Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[भी] अत्रैवॊथाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम शतक्रतॊश च संवाथं नमुचेश च युधिष्ठिर 2 शरिया विहीनम आसीनम अक्षॊभ्यम इव सागरम भवाभवज्ञं भूतानाम इत्य उवाच पुरन्थरः 3 बथ्धः पाशैश चयुतः सदानाथ थविषतां वशम आगतः शरिया विहीनॊ नमुचे शॊचस्य आहॊ न शॊचसि 4 [नमुचि] अनवाप्यं च शॊकेन शरीरं चॊपतप्यते अमित्राश च परहृष्यन्ति नास्ति शॊके सहायता 5 तस्माच छक्र न शॊचामि सर्वं हय एवेथम अन्तवत संतापाथ भरश्यते रूपं धर्मश चैव सुरेश्वर 6 विनीय खलु तथ्थुःखम आगतां वैमनस्यजम धयातव्यं मनसा हृथ्यं कल्यानं संविजानता 7 यदा यदा हि पुरुषः कल्याने कुरुते मनः तथैवास्य परसीथन्ति सर्वार्दा नात्र संशयः 8 एकः शास्ता न थवितीयॊ ऽसति शास्ता; गर्भे शयानं पुरुषं शास्ति शास्ता तेनानुशिष्टः परवनाथ इवॊथकं; यदा नियुक्तॊ ऽसमि तदा वहामि 9 भावाभावाव अभिजानन गरीयॊ; जानामि शरेयॊ न तु तत करॊमि आशासु धर्म्याः सुहृथां सुकुर्वन; यदा नियुक्तॊ ऽसमि तदा वहामि 10 यदा यदास्य पराप्तव्यं पराप्नॊत्य एव तदा तदा भवितव्यं यदा यच च भवत्य एव तदा तदा 11 यत्र यत्रैव संयुक्ते धाता गर्भं पुनः पुनः तत्र तत्रैव वसति न यत्र सवयम इच्छति 12 भावॊ यॊ ऽयम अनुप्राप्तॊ भवितव्यम इथं मम इति यस्य सथा भावॊ न स मुह्येत कथा चन 13 पर्यायैर हन्यमानानाम अभियॊक्ता न विथ्यते थुःखम एतत तु यथ थवेष्टा कर्ताहम इति मन्यते 14 ऋषींश च थेवांश च महासुरांश च; तरैविथ्य वृथ्धांश च वने मुनींश च कान नापथॊ नॊपनमन्ति लॊके; परावरज्ञास तु न संभ्रमन्ति 15 न पण्डितः करुध्यति नापि सज्जते; न चापि संसीथति न हृष्यति न चार्दकृच्छ्रव्यसनेषु शॊचति; सदितः परकृत्या हिमवान इवाचलः 16 यम अर्दसिथ्धिः परमा न हर्षयेत; तदैव काले वयसनं न मॊहयेत सुखं च थुःखं च तदैव मध्यमं; निषेवते यः स धुरंधरॊ नरः 17 यां याम अवस्दां पुरुषॊ ऽधिगच्छेत; तस्यां रमेतापरितप्यमानः एवं परवृथ्धं परनुथेन मनॊजं; संतापम आयास करं शरीरात 18 तत सथः स परिषत सभासथः; पराप्य यॊ न कुरुते सभा भयम धर्मतत्त्वम अवगह्य बुथ्धिमान; यॊ ऽभयुपैति स पुमान धुरंधरः 19 पराज्ञस्य कर्माणि थुरन्वयानि; न वै पराज्ञॊ मुह्यति मॊहकाले सदनाच चयुतश चेन न मुमॊह गौतमस; तावत कृच्छ्राम आपथं पराप्य वृथ्धः 20 न मन्त्रबलवीर्येण परज्ञया पौरुषेण वा अलभ्यं लभते मर्त्यस तत्र का परिथेवना 21 यथ एवम अनुजातस्य धातारॊ विथधुः पुरा तथ एवानुभविष्यामि किं मे मृत्युः करिष्यति 22 लब्धव्यान्य एव लभते गन्तव्यान्य एव गच्छति पराप्तव्यान्य एव पराप्नॊति थुःखानि च सुखानि च 23 एतथ विथित्वा कार्त्स्न्येन यॊ न मुह्यति मानवः कुशलः सुखथुःखेषु स वै सर्वधनेश्वरः |
1
