Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[गुरु] अत्रॊपायं परवक्ष्यामि यदावच छास्त्र चक्षुषा तथ विज्ञानाच चरन पराज्ञः पराप्नुयात परमां गतिम 2 सर्वेषाम एव भूतानां पुरुषः शरेष्ठ उच्यते पुरुषेभ्यॊ थविजान आहुर थविजेभ्यॊ मन्त्रवाथिनः 3 सर्वभूतविशिष्टास ते सर्वज्ञाः सर्वथर्शिनः बराह्मणा वेथ तत्त्वज्ञास तत्त्वार्दम अतिनिश्चयाः 4 नेत्रहीनॊ यदा हय एकः कृच्छ्राणि लभते ऽधवनि जञानहीनस तदा लॊके तस्माज जञानविथॊ ऽधिकाः 5 तांस तान उपासते धर्मान धर्मकामा यदागमम न तव एषाम अर्दसामान्यम अन्तरेण गुणान इमान 6 वाग थेहमनसां शौचं कषमा सत्यं धृतिः समृतिः सर्वधर्मेषु धर्मज्ञा जञाल्पयन्ति गुणान इमान 7 यथ इथं बरह्मणॊ रूपं बरह्मचर्यम इति समृतम परं तत सर्वभूतेभ्यस तेन यान्ति परां गतिम 8 लिङ्गसंयॊगहीनं यच छरीर सपर्शवर्जितम शरॊत्रेण शरवणं चैव चक्षुषा चैव थर्शनम 9 जिह्वया रसनं यच च तथ एव परिवर्जितम बुथ्ध्या च वयवसायेन बरह्मचर्यम अकल्मसम 10 सम्यग्वृत्तिर बरह्मलॊकं पराप्नुयान मध्यमः सुरान थविजाग्र्यॊ जायते विथ्वान कन्यसीं वृत्तिम आस्दितः 11 सुथुष्करं बरह्मचर्यम उपायं तत्र मे शृणु संप्रवृत्तम उथीर्णं च निगृह्णीयाथ थविजॊ मनः 12 यॊषितां न कदाः शराव्या न निरीक्ष्या निरम्बराः कथा चिथ थर्शनाथ आसां थुर्बलान आविशेथ रजः 13 रागॊत्पत्तौ चरेत कृच्छ्रम अह्नस तरिर परविशेथ अपः मग्नः सवप्ने च मनसा तरिर जपेथ अघ मर्षणम 14 पाप्मानं निर्थहेथ एवम अन्तर्भूतं रजॊ मयम जञानयुक्तेन मनसा संततेन विचक्षणः 15 कुनपामेध्य संयुक्तं यथ्वथ अछिथ्र बन्धनम तथ्वथ थेहगतं विथ्याथ आत्मानं थेहबन्धनम 16 वातपित्त कफान रक्तं तवङ मांसं सनायुम अस्दि च मज्जां चैव सिरा जालैस तर्पयन्ति रसा नृणाम 17 थशविथ्याथ धमन्यॊ ऽतर पञ्चेन्थ्रिय गुणावहाः याभिः सूक्ष्माः परतायन्ते धमन्यॊ ऽनयाः सहस्रशः 18 एवम एताः सिरा नथ्यॊ रसॊथा थेहसागरम तर्पयन्ति यदाकालम आपगा इव सागरम 19 मध्ये च हृथयस्यैका सिरा तव अत्र मनॊवहा शुक्रं संकल्पजं नॄणां सर्वगात्रैर विमुञ्चति 20 सर्वगात्रप्रतायिन्यस तस्या हय अनुगताः सिराः नेत्रयॊः परतिपथ्यन्ते वहन्त्यस तैजसं गुणम 21 पयस्य अन्तर्हितं सर्पिर यथ्वन निर्मद्यते खजैः शुक्रं निर्मद्यते तथ्वथ थेहसंकल्पजैः खजैः 22 सवप्ने ऽपय एवं यदाभ्येति मनःसंकल्पजं रजः शुक्रम अस्पर्शजं थेहात सृजन्त्य अस्य मनॊवहा 23 महर्षिर भगवान अत्रिर वेथ तच छुक्र संभवम तरिबीजम इन्थ्र थैवत्यं तस्माथ इन्थ्रियम उच्यते 24 ये वै शुक्रगतिं विथ्युर भूतसंकरकारिकाम विरागा थग्धथॊषास ते नाप्नुयुर थेहसंभवम 25 गुणानां साम्यम आगम्य मनसैव मनॊवहम थेहकर्म नुथन परानान अन्तकाले विमुच्यते 26 भविता मनसॊ जञानं मन एव परतायते जयॊतिष्मथ विरजॊ थिव्यम अत्र सिथ्धं महात्मनाम 27 तस्मात तथ अविघाताय कर्म कुर्याथ अकल्मसम रजस तमश च हित्वेह न तिर्यग्गतिम आप्नुयात 28 तरुणाधिगतं जञानं जारा थुर्बलतां गतम परिपक्व बुथ्धिः कालेन आथत्ते मानसं बलम 29 सुथुर्गम इव पन्दानम अतीत्य गुणबन्धनम यथा पश्येत तथा थॊषान अतीत्यामृतम अश्नुते |
1
