23. Bardagi við Ötunfaxa

Síðan greiddu þeir róðr fram fyrir nesit, er þeir váru búnir, ok geta þá at líta, hvar Ötunfaxi liggr með öllu sínu skipaliði. Létu þeir þegar ganga grjótflaugina svá hart ok ákaft, at þeir drápu meir en hundrað manna, áðr þeir vöknuðu, en frá því er liðit vaknaði, tóku þeir snarpliga við. Var þá bardagi inn mannskæðasti. Fell margt manna af þeim fóstbræðrum, því at svá mátti at kveða, at Faxi skyti af hverjum fingri. Gekk svá allt til nætr. Váru þá hroðin tíu skip þeira fóstbræðr.

Annan dag eptir tóku þeir til orrostu, ok gekk með þvílíku móti mannfallit sem inn fyrra dag. Réðu þeir jafnan til uppgöngu á skip Faxa ok gerðu mikinn mannskaða hvert sinn, en á drekann Elliða kómust þeir aldri fyrir vörn Faxa ok þess, at hann var svá borðhár. En um kveldit váru hroðin öll skip þeira fóstbræðra nema drekinn Úfanautr.

Þat sáu þeir báða daga, at sinn maðr kom fram á hvárn hamarinn ok skaut í ákafa út á skip Faxa. Þar sáu þeir Sindra dverg, ok varð maðr fyrir hverri ör. Fekk Faxi af því mikinn mannskaða. Á öðrum hamrinum var Brennir ok skaut heldr bogmannliga út á skipin. Eigi var traust, at eigi fyki steinar á skipin, ok leituðu þeir allir grunns, er hann kastaði. Sukku af því mörg skipin fyrir Faxa. Var þá ok svá komit, at öll skip hans váru hroðin nema Elliði.

Þetta var þann tíma, er nótt var björt, ok heldu þeir bardaga alla nóttina. Þorsteinn réð til uppgöngu á drekann ok Angantýr ok Beli, en margt var manna eptir á Elliða. Faxi hleypr fram á móti þeim fóstbræðrum, Angantý ok Bela. Þeir eigast við hart vápnaskipti. Bitu Faxa engi járn, en eigi höfðu þeir lengi barizt, áðr sár bárust á þá báða. Í því kom Þorsteinn at ok sló með kylfunni sem honum var hægast utan við vangann á Faxa, en hann laut hvergi við. Þá sló Þorsteinn annat ok engu minna. Þá leiddust Faxa höggin, ok stökk fyrir borð ok í kaf, svá at í iljar honum var at sjá. Þeim varð bilt báðum, Bela ok Angantý, eptir at fara. Þorsteinn hljóp þegar fyrir borð ok lagðist eptir Faxa, en hann undan. Var því líkast sem hvalr legðist þar, sem Faxi fór. Gekk svá lengi ok þar til, er Faxi kom á land. En þeir fóstbræðr börðust við menn, sem eptir váru, ok léttu eigi fyrr en þeir höfðu drepit þá alla, er á drekanum váru. Síðan tóku þeir sér bát ok reru til lands at þeim Faxa ok Þorsteini.

Nú sem Faxi er á land kominn, en Þorsteinn lagðist at framan, þreif Faxi upp stein ok sendi at Þorsteini, en hann fór í kaf undan ok lagðist út undan, ok varð mikit áfall af því, at steinninn kom niðr. Upp tók hann annan ok inn þriðja, ok fóru allir á eina leið. Ok í því kómu þeir fóstbræðr, Angantýr ok Beli. Þorsteinn kastaði eptir kylfunni á drekanum, er hann hljóp fyrir borð, ok hafði Beli tekit upp kylfuna ok kom þar at, sem Ötunfaxi stendr, ok slær með kylfunni aptan undir hnakkann ok þegar annat eptir, en Angantýr grýtti hann með stórum steinum.

Tók Faxa nú heldr at sárna skallinn ok leiddist at búa undir þeira höggum ok steypti sér í kaf ofan af hamrinum. Lagðist hann þá á haf ok Þorsteinn eptir, ok er Faxi sá þat, sneri hann í móti Þorsteini, ok takast þeir til á sundinu. Höfðu þeir þá sviptingar miklar ok stórar. Færðu hvárir aðra í kaf. Þó kenndi Þorsteinn aflsmunar. Þar kom, at Faxi færði Þorstein til grunna. Tók þá af honum sundlætin. Þorsteinn þóttist þá vita, at Faxi ætlar at bíta sundr barkann í honum.

