स महथ धर्मम आप्नुयात 15 पितॄन थेवान ऋषीन विप्रान अतिदींश च जनाधिप यॊ नरः परीणयत्य अन्नैस तस्य पुण्यफलं महत 16 कृत्वापि पापकं कर्म यॊ थथ्याथ अन्नम अर्दिने बराह्मणाय विशेषेण न स पापेन युज्यते 17 बराह्मणेष्व अक्षयं थानम अन्नं शूथ्रे महाफलम अन्नथानं च शूथ्रे च बराह्मणे च विशिष्यते 18 न पृच्छेथ गॊत्र चरणं सवाध्यायं थेशम एव वा भिक्षितॊ बराह्मणेनेह जन्म वान्नं परयाचितः 19 अन्नथस्यान्न वृक्षाश च सर्वकामफलान्विताः भवन्तीहाद वामुत्र नृपते नात्र संशयः 20 आशंसन्ते हि पितरः सुवृष्टिम इव कर्षकाः अस्माकम अपि पुत्रॊ वा पौत्रॊ वान्नं परथास्यति 21 बराह्मणॊ हि महथ भूतं सवयं थेहीति याचते अकामॊ वा स कामॊ वा थत्त्वा पुण्यम अवाप्नुयात 22 बराह्मणः सर्वभूतानाम अतिदिः परसृताग्र भुज विप्रा यम अभिगच्छन्ति भिक्षमाणा गृहं सथा 23 सत्कृताश च निवर्तन्ते तथ अतीव परवर्धते महाभॊगे कुले जन्म परेत्य पराप्नॊति भारत 24 थत्वा तव अन्नं नरॊ लॊके तदा सदानम अनुत्तमम मृष्टमृष्टान्न थायी तु सवर्गे वसति सत्कृतः 25 अन्नं पराणा नराणां हि सर्वम अन्ने परतिष्ठितम अन्नथः पशुमान पुत्री धनवान भॊगवान अपि 26 पराणवांश चापि भवति रूपवांश च तदा नृप अन्नथः पराणथॊ लॊके सर्वथः परॊच्यते तु सः 27 अन्नं हि थत्त्वातिदये बराह्मणाय यदाविधि परथाता सुखम आप्नॊति थेवैश चाप्य अभिपूज्यते 28 बराह्मणॊ हि महथ भूतं कषेत्रं चरति पाथवत उप्यते तत्र यथ बीजं तथ धि पुण्यफलं महत 29 परत्यक्षं परीतिजननं भॊक्तृथात्रॊर भवत्य उत सर्वाण्य अन्यानि थानानि परॊक्षफलवन्त्य उत 30 अन्नाथ धि परसवं विथ्धि रतिम अन्नाथ धि भारत धर्मार्दाव अन्नतॊ विथ्धि रॊगनाशं तदान्नतः 31 अन्नं हय अमृतम इत्य आह पुराकल्पे परजापतिः अन्नं भुवं थिवं खं च सर्वम अन्ने परतिष्ठितम 32 अन्नप्रणाशे भिथ्यन्ते शरीरे पञ्च धातवः बलं बलवतॊ ऽपीह परणश्यत्य अन्नहानितः 33 आवाहाश च विवाहाश च यज्ञाश चान्नम ऋते तदा न वर्तन्ते नरश्रेष्ठ बरह्म चात्र परलीयते 34 अन्नतः सर्वम एतथ धि यत किं चित सदाणुजङ्गमम तरिषु लॊकेषु धर्मार्दम अन्नं थेयम अतॊ बुधैः 35 अन्नथस्य मनुष्यस्य बलम ओजॊ यशः सुखम कीर्तिश च वर्धते वश्वत तरिषु लॊकेषु पार्दिव 36 मेघेष्व अम्भः संनिधत्ते पराणानां पवनः शिवः तच च मेघगतं वारि शक्रॊ वर्षति भारत 37 आथत्ते च रसं भौमम आथित्यः सवगभस्तिभिः वायुर आथित्यतस तांश च रसान थेवः परजापतिः 38 तथ यथा मेघतॊ वारि पतितं भवति कषितौ तथा वसुमती थेवी सनिग्धा भवति भारत 39 ततः सस्यानि रॊहन्ति येन वर्तयते जगत मांसमेथॊ ऽसदि शुक्राणां पराथुर्भावस ततः पुनः 40 संभवन्ति ततः शुक्रात पराणिनः पृदिवीपते अग्नीषॊमौ हि तच छुक्रं परजनः पुष्यतश च ह 41 एवम अन्नं च सूर्यश च पवनः शुक्रम एव च एक एव समृतॊ राशिर यतॊ भूतानि जज्ञिरे 42 पराणान थथाति भूतानां तेजश च भरतर्षभ गृहम अभ्यागतायाशु यॊ थथ्याथ अन्नम अर्दिने 43 [भ] नारथेनैवम उक्तॊ ऽहम अथाम अन्नं सथा नृप अनसूयुस तवम अप्य अन्नं तस्माथ थेहि गतज्वरः 44 थत्त्वान्नं विधिवथ राजन विप्रेभ्यस तवम अपि परभॊ यदावथ अनुरूपेभ्यस ततः सवर्गम अवाप्स्यसि 45 अन्नथानां हि ये लॊकास तांस तवं शृणु नराधिप भवनानि परकाशन्ते थिवि तेषां महात्मनाम नाना संस्दान रूपाणि नाना सतम्भान्वितानि च 46 चन्थ्रमण्डलशुभ्राणि किङ्किणीजालवन्ति च तरुणाथित्यवर्णानि