Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[लॊम] एषा मधुविला राजन समङ्गा संप्रकाशते एतत कर्थमिलं नाम भरतस्याभिसेचनम 2 अलक्ष्म्या किल संयुक्तॊ वृत्रंहत्वा शचीपतिः आप्लुतः सर्वपापेभ्यः समङ्गायां वयमुच्यत 3 एतथ विनशनं कुक्षौ मैनाकस्य नरर्षभ अथितिर यत्र पुत्रार्दं तथन्नम अपचत पुरा 4 एनं पर्वतराजानम आरुह्य पुरुसर्षभ अयशस्याम असंशब्थ्याम अलक्ष्मीं वयपनॊत्स्यद 5 एते कनखला राजन ऋषीणां थयिता नगाः एषा परकाशते गङ्गा युधिष्ठिर महानथी 6 सनत्कुमारॊ भगवान अत्र सिथ्धिम अगात पराम आजमीधावगाह्यैनां सर्वपापैः परमॊक्ष्यसे 7 अपां हरथं च पुण्याख्यं भृगुतुङ्गं च पर्वतम तूष्णीं गङ्गां च कौन्तेय सामात्यः समुपस्पृश 8 आश्रमः सदूलशिरसॊ रमणीयः परकाशते अत्र मानं च कौन्तेय करॊधं चैव विवर्जय 9 एष रैभ्याश्रमः शरीमान पाण्डवेय परकाशते भारथ्वाजॊ यत्र कविर यवक्रीतॊ वयनश्यत 10 कदं युक्तॊ ऽभवथ ऋषिर भरथ्वाजः परतापवान किमर्दं च यवक्रीत ऋषिपुत्रॊ वयनश्यत 11 एतत सर्वं यदावृत्तं शरॊतुम इच्छामि लॊमश कर्मभिर थेवकल्पानां कीर्त्यमानैर भृशं रमे 12 भरथ्वाजश च रैभ्यश च सखायौ संबभूवतुः ताव ऊषतुर इहात्यन्तं परीयमाणौ वनान्तरे 13 रैभ्यस्य तु सुताव आस्ताम अर्वावसु परावसू आसीथ यवक्रीः पुत्रस तु भरथ्वाजस्य भारत 14 रैभ्यॊ विथ्वान सहापत्यस तपॊ वी चेतरॊ ऽभवत तयॊश चाप्य अतुला परीतिर बाल्यात परभृति भारत 15 यवक्रीः पितरं थृष्ट्वा तपॊ विनम असत्कृतम थृष्ट्वा च सत्कृतं विप्रै रैभ्यं पुत्रैः सहानघ 16 पर्यतप्यत तेजॊ वी मन्युनाभिपरिप्लुतः तपस तेपे ततॊ घॊरं वेथ जञानाय पाण्डव 17 सुसमिथ्धे महत्य अग्नौ शरीरम उपतापयन जनयाम आस संतापम इन्थ्रस्य सुमहातपः 18 तत इन्थ्रॊ यवक्रीतम उपगम्य युधिष्ठिर अब्रवीत कस्य हेतॊस तवम आस्दितस तप उत्तमम 19 थविजानाम अनधीता वै वेथाः सुरगरार्चित परतिभान्त्व इति तप्ये ऽहम इथं परमकं तपः 20 सवाध्यायार्दे समारम्भॊ ममायं पाकशासन तपसा जञातुम इच्छामि सर्वज्ञानानि कौशिक 21 कालेन महता वेथाः शक्या गुरु मुखाथ विभॊ पराप्तुं तस्माथ अयं यत्नः परमॊ मे समास्दितः 22 अमार्ग एष विप्रर्षे येन तवं यातुम इच्छसि किं विघातेन ते विप्र गच्छाधीहि गुरॊर मुखात 23 एवम उक्त्वा गतः शक्रॊ यवक्रीर अपि भारत भूय एवाकरॊथ यत्नं तपस्य अमितविक्रम 24 घॊरेण तपसा राजंस तप्यमानॊ महातपः संतापयाम आस भृशं थेवेन्थ्रम इति नः शरुतम 25 तं तदा तप्यमानं तु तपस तीव्रं महामुनिम उपेत्य बलभिथ थेवॊ वारयाम आस वै पुनः 26 अशक्यॊ ऽरदः समारब्धॊ नैतथ बुथ्धिकृतं तव परतिभास्यन्ति वै वेथास तव चैव पितुर च ते 27 न चैतथ एवं करियते थेवराजममेप्सितम महता नियमेनाहं तप्स्ये घॊरतरं तपः 28 समिथ्धे ऽगनाव उपकृत्याङ्गम अङ्गं; हॊष्यामि वा मघवंस तन निबॊध यथ्य एतथ एवं न करॊषि कामं; ममेप्सितं थेवराजेह सर्वम 29 निश्चयं तम अभिज्ञाय मुनेस तस्य महात्मनः परतिवारण हेत्वर्दं बुथ्ध्या संचिन्त्य बुथ्धिमान 30 तत इन्थ्रॊ ऽकरॊथ रूपं बराह्मणस्य तपॊ विनः अनेकशतवर्षस्य थुर्बलस्य स