Þorsteinn mælti: "Hvat mun mér annan tíma meiri þörf á þér, Sindri dvergr, en nú?"

Þorsteinn varð við þat varr, at gripit var á herðar Faxa svá hart, at því næst var hann við grunni niðri ok Þorsteinn ofan á honum. Hann var þá mjök móðr ok þjakaðr af umfangi þeira. Þorsteinn tekr þá tygilknífinn, sem Sindri gaf honum. Hann stingr honum fyrir bringspalir Faxa, svá at sökk allt upp at skapti. Reist hann þá niðr allan kviðinn at smáþörmum.

Þó fann hann, at Faxi var eigi dauðr, því at hann mælti þá: "Mikil þrekvirki hefir þú unnit, Þorsteinn, er þú hefir mér fyrir komit, því at ek hefi átt níutigi orrostur ok haft í öllum sigr nema í þessi. Ek hefi sigrazt átta tigi sinna í einvígum, svá at ek hefi á hólm gengit, en ek er nú níu tigi ára gamall."

Ekki þótti Þorsteini gagn, at hann fleipraði fleira, ef hann mátti at gera. Rak hann þá ór honum innan þat laust var.

Nú er at segja af þeim Angantý ok Bela, at þeir tóku sér skip ok reru fram á sjóinn ok leita at þeim Faxa ok Þorsteini ok finna þá hvergi langan tíma. Þá kómu þeir þar at, sem sjórinn var blandinn ok rauðr af blóði. Þóttust þeir þá vita, at þar mundi Faxi á grunni niðri ok Þorstein drepit hafa. Ok er stund leið, sáu þeir, at flaut á sjónum nokkut óþokkaligt. Þeir fóru þangat ok sáu þar fljóta innyfli mikil ok ósélig. Litlu síðar kom Þorsteinn upp ok var þá svá lúinn ok yfirkominn, at eigi gat hann flotit á sjónum. Reru þeir þá at honum ok drógu hann upp í skipit. Var honum þá minni ván lífs, en ekki var hann mjök sárr, en hlaupit var niðr hold af beinum í hnykla. Fóru þeir ok leituðu honum hægenda. Raknaði hann þá skjótt.

Fóru þeir aptr til eyjanna ok könnuðu valinn, ok váru eigi meir en þrjátigi manna græðandi. Fóru þeir þá til Brennis karls ok þökkuðu honum liðsemd sína. Svá fór Þorsteinn til innar minni Brennieyjar at finna Sindra dverg ok gaf honum góðar gjafir, ok skildu með inni mestu vináttu. Tók Þorsteinn drekann Elliða í sitt hlutskipti, en Beli hafði drekann Úfanaut, en Angantýr tók svá mikit gull ok silfr sem honum líkaði í sitt hlutskipti. Gaf Þorsteinn Brenni, frænda sínum, öll þau skip, er þeir kómust ekki með, en þeir heldu burt á þrim skipum heim í Sogn ok sátu þar um vetrinn.

24. Þeir félagar unnu Orkneyjar

At várdögum heldu þeir í hernað. Angantýr spyrr, hvert þá skyldi halda, segist hyggja, at eytt mundi víkingum í Eystrasalti.

"Þá skulum vér," segir Beli konungr, "halda vestr um haf, því at þangat höfum vér ekki herjat áðr," segir hann.

Nú gera þeir svá. Þegar þeir koma til Orkneyja, ganga þeir þar á land ok herja, brenna byggðir, en ræna fé. Gera þeir mikit hervirki, en allt var hrætt við þá ok stökk undan. Herrauðr hét jarl sá, er stýra átti eyjunum. En er hann spyrr þetta hervirki, safnar hann liði í móti þeim ok fór nætr sem daga, þar til þeir fundust við ey þá, er heitir Papey. Þar slær þegar í bardaga með þeim. Var þar engi liðsmunr. Þeir börðust svá tvá daga, at ekki mátti milli sjá, hvárir sigrast mundu. Þar kom um síðir, at mannfallinu hallaði á Herrauð. Hruðust þá skip hans. Náðu þeir bræðr þá uppgöngu, ok þar kom um síðir, at Herrauðr jarl fell ok flestallt lið hans. Síðan fóru þeir um allar eyjar ok lögðu undir sik.

Eptir þat bjuggust þeir til heimferðar. Bauð Beli konungr Þorsteini eyjarnar ok gerast þar jarl yfir, en hann kveðst þat ekki vilja, — "vil ek heldr vera hersir ok skilja ekki við þik en heita jarl ok vera fjarlægr þér at vistum."

