8. Frá stjúpu Hjálmþés

Þat var einn morgun, er konungr ok drottning lágu í sæng sinni. Hún mælti: "Herra," segir hún, "áttu engan erfingja?"

"Á ek hann," segir konungr, "ok heldr einn kastala á skógi."

"Hví skal hann eigi heima vera?" segir drottning.

"Ekki vill hann í várri höll drekka," segir konungr, "en þó berr hann listir ok prýði af öllum mönnum."

"Sjá verð ek hann," segir drottning. Þau hættu talinu.

Þat bar til einn dag, at frúin skipaði öllum sínum meyjum út á skóg at henda sér epli ok aldin. Þær gerðu svá, en drottning fór einsömul til skógar, eigi fyrr léttandi en hún kom at kastalanum, ok gekk inn at læstum lokum. Hjálmþér sat at borðum ok hans hoflýðr. Hann sá konuna inn ganga ok þóttist kenna at annarra manna frásögn stjúpmóður sína ok heilsar henni blíðliga ok setr hana í kné sér.

Hún tók því vel, lítandi til hans með blíðri ásjónu ok svá til hans talandi: "Minn sæti sonr, hvat veldr því, at þú vilt eigi heima vera með þínum föður? Er þar þó skemmtiligra at sitja en hér fjarri öðrum mönnum."

Hjálmþér mælti: "Meir berr þar til æska mín en illvili."

Hún mælti: "Mikit er sagt af þinni list ok prýði, ok vel væri sú kona gift, er slíkan ætti."

Hann kvað þat eigi vera. En er þau töluðust við, gengu allir ór kastalanum, einneginn Ölvir, þó síðast.

Drottning mælti þá: "Hverninn lízt þér á mik? Er ek ekki hreinlig, kvenlig ok kurteis?"

"Vel víst," segir Hjálmþér.

Hún mælti: "Hví mun mér svá hamingjuhjólit valt orðit hafa? Betr hefði okkr saman verit hent, ungum ok til allrar náttúru skapfelldligum, ok minn kæri, þat má ek þér satt segja, at þinn faðir hefir mér enn ekki spillt, því at hann er maðr örvasa ok náttúrulauss til allra hvílubragða, en ek hefi mjök breyskt líf ok mikla náttúru í mínum kvenligum limum, ok er þat mikit tjón veröldinni, at svá lystugr líkami skal spenna svá gamlan mann sem þinn faðir er ok mega eigi blómgast heiminum til upphalds. Mættu vit heldr okkar ungu líkami saman tempra eptir náttúrligri holdins girnd, svá at þar mætti fagrligr ávöxtur út af frjóvgast, en vit mættum skjótt gera ráð fyrir þeim gamla karli, svá at hann geri oss enga skapraun."

Hjálmþér mælti: "Er þér þetta alvara?" segir hann.

"At vísu," segir hún.

"Þat ætlaði ek," segir hann, "at þú mundir ill, en aldri svá svívirðilig sem nú veit ek þú ert."

Hann hratt henni fram fyrir borðit ok sló á hennar nasir, svá at blóð fell um hana alla.

Hún mælti: "Vit skulum finnast í annat sinn."

Hann kvað hana því eigi fagna skyldu. Sökk hún þar niðr í jörðina, sem hún var komin.

Litlu síðar kómu menn í kastalann. Hjálmþér var þá svá reiðr, at hann mátti við engan mæla. Ölvir gekk þá at honum ok bað hann eigi reiðan vera, — "hefir stjúpa þín þessu ollat?" Hjálmþér segir þat satt vera.

9. Þeir Hjálmþér drápu jötuninn

Einn dag vill Hjálmþér ríða á skóg ok Ölvir með honum. En sem þeir riðu um skóginn, sáu þeir hind eina stóra ok væna ok ríða þar eptir, en hún leitar undan. Þeir hleypa, þar til þeir sprengja bæði essin. Þá hlaupa þeir báðir eptir dýrinu ok urðu skjótt móðir ok kasta af sér klæðum nema skyrtum ok línbrókum. Síðan dró upp skýflóka mikinn af útnorðri með regni ok krapa. Gekk þat allt til nætr. Gerði þá frost mikit með kulda ok hríð. Váru þeir þá komnir í fjallshlíð eina.

