Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 14 Index Previous Next
|
1
[बर] अत्राप्य उथाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम सुभगे सप्त हॊतॄणां विधानम इह याथृशम 2 घराणं चक्षुश च जिह्वा च तवक शरॊत्रं चैव पञ्चमम मनॊ बुथ्धिश च सप्तैते हॊतारः पृदग आश्रिताः 3 सूक्ष्मे ऽवकाशे सन्तस ते न पश्यन्तीतरेतरम एतान वै सप्त हॊतॄंस तवं सवभावाथ विथ्धि शॊभने 4 [बराह्मणी] सूक्ष्मे ऽवकाशे सन्तस ते कदं नान्यॊन्य थर्शिनः कदं सवभावा भगवन्न एतथ आचक्ष्व मे विभॊ 5 [बर] गुणाज्ञानम अविज्ञानं गुणि जञानम अभिज्ञता परस्परगुणान एते न विजानन्ति कर्हि चित 6 जिह्वा चक्षुस तदा शरॊत्रं तवन्मनॊ बुथ्धिर एव च न गन्धान अधिगच्छन्ति घराणस तान अधिगच्छति 7 घराणं चक्षुस तदा शरॊत्रं तवन्मनॊ बुथ्धिर एव च न रसान अधिगच्छन्ति जिह्वा तान अथिघच्छति 8 घराणं जिह्वा तदा शरॊत्रं तवन्मनॊ बुथ्धिर एव च न रूपाण्य अधिगच्छन्ति चक्षुस तान्य अधिगच्छति 9 घराणं जिह्वा च चक्षुश च शरॊत्रं बुथ्धिर मनस तदा न सपर्शान अधिगच्छन्ति तवक च तान अधिगच्छति 10 घराणं जिह्वा च चक्षुश च तवन्मनॊ बुथ्धिर एव च न शब्थान अधिगच्छन्ति शरॊत्रं तान अधिगच्छति 11 घराणं जिह्वा च चक्षुश च तवक शरॊत्रं बुथ्धिर एव च संशयान नाधिगच्छन्ति मनस तान अधिगच्छति 12 घराणं जिह्वा च चक्षुश च तवक शरॊत्रं मन एव च न निष्ठाम अधिगच्छन्ति बुथ्धिस ताम अधिगच्छति 13 अत्राप्य उथाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम इन्थ्रियाणां च संवाथं मनसश चैव भामिनि 14 [मनस] न घराति माम ऋते घराणं रसं जिह्वा न बुध्यते रूपं चक्षुर न गृह्णाति तवक सपर्शं नावबुध्यते 15 न शरॊत्रं बुध्यते शब्थं मया हीनं कदं चन परवरं सर्वभूतानाम अहम अस्मि सनातनम 16 अगाराणीव शून्यानि शान्तार्चिष इवाग्नयः इन्थ्रियाणि न भासन्ते मया हीनानि नित्यशः 17 काष्ठानीवार्थ्र शुष्काणि यतमानैर अपीन्थ्रियैः गुणार्दान नाधिगच्छन्ति माम ऋते सर्वजन्तवः 18 [इन्थ्रियाणि] एवम एतथ भवेत सत्यं यदैतन मन्यते भवान ऋते ऽसमान अस्मथर्दांस तु भॊगान भुङ्क्ते भवान यथि 19 यथ्य अस्मासु परलीनेषु तर्पणं पराणधारणम भॊगान भुङ्क्ते रसान भुङ्क्ते यदैतन मन्यते तदा 20 अद वास्मासु लीनेषु तिष्ठत्सु विषयेषु च यथि संकल्पमात्रेण भुङ्क्ते भॊगान यदार्दवत 21 अद चेन मन्यसे सिथ्धिम अस्मथर्देषु नित्यथा घराणेन रूपम आथत्स्व रसम आथत्स्व चक्षुषा 22 शरॊत्रेण गन्धम आथत्स्व निष्ठाम आथत्स्व जिह्वया तवचा च शब्थम आथत्स्व बुथ्ध्या सपर्शम अदापि च 23 बलवन्तॊ हय अनियमा नियमा थुर्बलीयसाम भॊगान अपूर्वान आथत्स्व नॊच्छिष्टं भॊक्तुम अर्हसि 24 यदा हि शिष्यः शास्तारं शरुत्यर्दम अभिधावति ततः शरुतम उपाथाय शरुतार्दम उपतिष्ठति 25 विषयान एवम अस्माभिर थर्शितान अभिमन्यसे अनागतान अतीतांश च सवप्ने जागरणे तदा 26 वैमनस्यं गतानां च जन्तूनाम अल्पचेतसाम अस्मथर्दे कृते कार्ये थृश्यते पराणधारणम 27 बहून अपि हि संकल्पान मत्वा सवप्नान उपास्य च बुभुक्षया पीड्यमानॊ विषयान एव धावसि 28 अगारम अथ्वारम इव परविश्य; संकल्पभॊगॊ विषयान अविन्थन पराणक्षये शान्तिम उपैति नित्यं; थारु कषये ऽगनिर जवलितॊ यदैव 29 कामं तु नः सवेषु गुणेषु संगः; कामच नान्यॊन्य गुणॊपलब्धिः अस्मान ऋते नास्ति तवॊपलब्धिस; तवाम अप्य ऋते ऽसमान न भजेत हर्षः |
1