Þá bauð hann Angantý at vera þar jarl yfir, ok þat þá hann, ok gerðist hann jarl yfir eyjunum ok skyldi lúka skatt árliga.

Síðan heldu þeir heim í Sogn ok sátu þar þann vetr. Þeir heldu menn sína vel, bæði at vápnum ok klæðum. Þóttu nú engir menn framari en þeir fóstbræðr. Þeim varð barna auðit. Hét Helgi ok Hálfdan synir Bela, en Ingibjörg dóttir. Var hún yngst þeira systkina. Þorsteinn átti þann son, er Friðþjófr hét.

Haraldr óx upp í eyjunni hjá Grími, en þegar hann hafði aldr til, lagðist hann í hernað ok varð inn frægasti maðr, þótt hans sé lítt getit í þessi sögu. Helt hann nafni sínu ok var kallaðr Haraldr kesja, ok er margt manna frá honum komit. Þeir Þorsteinn ok Beli, Grímr ok Haraldr heldu vináttu sinni, meðan þeir lifðu.

25. Skipti Þorsteins ok Jökuls

Nú er þar til at taka, sem Jökull Njörfason er, at hann stýrði Upplöndum, þá er þeir váru báðir dauðir, Njörfi ok Víkingr. Höfðu þeir vel haldit vináttu sinni allt til dauðadags. Jökull aflaði sér skipa ok fjár ok var inn harðasti víkingr ok fór í meðallagi með her sínum, en ekki betr. Gekk svá fram nokkur ár, at hann var inn nafnfrægasti. Hann lá í hernaði mest um Eystrasalt.

Eigi höfðu þeir Þorsteinn ok Beli lengi heima verit, áðr þeir bjuggust í hernað, ok heldu suðr með landi, svá í gegnum Eyrarsund, ok herjuðu á Saxland um sumarit ok gerðu mikit hervirki ok fengu þar mikit fé í gulli ok silfri ok mörgum öðrum gersimum. Síðan ætluðu þeir at sigla heim, sem þeir gerðu. Ok er þeir kómu fyrir mynni á Limafirði, þá kemr at þeim stormr veðrs ok rak þá til hafs, ok skilja skjótliga skipin. Tekr þá sjór at ganga á bæði borð, ok stóðu allir menn í austri. Þar kemr, at þessi stormr rekr upp nauðreka drekann Elliða at Borgundarhólmi einskipa.

Þar kemr við land þann tíma Jökull með tíu skipum ok öll vel búin sakir vápna ok manna. Þarf þá eigi at sökum at spyrja, at Jökull lét sækja at Þorsteini ok mönnum hans. Þorsteinn var lítt við búinn, því at þeir váru mjök dasaðir af mæði ok sjávargangi. Þessi bardagi var bæði harðr ok mannskæðr.

Var Jökull inn ákafasti ok eggjaði fast menn sína ok segir, at þeir mundu aldri í betra færi komast við Þorstein, — "mun oss ok ævinlig brigzl í vera, ef Þorsteinn kemst nú undan."

Sóttu þeir þá at Þorsteini ok mönnum hans ok léttu eigi fyrr við en menn hans váru allir fallnir, svá at engi maðr stóð á drekanum nema Þorsteinn einnsaman. Hann varðist þá enn karlmannliga. Var þat þá langan tíma, at þeir kómu engu sári á hann. Þar kom þó um síðir, at þeir kómu svá nærri honum, at þeir kómu á hann spjótalögum, ok hjó hann þau flest öll af sér, því at sverðit Angrvaðill beit sem vant var. Jökull sótti þá fast at ok lagði til hans spjóti í gegnum lærit. Í því hjó Þorsteinn til Jökuls. Þat högg kom á höndina fyrir framan olboga ok tók af höndina. Í því gátu þeir borit skjöldu at Þorsteini ok tekit hann. Þá var komit at kveldi, svá at þeim þótti eigi vígt at honum. Var þá settr fjöturr á fætr honum, en bogastrengr á hendr. Váru þá fengnir til tólf menn at geyma hans um nóttina.

Ok er allir váru á land komnir nema þeir tólf ok Þorsteinn, mælti hann: "Hvárt vilið þér heldr skemmta mér eða ek skemmti yðr?"

Þeir kváðu honum óvant um skemmtun, at hann skyldi deyja þegar á morgin. Þorsteinn hugsaði nú sitt ráð ok þóttist eigi vel staddr vera. Hann mælti þá hljótt fyrir munni sér: "Hvat mun ek nú í annan tíma þurfa þín meir, Sindri félagi, en nú, ef eigi væri lokit allri okkar vináttu?"

