VAFÞRÚÐNISMÁL

Óðinn kvað:

1.
"Ráð þú mér nú, Frigg,
alls mik fara tíðir
at vitja Vafþrúðnis;
forvitni mikla
kveð ek mér á fornum stöfum
við þann inn alsvinna jötun."

Frigg kvað:

2.
"Heima letja
ek mynda Herjaföðr
í görðum goða,
þvíat engi jötun
ek hugða jafnramman
sem Vafþrúðni vera."

Óðinn kvað:

3.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaða,
fjölð ek reynda regin;
hitt vil ek vita,
hvé Vafþrúðnis
salakynni sé."

Frigg kvað:

4.
"Heill þú farir,
heill þú aftr komir,
heill þú á sinnum sér!
œði þér dugi,
hvars þú skalt, Aldaföðr,
orðum mæla jötun.

5.
Fór þá Óðinn
at freista orðspeki
þess ins alsvinna jötuns;
at höllu hann kom,
ok átti Íms faðir;
inn gekk Yggr þegar.

Óðinn kvað:

6.
"Heill þú nú, Vafþrúðnir,
nú em ek í höll kominn
á þik sjálfan sjá;
hitt vil ek fyrst vita,
ef þú fróðr sér
eða alsviðr jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

7.
"Hvat er þat manna
er í mínum sal
verpumk orði á?
Út þú né komir
órum höllum frá,
nema þú inn snotrari sér."

Óðinn kvað:

8.
"Gagnráðr ek heiti;
nú emk af göngu kominn
þyrstr til þinna sala,
laðar þurfi -
hef ek lengi farit -
ok þinna andfanga, jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

9.
"Hví þú þá, Gagnráðr,
mælisk af gólfi fyr?
Far þú í sess í sal!
þá skal freista,
hvárr fleira viti,
gestr eða inn gamli þulr."

Óðinn kvað:

10.
"Óauðigr maðr,
er til auðigs kemr,
mæli þarft eða þegi;
ofrmælgi mikil,
hygg ek, at illa geti
hveim er við kaldrifjaðan kemr."

Vafþrúðnir kvað:

11.
"Seg þú mér, Gagnráðr,
alls þú á gólfi vill
þíns of freista frama,
hvé sá hestr heitir
er hverjan dregr
dag of dróttmögu."

Óðinn kvað:

12.
"Skinfaxi heitir,
er inn skíra dregr
dag um dróttmögu;
hesta beztr
þykkir hann með Hreiðgotum,
ey lýsir mön af mari."

Vafþrúðnir kvað:

13.
"Seg þú þat, Gagnráðr,
alls þú á gólfi vill
þíns of freista frama,
hvé sá jór heitir,
er austan dregr
nótt of nýt regin."

Óðinn kvað:

14.
"Hrímfaxi heitir,
er hverja dregr
nótt of nýt regin;
méldropa fellir hann
morgin hvern;
þaðan kemr dögg um dala."

Vafþrúðnir kvað:

15.
Seg þú þat, Gagnráðr,
alls þú á gólfi vill
þíns of freista frama,
hvé sú á heitir,
er deilir með jötna sonum
grund ok með goðum."

Óðinn kvað:

16.
"Ífingr heitir á,
er deilir með jötna sonum
grund ok með goðum;
opin renna
hon skal of aldrdaga;
verðrat íss á á."

Vafþrúðnir kvað:

17.
Seg þú þat, Gagnráðr,
alls þú á gólfi vill
þíns of freista frama,
hvé sá völlr heitir
er finnask vígi at
Surtr ok in svásu goð."

Óðinn kvað:

18.
"Vígriðr heitir völlr,
er finnask vígi at
Surtr ok in svásu goð;
hundrað rasta
hann er á hverjan veg,
sá er þeim völlr vitaðr."

Vafþrúðnir kvað:

19.
"Fróðr ertu nú, gestr,
far þú á bekk jötuns,
ok mælumk í sessi saman,
höfði veðja
vit skulum höllu í,
gestr, of geðspeki.

Óðinn kvað:

20.
"Seg þú þat it eina,
ef þitt œði dugir
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan jörð of kom
eða upphiminn
fyrst, inn fróði jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

21.
"Ór Ymis holdi
var jörð of sköpuð,
en ór beinum björg,
himinn ór hausi
ins hrímkalda jötuns,
en ór sveita sær."

Óðinn kvað:

22.
"Seg þú þat annat,
ef þítt œði dugir
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan máni kom,
sá er ferr menn yfir,
eða sól it sama."

Vafþrúðnir kvað:

23.
"Mundilfari heitir,
hann er mána faðir
ok svá Sólar it sama;
himin hverfa
þau skulu hverjan dag
öldum at ártali."

Óðinn kvað:

24.
"Seg þú þat it þriðja,
alls þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan dagr of kom,
sá er ferr drótt yfir,
eða nótt með niðum."

Vafþrúðnir kvað:

25.
"Dellingr heitir,
hann er Dags faðir,
en Nótt var Nörvi borin;
ný ok nið
skópu nýt regin
öldum at ártali."

Óðinn kvað:

26.
"Seg þú þat it fjórða,
alls þik fróðan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vetr of kom
eða varmt sumar
fyrst með fróð regin."

Vafþrúðnir kvað:

27.
"Vindsvalr heitir,
hann er Vetrar faðir,
en Svásuðr sumars."