Ölvir mælti: "Kalt þykki mér gerast, fóstbróðir."

Hjálmþér bað hann eigi æðru mæla. Var þá langt af nótt.

Litlu síðar varp af illviðrinu. Váru þeir þá komnir at helli stórum.

Ölvir mælti: "Mjök er ek af mér kominn."

Hjálmþér segir: "Hér munu vit láta fyrir berast."

Þeir gengu inn undir hellisbergit. Þeir sáu einn stóran jötun sitja við elds glór. Reykr var mikill í hellinum. Eitt kvikendi sat við eldinn ok kló jötninum með kömbum, en hann ýtir höfðinu á móti ok skældi sik allan.

Hann mælti: "Skinnhúfa, far þú út ok gæt glöggliga at ok gegndu ræðu minni ok vit, hvárt þú sér til nokkurra nýlenda. Þykkir mér þeir menn seint koma, sem systir mín lofaði mér, at koma skyldu í kveld, því at ek vil skjótt fara til náða. Gerist ek heldr kveldsvæfr."

Hún fór út ok sá þá fóstbræðr. Hún brá yfir þá hendi sinni ok bað þá verða at hönum tveimr ok fljúga upp í hellinn. Litlu síðar fór hún inn.

Jötunninn mælti: "Sástu nokkut til nýlenda, fóstra?" segir hann.

"Fjarri er því," segir hún. Síðan leggst hann niðr ok hrýtr hátt.

Skinnhúfa mælti við hanana: "Verði þit nú at mönnum aptr." Þá varð þat. Hjálmþér mælti: "Þér eigum vit lífgjöf at þakka ok launa."

"Hvat viltu nú at hafast?" segir hún.

"Drepa jötuninn," segir hann, "ok lúka svá stjúpmóður minni sendiförina, þá sem hún hefir sent okkr hingat til hans."

"Hraustr maðr ertu, Hjálmþér," segir hún.

Þau fara nú innar í hellinn. Sverð hekk yfir sæng jötunsins, búit allt með gulli. Hún mælti: "Ekkert sverð bítr á hann nema þetta."

Hjálmþér gat nát undir klótit á því, ok rann þat þegar ór slíðrum, en Skinnhúfa henti þat ok mælti: "Heppin varð ek oss, en ek mun vita, hvárt hann sefr."

Hún tók tré mikit ok lamdi um sængina. Hún mælti: "Þat vil ek, Hjálmþér, at þú stígir upp á stokkinn ok leggir djarfliga á hann," — ok stökk síðan upp yfir sængina. Hjálmþér gerir svá ok leggr til jötunsins ok hleypr á klótin, svá at í beðinu stóð.

Jötunninn mælti: "Sveikstu mik nú, Skinnhúfa?"

Sprettr hann upp ór sænginni ok lætr nú sópa til greiprnar um hellinn. Litlu síðar dó hann. Hjálmþér tók sverðit ok leizt vel á.

Skinnhúfa mælti: "Ekki skaltu eiga þetta sverð, Ölvir skal þat eiga, en láttu þá eigi lítit í standa, ef þú sér betra sverð, því at svá berr þat af öðrum sverðum sem þú berr af öðrum konungasonum."

Hún gaf þeim marga fáséna gripi ok bað þá nefna sik, ef þeir þyrfti lítils liðsinnis við. Síðan fóru þeir heim, ok urðu allir þeim fegnir.

10. Frá Hjálmþé ok Vargeisu

Um várit halda þeir í hernað ok drepa niðr blámenn ok berserki ok fá mikit góz í skipum, klæðum, gulli ok silfri. En at hausti halda þeir heimleiðis með ógn fjár. Þeir kómu at ey einni síð um kveld. Hún var skógi vaxin. Þeir tjalda þar á landi ok hlutuðust um vöku. Hlaut Hjálmþér at vaka. En er þeir váru sofnaðir, gekk hann frá tjaldinu á hæð eina, ok stóð hann þar lengi ok sást um. Hann heyrði mikinn gný með stórum brestum í skóginum, svá at eikrnar bifuðust. Litlu síðar kom fram ór mörk eitt finngálkn mikit ok gildligt. Þat hafði hrossrófu, hófa ok fax mikit. Augun váru hvít, en munnrinn mikill ok hendr stórar. Brand hafði hún í hendi sér vænan, svá at engan hafði hann slíkan sét. Hún gekk at honum, en hann stóð fyrir. Hann hugsar, at sér skuli eigi orðfall verða, ok kvað vísu:

"Hver er sú dóttir,
er drjúgt um nætr
flanar ok flöktir
með fíls hala?
Ólík þykki mér þú
öðrum vífum,
eða hvaðan komt,
Hrauðungs mær?"

