Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[य] पापस्य यथ अधिष्ठानं यतः पापं परवर्तते एतथ इच्छाम्य अहं जञातुं तत्त्वेन भरतर्षभ 2 [भ] पापस्य यथ अधिष्ठानं तच छृणुष्व नराधिप एकॊ लॊभॊ महाग्राहॊ लॊभात पापं परवर्तते 3 अतः पापम अधर्मश च तदा थुःखम अनुत्तमम निकृत्या मूलम एतथ धि येन पापकृतॊ जनाः 4 लॊभात करॊधः परभवति लॊभात कामः परवर्तते लॊभान मॊहश च माया च मानस्तम्भः परासुता 5 अक्षमा हरीपरित्यागः शरीनाशॊ धर्मसंक्षयः अभिध्या परज्ञता चैव सर्वं लॊभात परवर्तते 6 अन्यायश चावितर्कश च विकर्मसु च याः करियाः कूटविथ्याथयश चैव रूपैश्वर्यमथस तदा 7 सर्वभूतेष्व अविश्वासः सर्वभूतेष्व अनार्जवम सर्वभूतेष्व अभिथ्रॊहः सर्वभूतेष्व अयुक्तता हरणं परवित्तानां परथाराभिमर्शनम 8 वाग वेगॊ मानसॊ वेगॊ निन्था वेगस तदैव च उपस्दॊथरयॊर वेगॊ मृत्युवेगश च थारुणः 9 ईर्ष्या वेगश च बलवान मिद्या वेगश च थुस्त्यजः रसवेगश च थुर्वारः शरॊत्रवेगश च थुःसहः 10 कुत्सा विकत्दा मात्सर्यं पापं थुष्करकारिता साहसानां च सर्वेषाम अकार्याणां करियास तदा 11 जातौ बाल्ये ऽद कौमारे यौवने चापि मानवः न संत्यजत्य आत्मकर्म यन न जीर्यति जीर्यतः 12 यॊ न पूरयितुं शक्यॊ लॊभः पराप्त्या कुरूथ्वह नित्यं गम्भीरतॊयाभिर आपगाभिर इवॊथधिः न परहृष्यति लाभैर यॊ यश च कामैर न तृप्यति 13 यॊ न थेवैर न गन्धर्वैर नासुरैर न महॊरगैः जञायते नृप तत्त्वेन सर्वैर भूतगणैस तदा स लॊभः सह मॊहेन विजेतव्यॊ जितात्मना 14 थम्भॊ थरॊहश च निन्था च पैशुन्यं मत्सरस तदा भवन्त्य एतानि कौरव्य लुब्धानाम अकृतात्मनाम 15 सुमहान्त्य अपि शास्त्राणि धारयन्ति बहुश्रुताः छेत्तारः संशयानां च कलिश्यन्तीहाल्प बुथ्धयः 16 थवेषक्रॊधप्रसक्ताश च शिष्टाचार बहिष्कृताः अन्तः कषुरा वान मधुराः कूपाश छन्नास तृणैर इव धर्मवैतंसिकाः कषुथ्रा मुष्णन्ति धवजिनॊ जगत 17 कुर्वते च बहून मार्गांस तांस तान हेतुबलाश्रिताः सर्वं मार्गं विलुम्पन्ति लॊभाज्ञानेषु निष्ठिताः 18 धर्मस्याह्रियमाणस्य लॊभग्रस्तैर थुरात्मभिः याया विक्रियते संस्दा ततः साभिप्रपथ्यते 19 थर्पः करॊधॊ मथः सवप्नॊ हर्षः शॊकॊ ऽतिमानिता तत एव हि कौरव्य थृश्यन्ते लुब्ध बुथ्धिषु एतान अशिष्टान बुध्यस्व नित्यं लॊभसमन्वितान 20 शिष्टांस तु परिपृच्छेदा यान वक्ष्यामि शुचिव्रतान येषु वृत्ति भयं नास्ति परलॊकभयं न च 21 नामिषेषु परसङ्गॊ ऽसति न परियेष्व अप्रियेषु च शिष्टाचारः परियॊ येषु थमॊ येषु परतिष्ठितः 22 सुखं थुःखं परं येषां सत्यं येषां परायणम थातारॊ न गृहीतारॊ थयावन्तस तदैव च 23 पितृथेवातिदेयाश च नित्यॊथ्युक्तास तदैव च