Óðinn kvað:

28.
"Seg þú þat it fimmta,
alls þik fróðan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hverr ása elztr
eða Ymis niðja
yrði í árdaga."

Vafþrúðnir kvað:

29.
"Örófi vetra
áðr væri jörð sköpuð,
þá var Bergelmir borinn,
Þrúðgelmir
var þess faðir,
en Aurgelmir afi."

Óðinn kvað:

30.
"Seg þú þat it sétta,
alls þik svinnan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Aurgelmir kom
með jötna sonum
fyrst, inn fróði jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

31.
"Ór Élivagum
stukku eitrdropar,
svá óx, unz varð ór jötunn;
þar eru órar ættir
kómnar allar saman;
því er þat æ allt til atalt."

Óðinn kvað:

32.
"Seg þú þat it sjaunda,
alls þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvé sá börn gat,
inn baldni jötunn,
er hann hafðit gýgjar gaman."

Vafþrúðnir kvað:

33.
"Undir hendi vaxa
kváðu hrímþursi
mey ok mög saman;
fótr við fœti
gat ins fróða jötuns
sexhöfðaðan son."

Óðinn kvað:

34.
"Seg þú þat it átta,
alls þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvat þú fyrst of mant
eða fremst of veitzt,
þú ert alsviðr, jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

35.
Örófi vetra
áðr væri jörð um sköpuð,
þá var Bergelmir borinn;
þat ek fyrst of man,
er sá inn fróði jötunn
á var lúðr of lagiðr."

Óðinn kvað:

36.
"Seg þú þat it níunda,
alls þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vindr of kemr,
svá at ferr vág yfir;
æ menn han sjálfan of sjá."

Vafþrúðnir kvað:

37.
"Hræsvelgr heitir,
er sitr á himins enda,
jötunn í arnar ham;
af hans vængjum
kvæða vind koma
alla menn yfir."

Óðinn kvað:

38.
"Seg þú þat it tíunda,
alls þú tíva rök
öll, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Njörðr of kom
með ása sonum -
hofum ok hörgum
hann ræðr hunnmörgum,
ok varðat hann ásum alinn."

Vafþrúðnir kvað:

39.
"Í Vanaheimi
skópu hann vís regin
ok seldu at gíslingu goðum;
í aldar rök
hann mun aftr koma
heim með vísum vönum."

Óðinn kvað:

40.
"Seg þú þat et ellifta
hvar ýtar túnum í
höggvask hverjan dag;
val þeir kjósa
ok ríða vígi frá,
sitja meirr of sáttir saman."

Vafþrúðnir kvað:

41.
"Allir einherjar
Óðins túnum í
höggvask hverjan dag;
val þeir kjósa
ok ríða vígi frá,
sitja meirr um sáttir saman."

Óðinn kvað:

42.
"Seg þú þat it tólfta,
hví þú tíva rök
öll, Vafþrúðnir, vitir;
frá jötna rúnum
ok allra goða
segir þú it sannasta,
inn alsvinni jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

43.
"Frá jötna rúnum
ok allra goða
ek kann segja satt,
þvíat hvern hefi ek
heim of komit;
níu kom ek heima
fyr Níflhel neðan;
hinig deyja ór helju halir."

Óðinn kvað:

44.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek reynda regin:
Hvat lifir manna,
þá er inn mæra líðr
fimbulvetr með firum?"

Vafþrúðnir kvað:

45.
"Líf ok Lifþrasir,
en þau leynask munu
í holti Hoddmímis;
morgindöggvar
þau sér at mat hafa;
en þaðan af aldir alask."

Óðinn kvað:

46.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek reynda regin:
Hvaðan kemr sól
á inn slétta himin,
er þessa hefir Fenrir farit?"

Vafþrúðnir kvað:

47.
"Eina dóttur
berr alfröðull,
áðr hana Fenrir fari;
sú skal ríða,
þá er regin deyja,
móður brautir, mær."

Óðinn kvað:

48.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek reynda regin:
Hverjar ro þær meyjar,
er líða mar yfir,
fróðgeðjaðar fara?"

Vafþrúðnir kvað:

49.
"Þríar þjóðár
falla þorp yfir
meyja Mögþrasis,
hamingjur einar
þeira í heimi eru
þó þær með jötnum alask."

Óðinn kvað:

50.
"Fjölð ek fór
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek reynða regin:
Hverir ráða æsir
eignum goða,
þá er sloknar Surtalogi?"

Vafþrúðnir kvað:

51.
"Víðarr ok Váli
byggja vé goða,
þá er sloknar Surtalogi,
Móði ok Magni
skulu Mjöllni hafa
Vingnis at vígþroti."

Óðinn kvað:

52.
"Fjölð ek fór
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek reynða regin;
Hvat verðr Óðni
at aldrlagi,
þá er rjúfask regin?"

Vafþrúðnir kvað:

53.
"Úlfr gleypa
mun Aldaföðr,
þess mun Víðarr vreka;
kalda kjafta
hann klyfja mun
vitnis vígi at."

Óðinn kvað:

54.
"Fjölð ek fór
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek reynða regin;
Hvat mælti Óðinn,
áðr á bál stigi,
siálfr í eyra syni?"

Vafþrúðnir kvað:

55.
"Ey manni þat veit,
hvat þú í árdaga
sagðir í eyra syni;
feigum munni
mælta ek mína forna stafi
ok of ragnarök;
Nú ek við Óðin
deildak mína orðspeki;
þú ert æ vísastr vera."