Hún svarar ok kvað vísu:

"Vargeisa ek heiti.
Heyr þú, vísis son,
viltu, at ek þér í sinni sé?
Allra þinna
telk þik þurfa munu
vel trúra vina."

Hann kvað:

"Hræðilig
muntu þykkja hölda liði,
þótt oss í sinni sér.
Engan várn seggja
þú svíkja munt,
vösk vinkona."

Hún mælti: "Eigi mun ek heldr svíkja mína vini en þú þína. Má ek ok vera þér í sinni, þó at ek fari ekki með þér."

Hann mælti: "Áttu brand þann, er þú ferr með?"

"At vísu," segir hún.

"Viltu selja mér hann?" segir hann.

"Með engu móti," segir hún.

"Skal ek með engu móti fá hann?" segir Hjálmþér.

"Ekki skal þat þó, karlmaðr," segir hún, "þú skalt kyssa mik," segir hún, ok varð henni ljóð at munni:

"Sæk þú Snarvendil,
sigr mun honum fylgja,
horskr, ef þú, hilmir, vilt
þér í hendi bera.
Koss vil ek af þér
klénan þiggja,
þá muntu mímung
mér ór hendi fá."

"Eigi vil ek kyssa trjónu þína," segir Hjálmþér, "því at kannske ek verði fastr við þik."

"Hætta verðr þú á þat," segir hún, "en ráð þó sjálfr."

Hann snýr í burt frá henni. Nú kemr honum í hug, hvat Skinnhúfa hafði sagt, ok víkr aptr ok kvað vísu:

"Kanntu mjúkligar,
mær in harðleita,
leika at hrækerti
en höldar aðrir sex.
Sel þú mér sárloga,
sveiptan orms dýnu;
fúss em ek fljóð at kyssa,
ferr sem má jöfri."

Hún mælti: "Þá verðr þú at hlaupa á háls mér, í því ek kasta upp brandinum, en ef þú efar þik, þá er þat þinn bani."

Hún kastar nú upp sverðinu. Í því hleypr hann á háls henni ok kyssti hana, en hún henti sverðit fyrir aptan bak honum. Hún réttir nú at honum brandinn ok kvað vísu:

"Sel ek þér Snarvendil,
sigr mun honum fylgja,
jöfurr inn stórráði,
um þína aldrdaga;
snúist þín ævi æ
til sigrs ok gæfu,
hvar sem þú heim kannar,
hugr er í konungs barni."

Ok enn kvað hún:

"Vertu ei svá ærr, maðr,
at þú Ölvi grandir;
vertu honum heill, hilmir,
hann er þér hollr, fylkir;
lát eigi illmæli
æða lund þína;
vel þér vini tryggva
ok ver þeim hollr dróttinn."

"Eru engi álög á brandinum?" segir hann.

"Eigi nein," segir hún, "en þó mun ek nú á leggja: Þat fyrsta víg, er þú vilt vega, skaltu þat hvergi fá hrært, en í annat sinn skal þat ekki bíta. Gangi þér nú allt til sigrs ok tíma, ok nefndu mik, ef þú þarft lítils við, ok heim muntu nú ætla."

Hann kvað svá vera, — "ok legg mér ráð, hvern mann ek skal hafa af hirð föður míns at sumri."

Hún kvað svá vera skyldu, — "en mjök ólíkt mun þat þykkja ungum píkum, at ek kunni ráð nokkurt eða inn æðsti konungsson beiði mik ráðs, en þó mun þér þetta framgengt verða. Heima muntu í vetr vera, en at várdögum skaltu ganga fyrir föður þinn ok biðja hann liðs. Hann mun svara, at hann hafi fátt liðs aflags. Biddu hann at fá þér einn mann, en hann mun Björn féhirði undan skilja, en hvern muntu kjósa?"