[bhī] atraivodāharantīmam itihāsaṃ purātanam śatakratoś ca saṃvādaṃ namuceś ca yudhiṣṭhira 2 śriyā vihīnam āsīnam akṣobhyam iva sāgaram bhavābhavajñaṃ bhūtānām ity uvāca purandaraḥ 3 baddhaḥ pāśaiś cyutaḥ sthānād dviṣatāṃ vaśam āgataḥ śriyā vihīno namuce śocasy āho na śocasi 4 [namuci] anavāpyaṃ ca śokena śarīraṃ copatapyate amitrāś ca prahṛṣyanti nāsti śoke sahāyatā 5 tasmāc chakra na śocāmi sarvaṃ hy evedam antavat saṃtāpād bhraśyate rūpaṃ dharmaś caiva sureśvara 6 vinīya khalu tadduḥkham āgatāṃ vaimanasyajam dhyātavyaṃ manasā hṛdyaṃ kalyānaṃ saṃvijānatā 7 yathā yathā hi puruṣaḥ kalyāne kurute manaḥ tadaivāsya prasīdanti sarvārthā nātra saṃśayaḥ 8 ekaḥ śāstā na dvitīyo 'sti śāstā; garbhe śayānaṃ puruṣaṃ śāsti śāstā tenānuśiṣṭaḥ pravanād ivodakaṃ; yathā niyukto 'smi tathā vahāmi 9 bhāvābhāvāv abhijānan garīyo; jānāmi śreyo na tu tat karomi āśāsu dharmyāḥ suhṛdāṃ sukurvan; yathā niyukto 'smi tathā vahāmi 10 yathā yathāsya prāptavyaṃ prāpnoty eva tathā tathā bhavitavyaṃ yathā yac ca bhavaty eva tathā tathā 11 yatra yatraiva saṃyukte dhātā garbhaṃ punaḥ punaḥ tatra tatraiva vasati na yatra svayam icchati 12 bhāvo yo 'yam anuprāpto bhavitavyam idaṃ mama iti yasya sadā bhāvo na sa muhyet kadā cana 13 paryāyair hanyamānānām abhiyoktā na vidyate duḥkham etat tu yad dveṣṭā kartāham iti manyate 14 ṛṣīṃś ca devāṃś ca mahāsurāṃś ca; traividya vṛddhāṃś ca vane munīṃś ca kān nāpado nopanamanti loke; parāvarajñās tu na saṃbhramanti 15 na paṇḍitaḥ krudhyati nāpi sajjate; na cāpi saṃsīdati na hṛṣyati na cārthakṛcchravyasaneṣu śocati; sthitaḥ prakṛtyā himavān ivācalaḥ 16 yam arthasiddhiḥ paramā na harṣayet; tathaiva kāle vyasanaṃ na mohayet sukhaṃ ca duḥkhaṃ ca tathaiva madhyamaṃ; niṣevate yaḥ sa dhuraṃdharo naraḥ 17 yāṃ yām avasthāṃ puruṣo 'dhigacchet; tasyāṃ rametāparitapyamānaḥ evaṃ pravṛddhaṃ pranuden manojaṃ; saṃtāpam āyāsa karaṃ śarīrāt 18 tat sadaḥ sa pariṣat sabhāsadaḥ; prāpya yo na kurute sabhā bhayam dharmatattvam avagahya buddhimān; yo 'bhyupaiti sa pumān dhuraṃdharaḥ 19 prājñasya karmāṇi duranvayāni; na vai prājño muhyati mohakāle sthanāc cyutaś cen na mumoha gautamas; tāvat kṛcchrām āpadaṃ prāpya vṛddhaḥ 20 na mantrabalavīryeṇa prajñayā pauruṣeṇa vā alabhyaṃ labhate martyas tatra kā paridevanā 21 yad evam anujātasya dhātāro vidadhuḥ purā tad evānubhaviṣyāmi kiṃ me mṛtyuḥ kariṣyati 22 labdhavyāny eva labhate gantavyāny eva gacchati prāptavyāny eva prāpnoti duḥkhāni ca sukhāni ca 23 etad viditvā kārtsnyena yo na muhyati mānavaḥ kuśalaḥ sukhaduḥkheṣu sa vai sarvadhaneśvaraḥ |