सदावराणि चराणि च 47 अनेकशतभौमानि सान्तर्जल वनानि च वैडूर्यार्क परकाशानि रौप्य रुक्ममयानि च 48 सर्वकामफलाश चापि वृक्षा भवनसंस्दिताः वाप्यॊ वीद्यः सभाः कूपा थीर्घिकाश चैव सर्वशः 49 घॊषवन्ति च यानानि युक्तान्य अद सहस्रशः भक्ष्यभॊज्य मयाः शैला वासांस्य आभरणानि च 50 कषीरं सरवन्त्यः सरितस तदा चैवान्न पर्वताः परासाथाः पाण्डुराभ्राभाः शय्याश च कनकॊज्ज्वलाः तान अन्नथाः परपथ्यन्ते तस्माथ अन्नप्रथॊ भव 51 एते लॊकाः पुण्यकृताम अन्नथानां महात्मनाम तस्माथ अन्नं विशेषेण थातव्यं मानवैर भुवि |
1
[y] kāni dānāni loke 'smin dātukāmo mahīpatiḥ guṇādhikebhyo viprebhyo dadyād bharatasattama 2 kena tuṣyanti te sadyas tuṣṭāḥ kiṃ pradiśanty uta śaṃsa me tan mahābāho phalaṃ puṇyakṛtaṃ mahat 3 dattaṃ kiṃ phalavad rājann iha loke paratra ca bhavataḥ śrotum icchāmi tan me vistarato vada 4 [bh] imam arthaṃ purā pṛṣṭo nārado deva darśanaḥ yad uktavān asau tan me gadataḥ śṛṇu bhārata 5 [n] annam eva praśaṃsanti devāḥ sarṣigaṇāḥ purā lokatantraṃ hi yajñāś ca sarvam anne pratiṣṭhitam 6 annena sadṛśaṃ dānaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati tasmād annaṃ viśeṣeṇa dātum icchanti mānavāḥ 7 annam ūrjaḥ karaṃ loke prāṇāś cānne pratiṣṭhitāḥ annena dhāryate sarvaṃ viśvaṃ jagad idaṃ prabho 8 annād gṛhasthā loke 'smin bhikṣavas tata eva ca annāt prabhavati prāṇaḥ pratyakṣaṃ nātra saṃśayaḥ 9 kuṭumbaṃ pīḍayitvāpi brāhmaṇāya mahātmane dātavyaṃ bhikṣave cānnam ātmano bhūtim icchatā 10 brāhmaṇāyābhirūpāya yo dadyād annam arthine nidadhāti nidhiṃ śreṣṭhaṃ pālalaukikam ātmanaḥ 11 śrāntam adhvani vartantaṃ vṛddham arham upasthitam arcayed bhūtim anvicchan gṛhastho gṛham āgatam 12 krodham utpatitaṃ hitvā suśīlo vītamatsaraḥ annadaḥ prāpnute rājan divi ceha ca yat sukham 13 nāvamanyed abhigataṃ na praṇudyāt kathaṃ cana api śvapāke śuni vā na dānaṃ vipraṇaśyati 14 yo dadyād aparikliṣṭam annam adhvani vartate śrāntāyādṛṣṭa pūrvāya sa mahad dharmam āpnuyāt 15 pitṝn devān ṛṣīn viprān atithīṃś ca janādhipa yo naraḥ prīṇayaty annais tasya puṇyaphalaṃ mahat 16 kṛtvāpi pāpakaṃ karma yo dadyād annam arthine brāhmaṇāya viśeṣeṇa na sa pāpena yujyate 17 brāhmaṇeṣv akṣayaṃ dānam annaṃ śūdre mahāphalam annadānaṃ ca śūdre ca brāhmaṇe ca viśiṣyate 18 na pṛcched gotra caraṇaṃ svādhyāyaṃ deśam eva vā bhikṣito brāhmaṇeneha janma vānnaṃ prayācitaḥ 19 annadasyānna vṛkṣāś ca sarvakāmaphalānvitāḥ bhavantīhātha vāmutra nṛpate nātra saṃśayaḥ 20 āśaṃsante hi pitaraḥ suvṛṣṭim iva karṣakāḥ asmākam api putro vā pautro vānnaṃ pradāsyati 21 brāhmaṇo hi mahad bhūtaṃ svayaṃ dehīti yācate akāmo vā sa kāmo vā dattvā puṇyam avāpnuyāt 22 brāhmaṇaḥ sarvabhūtānām atithiḥ prasṛtāgra bhuj viprā yam abhigacchanti bhikṣamāṇā gṛhaṃ sadā 23 satkṛtāś ca nivartante tad atīva pravardhate mahābhoge kule janma pretya prāpnoti bhārata 24 datvā tv annaṃ naro loke tathā