Sló þá dimmu yfir varðmennina, ok því næst sofnuðu þeir allir. Þá sá Þorsteinn, hvar Sindri fór eptir skipinu ok at honum ok mælti: "Lítt ertu staddr nú, Þorsteinn félagi, ok mun ráð at bjarga þér."

Hann blés upp lásinn. Síðan hjó hann af honum bogastrenginn. Var Þorsteinn þá lauss. Tók hann þá sverðit, því at hann vissi, hvar hann hafði við þat skilit. Sneri hann þá til varðmanna ok drap þá alla.

Síðan hvarf Sindri í burt, en Þorsteinn tók sér bát ok reri í land ok fór burt ok heim í Sogn. Var þar fagnafundr með þeim Bela, ok þóttist hann Þorstein ór helju heimt hafa. Jökull vaknar snemma um morgininn ok hugði gott til at taka bandingjann ok drepa. En er þeir kómu þar, var bandinginn burtu, en varðmenn dauðir. Þóttust þeir þá sakna vinar í stað. Helt Jökull heim ok undi lítt við sína ferð, missi Þorsteins, en fengit þau örkuml, at hann varð aldri heill. Var hann kallaðr síðan Jökull inn einhendi.

Þeir fóstbræðr, Beli konungr ok Þorsteinn, söfnuðu liði ok fóru til Upplanda ok gerðu orð Jökli ok hösluðu honum völl til orrostu. Jökull safnaði mönnum, ok sátu þó margir heima, þeir er lýðskyldugir váru undir Jökul, ok gerðu þat fyrir vináttu sakir við Þorstein. Ok er Jökull fekk fátt manna, þá treystist hann eigi að halda til orrostu við þá, ok stökk hann ór landi ok fór þá til Vallands til Vilhjálms, mágs síns. Tók hann þar þriðjung ríkis til forráða. Beli konungr ok Þorsteinn lögðu undir sik Upplönd ok fóru heim síðan ok settust um kyrrt.

Nokkuru síðar kómu menn af Vallandi til móts við Þorstein, þeir er Jökull sendi. Var þat at erendum, at Jökull bauð Þorsteini sættir, ok skyldu þeir finnast á Limafirði ok hafa þrjú skip hvárir ok tengja saman sættir. Þorsteini fellst þetta vel í geð, sagðist nauðigr hafa átt ófrið við Jökul sakir Njörfa konungs ok vináttu þeira Víkings.

Var þetta nú staðráðit. Fóru sendimenn heim, en Þorsteinn bjóst heiman um sumarit ok hafði drekann Elliða ok tvau skip önnur. Bela þótti sjá ferð ekki vænlig, þótti Jökull svikull ok ótrúr. Þat var ráð hans, at hann sendi undan njósnarmenn at vita, hvárt allt væri tryggt af hendi Jökuls, ok færi svá aptr í móti þeim til Eyrasunds. Svá gerðu þeir ok kómu aptr ok sögðu þeim, at þeir lægi á Limafirði með þrim skipum ok allt væri kyrrt um þá. Heldu þeir þá fram ferðinni á fjörðinn, ok fundust í nefndum stað, ok gengu þar saman sættir með þeim at svá fyrir skildu, at mannalát, áverkar ok bardagar skyldi vera jafnt, en Jökull skyldi taka aptr ríki sitt ok skyldi eigi vera skattgildr undir nokkurn mann. Ríki þat, er Þorsteinn átti at Upplöndum, skyldi falla undir Jökul fyrir handarhöggit. Með þessu skyldu þeir vera sáttir. Fór Jökull þá heim í ríki sitt ok settist þar um kyrrt.

Þeir Þorsteinn ok Beli fóru heim í Sogn ok settust nú at ríkjum sínum ok léttu öllum hernaði. Önduð var Ingibjörg, kona Þorsteins, ok hafði Ingibjörg Beladóttir hennar nafn. Friðþjófr óx upp með föður sínum. Þorsteinn átti dóttur, er Véfreyja hét. Hún var þá roskin, er hér var komit sögunni, því at hún var getin í hellinum hjá Skellinefju, ok þar var hún fædd. Brá henni um vísdóm til móður sinnar. Hún tók Angrvaðil eptir Þorstein, föður sinn. Ok er margt ágætra manna frá Þorsteini komit. Þótti öllum mönnum Þorsteinn vera inn frægasti maðr ok inn ágætasti af þeim mönnum, sem honum váru samtíðis.

Lúkum vér hér nú sögu Þorsteins Víkingssonar með þessu efni, ok er in gamansamligasta.