Hann kveðst föður sinn hafa vilja. "Ekki skaltu hann hafa," segir hún. Varð henni þá ljóð á munni:

"Kjóstu þann þræl
af þengils liði,
sem gefr svínum soð.
Mun þér ei maðr
duga af mildings hirð,
ef þér glapvígr gerist."

Síðan skildu þau.

Ölvir vaknar ok sér, at Hjálmþér er burt. Hann klæðist ok þrífr saxit ok gekk frá tjaldinu. Hann sá, hvar Hjálmþér gekk mjök reiðr. Hann hóf upp brandinn, en hann varð svá þungr, at hann fell niðr fyrir fætr honum.

Ölvir gekk í móti honuni blíðliga ok minntist við hann ok mælti: "Slíkt gera nætrferðir þínar, fóstbróðir."

Hjálmþér mælti: "Þökk mína hafðu, Vargeisa. Enn varstu mér holl í ráðum."

Um morguninn halda þeir heim ok sátu í kastalanum um vetrinn.

11. Hjálmþér kjöri Hörð ok frá álögum

At várdögum býr Hjálmþér sinn skipaflota ok gekk síðan fyrir föður sinn ok bað hann fá sér menn nokkura. Konungr kvaðst eigi til hafa.

Hjálmþér mælti: "Fá mér einn mann af hirð þinni."

"Haf þú hvern, sem þú vilt, nema Björn," segir konungr.

Hjálmþér gekk til svína ok sá þar mann liggja, mikinn ok stóran ok furðuliga sterkligan, í loðkápu.

Hjálmþér stakk á honum spjótskapti ok mælti: "Stattu upp, þræll."

Hann liggr eigi at síðr. Hjálmþér lét koma við hann skaptit í annat sinn. Hann settist þá upp ok mælti: "Mun eigi vera sem mér sýnist, at þetta sé konungsson?"

Hjálmþér mælti ok bað hann upp standa ok fara með sér.

"Gera skal ek þér kost á því," segir hann. "Ek vil einn öllu ráða, en þú engu."

Hjálmþér mælti: "Þat vinn ek eigi til nokkurs manns, eða hvat heitir þú?"

Hann mælti: "Því skalt þú ráða, en Hörðr heiti ek."

Hjálmþér gekk í burt. Hann kom at einum bekk ok sá þar Vargeisu standa. Honum kom í hug, hvat hún hafði mælt. Hann gekk aptr ok mælti: "Stattu upp, þræll, ok gakk með mér ok ráð einn öllu."

Hann segir: "Ek mun til skipa ganga, en þú munt finna stjúpu þína."

Hjálmþér gekk heim at höllinni. Hann sá þá stjúpu sína ganga á móti sér. Honum leizt hún ekki frýnilig. Hún var þá bæði ljót ok leiðinlig yfirlits ok ófögr í ásjónu.

Hún mælti: "Vel er þat, Hjálmþér, at vit höfum fundizt."

Hann kveðst þat eigi lasta kunna. Hún segir: "Nú skal launa þér pústrinn, er þú gafst mér fyrir löngu. Þat legg ek á þik, at þú skalt hvergi kyrr þola, hvorki nótt né dag, fyrr en þú sér Hervöru Hundingsdóttur, nema á skipum þínum ok í tjaldi."

Hjálmþér mælti: "Ekki skaltu fleira á mik leggja, því at kjaptr þinn skal opinn standa, en þat þykkir mér einskis vert at þreyja eptir eina konungsdóttur. Hamrar hávir standa niðr við skipalægit. Þar skaltu á stíga sínum fæti á hvárn hamarinn, en fjórir þrælar föður míns skulu kynda eld undir þér, en við ekki skaltu lifa nema þat, sem hrafnar færa þér, þar til ek kem aptr."

Síðan gekk hann til skipa. Var þá bryggjum kippt. Hann hafði fimm skip ór landi ok skipuð völdum drengjum, ok halda síðan burt.

Fyrstu máltíð bað Hjálmþér Hörð at sitja hjá þér. Hann kveðst þat eigi vilja. "Einn saman vil ek mat eiga, en sofa í rekkjugólfi þínu." Hjálmþér bað hann ráða.