यक्ष्मणः 31 यवक्रीतस्य यत तीर्दम उचितं शौचकर्मणि भागीरद्यां तत्र सेतुं वालुकाभिश च चारसः 32 यथास्य वथतॊ वाक्यं न सचक्रे थविजॊत्तमः वालुकाभिस ततः शक्रॊ गङ्गां समभिपूरयन 33 वालुका मुष्टिम अनिशं भागीरद्यां वयसर्जयत सेतुम अभ्यारभच छक्रॊ यवक्रीतं निथर्शयन 34 तं थथर्श यवक्रीस तु यत्नवन्तं निबन्धने परहसंश चाब्रवीथ वाक्यम इथं स मुनिपुंगवः 35 किम इथं वर्तते बरह्मन किं च ते ह चिकीर्षितम अतीव हि महान यत्नः करियते ऽयं निरर्दकः 36 बन्धिष्ये सेतुना गङ्गां सुखः पन्दा भविष्यति कलिश्यते हि जनस तात तरमाणः पुनः पुनः 37 नायं शक्यस तवया बथ्धुं महान ओघः कदं चन अशक्याथ विनिवर्तस्व शक्यम अर्दं समारभ 38 यदैव भवता चेथं तपॊ वेथार्दम उथ्यतम अशक्यं तथ्वथ अस्माभिर अयं भारः समुथ्यतः 39 यदा तव निरर्दॊ ऽयम आरम्भस तरिथशेश्वर तदा यथि ममापीथं मन्यसे पाकशासन 40 करियतां यथ भवेच छक्यं मया सुरगणेश्वर वरांश च मे परयच्छान्यान यैर अन्यान भवितास्म्य अति 41 तस्मै पराथाथ वरान इन्थ्र उक्तवान यान महातपः परतिभास्यन्ति ते वेथाः पित्रा सह यदेप्सिताः 42 यच चान्यत काङ्क्षसे कामं यवक्रीर गम्यताम इति स लब्धकामः पितरम उपेत्याद ततॊ ऽबरवीत |
1
[lom] eṣā madhuvilā rājan samaṅgā saṃprakāśate etat kardamilaṃ nāma bharatasyābhisecanam 2 alakṣmyā kila saṃyukto vṛtraṃhatvā śacīpatiḥ āplutaḥ sarvapāpebhyaḥ samaṅgāyāṃ vyamucyata 3 etad vinaśanaṃ kukṣau mainākasya nararṣabha aditir yatra putrārthaṃ tadannam apacat purā 4 enaṃ parvatarājānam āruhya purusarṣabha ayaśasyām asaṃśabdyām alakṣmīṃ vyapanotsyatha 5 ete kanakhalā rājan ṛṣīṇāṃ dayitā nagāḥ eṣā prakāśate gaṅgā yudhiṣṭhira mahānadī 6 sanatkumāro bhagavān atra siddhim agāt parām ājamīdhāvagāhyaināṃ sarvapāpaiḥ pramokṣyase 7 apāṃ hradaṃ ca puṇyākhyaṃ bhṛgutuṅgaṃ ca parvatam tūṣṇīṃ gaṅgāṃ ca kaunteya sāmātyaḥ samupaspṛśa 8 āśramaḥ sthūlaśiraso ramaṇīyaḥ prakāśate atra mānaṃ ca kaunteya krodhaṃ caiva vivarjaya 9 eṣa raibhyāśramaḥ śrīmān pāṇḍaveya prakāśate bhāradvājo yatra kavir yavakrīto vyanaśyata 10 kathaṃ yukto 'bhavad ṛṣir bharadvājaḥ pratāpavān kimarthaṃ ca yavakrīta ṛṣiputro vyanaśyata 11 etat sarvaṃ yathāvṛttaṃ śrotum icchāmi lomaśa karmabhir devakalpānāṃ kīrtyamānair bhṛśaṃ rame 12 bharadvājaś ca raibhyaś ca sakhāyau saṃbabhūvatuḥ tāv ūṣatur ihātyantaṃ prīyamāṇau vanāntare 13 raibhyasya tu sutāv āstām arvāvasu parāvasū āsīd yavakrīḥ putras tu bharadvājasya bhārata 14 raibhyo vidvān sahāpatyas tapo vī cetaro 'bhavat tayoś cāpy atulā prītir bālyāt prabhṛti bhārata 15 yavakrīḥ pitaraṃ dṛṣṭvā tapo vinam asatkṛtam dṛṣṭvā ca satkṛtaṃ viprai raibhyaṃ putraiḥ sahānagha 16 paryatapyata tejo vī manyunābhipariplutaḥ tapas tepe tato ghoraṃ veda jñānāya pāṇḍava 17 susamiddhe