[br] atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam subhage sapta hotṝṇāṃ vidhānam iha yādṛśam 2 ghrāṇaṃ cakṣuś ca jihvā ca tvak śrotraṃ caiva pañcamam mano buddhiś ca saptaite hotāraḥ pṛthag āśritāḥ 3 sūkṣme 'vakāśe santas te na paśyantītaretaram etān vai sapta hotṝṃs tvaṃ svabhāvād viddhi śobhane 4 [brāhmaṇī] sūkṣme 'vakāśe santas te kathaṃ nānyonya darśinaḥ kathaṃ svabhāvā bhagavann etad ācakṣva me vibho 5 [br] guṇājñānam avijñānaṃ guṇi jñānam abhijñatā parasparaguṇān ete na vijānanti karhi cit 6 jihvā cakṣus tathā śrotraṃ tvanmano buddhir eva ca na gandhān adhigacchanti ghrāṇas tān adhigacchati 7 ghrāṇaṃ cakṣus tathā śrotraṃ tvanmano buddhir eva ca na rasān adhigacchanti jihvā tān adighacchati 8 ghrāṇaṃ jihvā tathā śrotraṃ tvanmano buddhir eva ca na rūpāṇy adhigacchanti cakṣus tāny adhigacchati 9 ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca śrotraṃ buddhir manas tathā na sparśān adhigacchanti tvak ca tān adhigacchati 10 ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvanmano buddhir eva ca na śabdān adhigacchanti śrotraṃ tān adhigacchati 11 ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvak śrotraṃ buddhir eva ca saṃśayān nādhigacchanti manas tān adhigacchati 12 ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvak śrotraṃ mana eva ca na niṣṭhām adhigacchanti buddhis tām adhigacchati 13 atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam indriyāṇāṃ ca saṃvādaṃ manasaś caiva bhāmini 14 [manas] na ghrāti mām ṛte ghrāṇaṃ rasaṃ jihvā na budhyate rūpaṃ cakṣur na gṛhṇāti tvak sparśaṃ nāvabudhyate 15 na śrotraṃ budhyate śabdaṃ mayā hīnaṃ kathaṃ cana pravaraṃ sarvabhūtānām aham asmi sanātanam 16 agārāṇīva śūnyāni śāntārciṣa ivāgnayaḥ indriyāṇi na bhāsante mayā hīnāni nityaśaḥ 17 kāṣṭhānīvārdra śuṣkāṇi yatamānair apīndriyaiḥ guṇārthān nādhigacchanti mām ṛte sarvajantavaḥ 18 [indriyāṇi] evam etad bhavet satyaṃ yathaitan manyate bhavān ṛte 'smān asmadarthāṃs tu bhogān bhuṅkte bhavān yadi 19 yady asmāsu pralīneṣu tarpaṇaṃ prāṇadhāraṇam bhogān bhuṅkte rasān bhuṅkte yathaitan manyate tathā 20 atha vāsmāsu līneṣu tiṣṭhatsu viṣayeṣu ca yadi saṃkalpamātreṇa bhuṅkte bhogān yathārthavat 21 atha cen manyase siddhim asmadartheṣu nityadā ghrāṇena rūpam ādatsva rasam ādatsva cakṣuṣā 22 śrotreṇa gandham ādatsva niṣṭhām ādatsva jihvayā tvacā ca śabdam ādatsva buddhyā sparśam athāpi ca 23 balavanto hy aniyamā niyamā durbalīyasām bhogān apūrvān ādatsva nocchiṣṭaṃ bhoktum arhasi 24 yathā hi śiṣyaḥ śāstāraṃ śrutyartham abhidhāvati tataḥ śrutam upādāya śrutārtham upatiṣṭhati 25 viṣayān evam asmābhir darśitān abhimanyase anāgatān atītāṃś ca svapne jāgaraṇe tathā 26 vaimanasyaṃ gatānāṃ ca jantūnām alpacetasām asmadarthe kṛte kārye dṛśyate prāṇadhāraṇam 27 bahūn api hi saṃkalpān matvā svapnān upāsya ca bubhukṣayā pīḍyamāno viṣayān eva dhāvasi 28 agāram advāram iva praviśya; saṃkalpabhogo viṣayān avindan prāṇakṣaye śāntim upaiti nityaṃ; dāru kṣaye 'gnir jvalito yathaiva 29 kāmaṃ tu naḥ sveṣu guṇeṣu saṃgaḥ; kāmaca nānyonya guṇopalabdhiḥ asmān ṛte nāsti tavopalabdhis; tvām apy ṛte 'smān na bhajeta harṣaḥ |