सर्वॊपकारिणॊ धीराः सर्वधर्मानुपालकाः 24 सर्वभूतहिताश चैव सर्वथेयाश च भारत न ते चालयितुं शक्या धर्मव्यापार पारगाः 25 न तेषां भिथ्यते वृत्तं यत पुरा साधुभिः कृतम न तरासिनॊ न चपला न रौथ्राः सत्पदे सदिताः 26 ते सेव्याः साधुभिर नित्यं येष्व अहिंसा परतिष्ठिता कामक्रॊधव्यपेता ये निर्ममा निरहंकृताः सुव्रताः सदिरमर्याथास तान उपास्स्व च पृच्छ च 27 न गवार्दं यशॊऽरदं वा धर्मस तेषां युधिष्ठिर अवश्य कार्य इत्य एव शरीरस्य करियास तदा 28 न भयं करॊधचापल्यं न शॊकस तेषु विथ्यते न धर्मध्वजिनश चैव न गुह्यं किं चिथ आस्दिताः 29 येष्व अलॊभस तदामॊहॊ ये च सत्यार्जवे रताः तेषु कौन्तेय रज्येदा येष्व अतन्थ्री कृतं मनः 30 ये न हृष्यन्ति लाभेषु नालाभेषु वयदन्ति च निर्ममा निरहंकाराः सत्त्वस्दाः समथर्शिनः 31 लाभालाभौ सुखथुःखे च तात; परियाप्रिये मरणं जीवितं च समानि येषां सदिरविक्रमाणां; बुथ्धात्मनां सत्त्वम अवस्दितानाम 32 सुखप्रियैस तान सुमहाप्रतापान; यत्तॊ ऽपरमत्तश च समर्दयेदाः थैवात सर्वे गुणवन्तॊ भवन्ति; शुभाशुभा वाक परलापा यदैव |
1
[y] pāpasya yad adhiṣṭhānaṃ yataḥ pāpaṃ pravartate etad icchāmy ahaṃ jñātuṃ tattvena bharatarṣabha 2 [bh] pāpasya yad adhiṣṭhānaṃ tac chṛṇuṣva narādhipa eko lobho mahāgrāho lobhāt pāpaṃ pravartate 3 ataḥ pāpam adharmaś ca tathā duḥkham anuttamam nikṛtyā mūlam etad dhi yena pāpakṛto janāḥ 4 lobhāt krodhaḥ prabhavati lobhāt kāmaḥ pravartate lobhān mohaś ca māyā ca mānastambhaḥ parāsutā 5 akṣamā hrīparityāgaḥ śrīnāśo dharmasaṃkṣayaḥ abhidhyā prajñatā caiva sarvaṃ lobhāt pravartate 6 anyāyaś cāvitarkaś ca vikarmasu ca yāḥ kriyāḥ kūṭavidyādayaś caiva rūpaiśvaryamadas tathā 7 sarvabhūteṣv aviśvāsaḥ sarvabhūteṣv anārjavam sarvabhūteṣv abhidrohaḥ sarvabhūteṣv ayuktatā haraṇaṃ paravittānāṃ paradārābhimarśanam 8 vāg vego mānaso vego nindā vegas tathaiva ca upasthodarayor vego mṛtyuvegaś ca dāruṇaḥ 9 īrṣyā vegaś ca balavān mithyā vegaś ca dustyajaḥ rasavegaś ca durvāraḥ śrotravegaś ca duḥsahaḥ 10 kutsā vikatthā mātsaryaṃ pāpaṃ duṣkarakāritā sāhasānāṃ ca sarveṣām akāryāṇāṃ kriyās tathā 11 jātau bālye 'tha kaumāre yauvane cāpi mānavaḥ na saṃtyajaty ātmakarma yan na jīryati jīryataḥ 12 yo na pūrayituṃ śakyo lobhaḥ prāptyā kurūdvaha nityaṃ gambhīratoyābhir āpagābhir ivodadhiḥ na prahṛṣyati lābhair yo yaś ca kāmair na tṛpyati 13 yo na devair na gandharvair