mahaty agnau śarīram upatāpayan janayām āsa saṃtāpam indrasya sumahātapaḥ 18 tata indro yavakrītam upagamya yudhiṣṭhira abravīt kasya hetos tvam āsthitas tapa uttamam 19 dvijānām anadhītā vai vedāḥ suragarārcita pratibhāntv iti tapye 'ham idaṃ paramakaṃ tapaḥ 20 svādhyāyārthe samārambho mamāyaṃ pākaśāsana tapasā jñātum icchāmi sarvajñānāni kauśika 21 kālena mahatā vedāḥ śakyā guru mukhād vibho prāptuṃ tasmād ayaṃ yatnaḥ paramo me samāsthitaḥ 22 amārga eṣa viprarṣe yena tvaṃ yātum icchasi kiṃ vighātena te vipra gacchādhīhi guror mukhāt 23 evam uktvā gataḥ śakro yavakrīr api bhārata bhūya evākarod yatnaṃ tapasy amitavikrama 24 ghoreṇa tapasā rājaṃs tapyamāno mahātapaḥ saṃtāpayām āsa bhṛśaṃ devendram iti naḥ śrutam 25 taṃ tathā tapyamānaṃ tu tapas tīvraṃ mahāmunim upetya balabhid devo vārayām āsa vai punaḥ 26 aśakyo 'rthaḥ samārabdho naitad buddhikṛtaṃ tava pratibhāsyanti vai vedās tava caiva pitur ca te 27 na caitad evaṃ kriyate devarājamamepsitam mahatā niyamenāhaṃ tapsye ghorataraṃ tapaḥ 28 samiddhe 'gnāv upakṛtyāṅgam aṅgaṃ; hoṣyāmi vā maghavaṃs tan nibodha yady etad evaṃ na karoṣi kāmaṃ; mamepsitaṃ devarājeha sarvam 29 niścayaṃ tam abhijñāya munes tasya mahātmanaḥ prativāraṇa hetvarthaṃ buddhyā saṃcintya buddhimān 30 tata indro 'karod rūpaṃ brāhmaṇasya tapo vinaḥ anekaśatavarṣasya durbalasya sa yakṣmaṇaḥ 31 yavakrītasya yat tīrtham ucitaṃ śaucakarmaṇi bhāgīrathyāṃ tatra setuṃ vālukābhiś ca cārasaḥ 32 yadāsya vadato vākyaṃ na sacakre dvijottamaḥ vālukābhis tataḥ śakro gaṅgāṃ samabhipūrayan 33 vālukā muṣṭim aniśaṃ bhāgīrathyāṃ vyasarjayat setum abhyārabhac chakro yavakrītaṃ nidarśayan 34 taṃ dadarśa yavakrīs tu yatnavantaṃ nibandhane prahasaṃś cābravīd vākyam idaṃ sa munipuṃgavaḥ 35 kim idaṃ vartate brahman kiṃ ca te ha cikīrṣitam atīva hi mahān yatnaḥ kriyate 'yaṃ nirarthakaḥ 36 bandhiṣye setunā gaṅgāṃ sukhaḥ panthā bhaviṣyati kliśyate hi janas tāta taramāṇaḥ punaḥ punaḥ 37 nāyaṃ śakyas tvayā baddhuṃ mahān oghaḥ kathaṃ cana aśakyād vinivartasva śakyam arthaṃ samārabha 38 yathaiva bhavatā cedaṃ tapo vedārtham udyatam aśakyaṃ tadvad asmābhir ayaṃ bhāraḥ samudyataḥ 39 yathā tava nirartho 'yam ārambhas tridaśeśvara tathā yadi mamāpīdaṃ manyase pākaśāsana 40 kriyatāṃ yad bhavec chakyaṃ mayā suragaṇeśvara varāṃś ca me prayacchānyān yair anyān bhavitāsmy ati 41 tasmai prādād varān indra uktavān yān mahātapaḥ pratibhāsyanti te vedāḥ pitrā saha yathepsitāḥ 42 yac cānyat kāṅkṣase kāmaṃ yavakrīr gamyatām iti sa labdhakāmaḥ pitaram upetyātha tato 'bravīt |