Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[गुरु] परवृत्ति लक्षणॊ धर्मॊ यदायम उपपथ्यते तेषां विज्ञाननिष्ठानाम अन्यत तत्त्वं न रॊचते 2 थुर्लभा वेथ विथ्वांसॊ वेथॊक्तेषु वयवस्दिताः परयॊजनम अतस तव अत्र मार्गम इच्छन्ति संस्तुतम 3 सथ्भिर आचरितत्वात तु वृत्तम एतथ अगर्हितम इयं सा बुथ्धिर अन्येयं यया याति परां गतिम 4 शरीरवान उपाथत्ते मॊहात सर्वपरिग्रहान कामक्रॊधाथिभिर भावैर युक्तॊ राजस तामसैः 5 नाशुथ्धम आचरेत तस्माथ अभीप्सन थेहयापनम कर्मणॊ विवरं कुर्वन न कॊकान आप्नुयाच छुभान 6 लॊहयुक्तं यदा हेमविपक्वं न विराजते तदापक्व कसायाख्यं विज्ञानं न परकाशते 7 यश चाधर्मं चरेन मॊहात कामलॊभाव अनु पलवन धर्म्यं पन्दानम आक्रम्य सानुबन्धॊ विनश्यति 8 शन्थाथीन विषयांस तस्माथ असंरागाथ अनुप्लवेत करॊधहर्षौ विषाथश च जायन्ते हि परस्परम 9 पञ्च भूतात्मके थेहे सत्त्वराजस तामसे कम अभिष्टुवते चायं कं वा करॊशति किं वथेत 10 सपर्शरूपरसाथ्येषु सङ्गं गच्छन्ति बालिशाः नावगच्छन्त्य अविज्ञानाथ आत्मजं पार्दिवं गुणम 11 मृन मयं शरणं यथ्वन मृथैव परिलिप्यते पार्दिवॊ ऽयं तदा थेहॊ मृथ विकारैर विलिप्यते 12 मधु तैलं पयः सर्पिर मांसानि लवनं गुथः धान्यानि फलमूलानि मृथ विकाराः सहाम्भसा 13 यथ्वत कान्तारम आतिष्ठन नौत्सुक्यं समनुव्रजेत शरमाथ आहारम आथथ्याथ अस्वाथ्व अपि हि यापनम 14 तथ्वत संसारकान्तारम आतिष्ठञ शरमतत्परः यात्रार्दम अथ्याथ आहारं वयाधितॊ भेषजं यदा 15 सत्यशौचार्जव तयागैर यशसा विक्रमेण च कषान्त्या धृत्या च बुथ्ध्या च मनसा तपसैव च 16 भावान सर्वान यदावृत्तान संवसेत यदाक्रमम शान्तिम इच्छन्न अथीनात्मा संयच्छेथ इन्थ्रियाणि च 17 सत्त्वेन रजसा चैव तमसा चैव मॊहिताः चक्रवत परिवर्तन्ते हय अज्ञानाज जन्तवॊ भृशम 18 तस्मात सम्यक परीक्षेत थॊषान अज्ञानसंभवान अज्ञानप्रभवं नित्यम अहंकारं परित्यजेत 19 महाभूतानीन्थ्रियाणि गुणाः सत्त्वं रजस तमः तैलॊक्यं सेश्वरं सर्वम अहंकारे परतिष्ठितम 20 यदेह नियतं कालॊ थर्शयत्य आर्तवान गुणान तथ्वथ भूतेष्व अहंकारं विथ्याथ भूतप्रवर्तकम 21 संमॊहकं तमॊ विथ्यात कृष्णम अज्ञानसंभवम परीतिथुःखनिबथ्धांश च समस्तांस तरीन अदॊ गुणान सत्त्वस्य रजसश चैव तमसश च निबॊध तान 22 परमॊहॊ हर्षजः परीतिर असंथेहॊ धृतिः समृतिः एतान सत्त्वगुणान विथ्याथ इमान रजस तामसान 23 कामक्रॊधौ परमाथश च लॊभमॊहौ भयं कलमः विषाथ शॊकाव अरतिर मानथर्पाव अनार्यता 24 थॊषाणाम एवमाथीनां परीक्ष्य गुरुलाघवम विमृशेथ आत्मसंस्दानाम एकैकम अनुसंततम 25 [षिस्य] के थॊषा मनसा तयक्ताः के बुथ्ध्या शिदिली कृताः के पुनः पुनर आयान्ति के मॊहाथ अफला इव 26 केषां बलाबलं बुथ्ध्या हेतुभिर विमृशेथ बुधः एतत सर्वं समाचक्ष्व यदा विथ्याम अहं परभॊ 27 [गुरु] थॊषैर मूलाथ अवच्छिन्नैर विशुथ्धात्मा विमुच्यते विनाशयति संभूतम अयस्मयमयॊ यदा तदा कृतात्मा सहजैर थॊषैर नश्यति राजसैः 28 राजसं तामसं चैव शुथ्धात्माकर्म संभवम तत सर्वं थेहिनां बीजं सर्वम आत्मवतः समम 29 तस्माथ आत्मवता वर्ज्यं रजश च तम एव च रजस तमॊ भयां निर्मुक्तं सत्त्वं निर्मलताम इयात 30 अद वा मन्त्रवथ बरूयुर मांसाथानां यजुष कृतम हेतुः स एवानाथाने शुथ्धधर्मानुपालने 31 रजसा धर्मयुक्तानि कार्याण्य अपि समाप्नुयात अर्दयुक्तानि चात्यर्दं कामान सर्वांश च सेवते 32 तमसा लॊभयुक्तानि करॊधजानि च सेवते हिंसाविहाराभिरतस तन्थ्री निथ्रा समन्वितः 33 सत्त्वस्दः सात्त्विकान भावाञ शुथ्धान पश्यति संश्रितः स थेही विमलः शरीमाञ शुथ्धॊ विथ्या समन्वितः |
1