nāsurair na mahoragaiḥ jñāyate nṛpa tattvena sarvair bhūtagaṇais tathā sa lobhaḥ saha mohena vijetavyo jitātmanā 14 dambho drohaś ca nindā ca paiśunyaṃ matsaras tathā bhavanty etāni kauravya lubdhānām akṛtātmanām 15 sumahānty api śāstrāṇi dhārayanti bahuśrutāḥ chettāraḥ saṃśayānāṃ ca kliśyantīhālpa buddhayaḥ 16 dveṣakrodhaprasaktāś ca śiṣṭācāra bahiṣkṛtāḥ antaḥ kṣurā vān madhurāḥ kūpāś channās tṛṇair iva dharmavaitaṃsikāḥ kṣudrā muṣṇanti dhvajino jagat 17 kurvate ca bahūn mārgāṃs tāṃs tān hetubalāśritāḥ sarvaṃ mārgaṃ vilumpanti lobhājñāneṣu niṣṭhitāḥ 18 dharmasyāhriyamāṇasya lobhagrastair durātmabhiḥ yāyā vikriyate saṃsthā tataḥ sābhiprapadyate 19 darpaḥ krodho madaḥ svapno harṣaḥ śoko 'timānitā tata eva hi kauravya dṛśyante lubdha buddhiṣu etān aśiṣṭān budhyasva nityaṃ lobhasamanvitān 20 śiṣṭāṃs tu paripṛcchethā yān vakṣyāmi śucivratān yeṣu vṛtti bhayaṃ nāsti paralokabhayaṃ na ca 21 nāmiṣeṣu prasaṅgo 'sti na priyeṣv apriyeṣu ca śiṣṭācāraḥ priyo yeṣu damo yeṣu pratiṣṭhitaḥ 22 sukhaṃ duḥkhaṃ paraṃ yeṣāṃ satyaṃ yeṣāṃ parāyaṇam dātāro na gṛhītāro dayāvantas tathaiva ca 23 pitṛdevātitheyāś ca nityodyuktās tathaiva ca sarvopakāriṇo dhīrāḥ sarvadharmānupālakāḥ 24 sarvabhūtahitāś caiva sarvadeyāś ca bhārata na te cālayituṃ śakyā dharmavyāpāra pāragāḥ 25 na teṣāṃ bhidyate vṛttaṃ yat purā sādhubhiḥ kṛtam na trāsino na capalā na raudrāḥ satpathe sthitāḥ 26 te sevyāḥ sādhubhir nityaṃ yeṣv ahiṃsā pratiṣṭhitā kāmakrodhavyapetā ye nirmamā nirahaṃkṛtāḥ suvratāḥ sthiramaryādās tān upāssva ca pṛccha ca 27 na gavārthaṃ yaśo'rthaṃ vā dharmas teṣāṃ yudhiṣṭhira avaśya kārya ity eva śarīrasya kriyās tathā 28 na bhayaṃ krodhacāpalyaṃ na śokas teṣu vidyate na dharmadhvajinaś caiva na guhyaṃ kiṃ cid āsthitāḥ 29 yeṣv alobhas tathāmoho ye ca satyārjave ratāḥ teṣu kaunteya rajyethā yeṣv atandrī kṛtaṃ manaḥ 30 ye na hṛṣyanti lābheṣu nālābheṣu vyathanti ca nirmamā nirahaṃkārāḥ sattvasthāḥ samadarśinaḥ 31 lābhālābhau sukhaduḥkhe ca tāta; priyāpriye maraṇaṃ jīvitaṃ ca samāni yeṣāṃ sthiravikramāṇāṃ; buddhātmanāṃ sattvam avasthitānām 32 sukhapriyais tān sumahāpratāpān; yatto 'pramattaś ca samarthayethāḥ daivāt sarve guṇavanto bhavanti; śubhāśubhā vāk pralāpā yathaiva |