sthānam anuttamam mṛṣṭamṛṣṭānna dāyī tu svarge vasati satkṛtaḥ 25 annaṃ prāṇā narāṇāṃ hi sarvam anne pratiṣṭhitam annadaḥ paśumān putrī dhanavān bhogavān api 26 prāṇavāṃś cāpi bhavati rūpavāṃś ca tathā nṛpa annadaḥ prāṇado loke sarvadaḥ procyate tu saḥ 27 annaṃ hi dattvātithaye brāhmaṇāya yathāvidhi pradātā sukham āpnoti devaiś cāpy abhipūjyate 28 brāhmaṇo hi mahad bhūtaṃ kṣetraṃ carati pādavat upyate tatra yad bījaṃ tad dhi puṇyaphalaṃ mahat 29 pratyakṣaṃ prītijananaṃ bhoktṛdātror bhavaty uta sarvāṇy anyāni dānāni parokṣaphalavanty uta 30 annād dhi prasavaṃ viddhi ratim annād dhi bhārata dharmārthāv annato viddhi roganāśaṃ tathānnataḥ 31 annaṃ hy amṛtam ity āha purākalpe prajāpatiḥ annaṃ bhuvaṃ divaṃ khaṃ ca sarvam anne pratiṣṭhitam 32 annapraṇāśe bhidyante śarīre pañca dhātavaḥ balaṃ balavato 'pīha praṇaśyaty annahānitaḥ 33 āvāhāś ca vivāhāś ca yajñāś cānnam ṛte tathā na vartante naraśreṣṭha brahma cātra pralīyate 34 annataḥ sarvam etad dhi yat kiṃ cit sthāṇujaṅgamam triṣu lokeṣu dharmārtham annaṃ deyam ato budhaiḥ 35 annadasya manuṣyasya balam ojo yaśaḥ sukham kīrtiś ca vardhate vaśvat triṣu lokeṣu pārthiva 36 megheṣv ambhaḥ saṃnidhatte prāṇānāṃ pavanaḥ śivaḥ tac ca meghagataṃ vāri śakro varṣati bhārata 37 ādatte ca rasaṃ bhaumam ādityaḥ svagabhastibhiḥ vāyur ādityatas tāṃś ca rasān devaḥ prajāpatiḥ 38 tad yadā meghato vāri patitaṃ bhavati kṣitau tadā vasumatī devī snigdhā bhavati bhārata 39 tataḥ sasyāni rohanti yena vartayate jagat māṃsamedo 'sthi śukrāṇāṃ prādurbhāvas tataḥ punaḥ 40 saṃbhavanti tataḥ śukrāt prāṇinaḥ pṛthivīpate agnīṣomau hi tac chukraṃ prajanaḥ puṣyataś ca ha 41 evam annaṃ ca sūryaś ca pavanaḥ śukram eva ca eka eva smṛto rāśir yato bhūtāni jajñire 42 prāṇān dadāti bhūtānāṃ tejaś ca bharatarṣabha gṛham abhyāgatāyāśu yo dadyād annam arthine 43 [bh] nāradenaivam ukto 'ham adām annaṃ sadā nṛpa anasūyus tvam apy annaṃ tasmād dehi gatajvaraḥ 44 dattvānnaṃ vidhivad rājan viprebhyas tvam api prabho yathāvad anurūpebhyas tataḥ svargam avāpsyasi 45 annadānāṃ hi ye lokās tāṃs tvaṃ śṛṇu narādhipa bhavanāni prakāśante divi teṣāṃ mahātmanām nānā saṃsthāna rūpāṇi nānā stambhānvitāni ca 46 candramaṇḍalaśubhrāṇi kiṅkiṇījālavanti ca taruṇādityavarṇāni sthāvarāṇi carāṇi ca 47 anekaśatabhaumāni sāntarjala vanāni ca vaiḍūryārka prakāśāni raupya rukmamayāni ca 48 sarvakāmaphalāś cāpi vṛkṣā bhavanasaṃsthitāḥ vāpyo vīthyaḥ sabhāḥ kūpā dīrghikāś caiva sarvaśaḥ 49 ghoṣavanti ca yānāni yuktāny atha sahasraśaḥ bhakṣyabhojya mayāḥ śailā vāsāṃsy ābharaṇāni ca 50 kṣīraṃ sravantyaḥ saritas tathā caivānna parvatāḥ prāsādāḥ pāṇḍurābhrābhāḥ śayyāś ca kanakojjvalāḥ tān annadāḥ prapadyante tasmād annaprado bhava 51 ete lokāḥ puṇyakṛtām annadānāṃ mahātmanām tasmād annaṃ viśeṣeṇa dātavyaṃ mānavair bhuvi |