[guru] pravṛtti lakṣaṇo dharmo yathāyam upapadyate teṣāṃ vijñānaniṣṭhānām anyat tattvaṃ na rocate 2 durlabhā veda vidvāṃso vedokteṣu vyavasthitāḥ prayojanam atas tv atra mārgam icchanti saṃstutam 3 sadbhir ācaritatvāt tu vṛttam etad agarhitam iyaṃ sā buddhir anyeyaṃ yayā yāti parāṃ gatim 4 śarīravān upādatte mohāt sarvaparigrahān kāmakrodhādibhir bhāvair yukto rājasa tāmasaiḥ 5 nāśuddham ācaret tasmād abhīpsan dehayāpanam karmaṇo vivaraṃ kurvan na kokān āpnuyāc chubhān 6 lohayuktaṃ yathā hemavipakvaṃ na virājate tathāpakva kasāyākhyaṃ vijñānaṃ na prakāśate 7 yaś cādharmaṃ caren mohāt kāmalobhāv anu plavan dharmyaṃ panthānam ākramya sānubandho vinaśyati 8 śandādīn viṣayāṃs tasmād asaṃrāgād anuplavet krodhaharṣau viṣādaś ca jāyante hi parasparam 9 pañca bhūtātmake dehe sattvarājasa tāmase kam abhiṣṭuvate cāyaṃ kaṃ vā krośati kiṃ vadet 10 sparśarūparasādyeṣu saṅgaṃ gacchanti bāliśāḥ nāvagacchanty avijñānād ātmajaṃ pārthivaṃ guṇam 11 mṛn mayaṃ śaraṇaṃ yadvan mṛdaiva parilipyate pārthivo 'yaṃ tathā deho mṛd vikārair vilipyate 12 madhu tailaṃ payaḥ sarpir māṃsāni lavanaṃ gudaḥ dhānyāni phalamūlāni mṛd vikārāḥ sahāmbhasā 13 yadvat kāntāram ātiṣṭhan nautsukyaṃ samanuvrajet śramād āhāram ādadyād asvādv api hi yāpanam 14 tadvat saṃsārakāntāram ātiṣṭhañ śramatatparaḥ yātrārtham adyād āhāraṃ vyādhito bheṣajaṃ yathā 15 satyaśaucārjava tyāgair yaśasā vikrameṇa ca kṣāntyā dhṛtyā ca buddhyā ca manasā tapasaiva ca 16 bhāvān sarvān yathāvṛttān saṃvaseta yathākramam śāntim icchann adīnātmā saṃyacched indriyāṇi ca 17 sattvena rajasā caiva tamasā caiva mohitāḥ cakravat parivartante hy ajñānāj jantavo bhṛśam 18 tasmāt samyak parīkṣeta doṣān ajñānasaṃbhavān ajñānaprabhavaṃ nityam ahaṃkāraṃ parityajet 19 mahābhūtānīndriyāṇi guṇāḥ sattvaṃ rajas tamaḥ tailokyaṃ seśvaraṃ sarvam ahaṃkāre pratiṣṭhitam 20 yatheha niyataṃ kālo darśayaty ārtavān guṇān tadvad bhūteṣv ahaṃkāraṃ vidyād bhūtapravartakam 21 saṃmohakaṃ tamo vidyāt kṛṣṇam ajñānasaṃbhavam prītiduḥkhanibaddhāṃś ca samastāṃs trīn atho guṇān sattvasya rajasaś caiva tamasaś ca nibodha tān 22 pramoho harṣajaḥ prītir asaṃdeho dhṛtiḥ smṛtiḥ etān sattvaguṇān vidyād imān rajasa tāmasān 23 kāmakrodhau pramādaś ca lobhamohau bhayaṃ klamaḥ viṣāda śokāv aratir mānadarpāv anāryatā 24 doṣāṇām evamādīnāṃ parīkṣya gurulāghavam vimṛśed ātmasaṃsthānām ekaikam anusaṃtatam 25 [ṣisya] ke doṣā manasā tyaktāḥ ke buddhyā śithilī kṛtāḥ ke punaḥ punar āyānti ke mohād aphalā iva 26 keṣāṃ balābalaṃ buddhyā hetubhir vimṛśed budhaḥ etat sarvaṃ samācakṣva yathā vidyām ahaṃ prabho 27 [guru] doṣair mūlād avacchinnair viśuddhātmā vimucyate vināśayati saṃbhūtam ayasmayamayo yathā tathā kṛtātmā sahajair doṣair naśyati rājasaiḥ 28 rājasaṃ tāmasaṃ caiva śuddhātmākarma saṃbhavam tat sarvaṃ dehināṃ bījaṃ sarvam ātmavataḥ samam 29 tasmād ātmavatā varjyaṃ rajaś ca tama eva ca rajas tamo bhyāṃ nirmuktaṃ sattvaṃ nirmalatām iyāt 30 atha vā mantravad brūyur māṃsādānāṃ yajuṣ kṛtam hetuḥ sa evānādāne śuddhadharmānupālane 31 rajasā dharmayuktāni kāryāṇy api samāpnuyāt arthayuktāni cātyarthaṃ kāmān sarvāṃś ca sevate 32 tamasā lobhayuktāni krodhajāni ca sevate hiṃsāvihārābhiratas tandrī nidrā samanvitaḥ 33 sattvasthaḥ sāttvikān bhāvāñ śuddhān paśyati saṃśritaḥ sa dehī vimalaḥ śrīmāñ śuddho vidyā samanvitaḥ |