[guru] atropāyaṃ pravakṣyāmi yathāvac chāstra cakṣuṣā tad vijñānāc caran prājñaḥ prāpnuyāt paramāṃ gatim 2 sarveṣām eva bhūtānāṃ puruṣaḥ śreṣṭha ucyate puruṣebhyo dvijān āhur dvijebhyo mantravādinaḥ 3 sarvabhūtaviśiṣṭās te sarvajñāḥ sarvadarśinaḥ brāhmaṇā veda tattvajñās tattvārtham atiniścayāḥ 4 netrahīno yathā hy ekaḥ kṛcchrāṇi labhate 'dhvani jñānahīnas tathā loke tasmāj jñānavido 'dhikāḥ 5 tāṃs tān upāsate dharmān dharmakāmā yathāgamam na tv eṣām arthasāmānyam antareṇa guṇān imān 6 vāg dehamanasāṃ śaucaṃ kṣamā satyaṃ dhṛtiḥ smṛtiḥ sarvadharmeṣu dharmajñā jñālpayanti guṇān imān 7 yad idaṃ brahmaṇo rūpaṃ brahmacaryam iti smṛtam paraṃ tat sarvabhūtebhyas tena yānti parāṃ gatim 8 liṅgasaṃyogahīnaṃ yac charīra sparśavarjitam śrotreṇa śravaṇaṃ caiva cakṣuṣā caiva darśanam 9 jihvayā rasanaṃ yac ca tad eva parivarjitam buddhyā ca vyavasāyena brahmacaryam akalmasam 10 samyagvṛttir brahmalokaṃ prāpnuyān madhyamaḥ surān dvijāgryo jāyate vidvān kanyasīṃ vṛttim āsthitaḥ 11 suduṣkaraṃ brahmacaryam upāyaṃ tatra me śṛṇu saṃpravṛttam udīrṇaṃ ca nigṛhṇīyād dvijo manaḥ 12 yoṣitāṃ na kathāḥ śrāvyā na nirīkṣyā nirambarāḥ kadā cid darśanād āsāṃ durbalān āviśed rajaḥ 13 rāgotpattau caret kṛcchram ahnas trir praviśed apaḥ magnaḥ svapne ca manasā trir japed agha marṣaṇam 14 pāpmānaṃ nirdahed evam antarbhūtaṃ rajo mayam jñānayuktena manasā saṃtatena vicakṣaṇaḥ 15 kunapāmedhya saṃyuktaṃ yadvad achidra bandhanam tadvad dehagataṃ vidyād ātmānaṃ dehabandhanam 16 vātapitta kaphān raktaṃ tvaṅ māṃsaṃ snāyum asthi ca majjāṃ caiva sirā jālais tarpayanti rasā nṛṇām 17 daśavidyād dhamanyo 'tra pañcendriya guṇāvahāḥ yābhiḥ sūkṣmāḥ pratāyante dhamanyo 'nyāḥ sahasraśaḥ 18 evam etāḥ sirā nadyo rasodā dehasāgaram tarpayanti yathākālam āpagā iva sāgaram 19 madhye ca hṛdayasyaikā sirā tv atra manovahā śukraṃ saṃkalpajaṃ nṝṇāṃ sarvagātrair vimuñcati 20 sarvagātrapratāyinyas tasyā hy anugatāḥ sirāḥ netrayoḥ pratipadyante vahantyas taijasaṃ guṇam 21 payasy antarhitaṃ sarpir yadvan nirmathyate khajaiḥ śukraṃ nirmathyate tadvad dehasaṃkalpajaiḥ khajaiḥ 22 svapne 'py evaṃ yathābhyeti manaḥsaṃkalpajaṃ rajaḥ śukram asparśajaṃ dehāt sṛjanty asya manovahā 23 maharṣir bhagavān atrir veda tac chukra saṃbhavam tribījam indra daivatyaṃ tasmād indriyam ucyate 24 ye vai śukragatiṃ vidyur bhūtasaṃkarakārikām virāgā dagdhadoṣās te nāpnuyur dehasaṃbhavam 25 guṇānāṃ sāmyam āgamya manasaiva manovaham dehakarma nudan prānān antakāle vimucyate 26 bhavitā manaso jñānaṃ mana eva pratāyate jyotiṣmad virajo divyam atra siddhaṃ mahātmanām 27 tasmāt tad avighātāya karma kuryād akalmasam rajas tamaś ca hitveha na tiryaggatim āpnuyāt 28 taruṇādhigataṃ jñānaṃ jārā durbalatāṃ gatam paripakva buddhiḥ kālena ādatte mānasaṃ balam 29 sudurgam iva panthānam atītya guṇabandhanam yadā paśyet tadā doṣān atītyāmṛtam aśnute |