Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 18 Index Previous
|
1
[ज] भीष्मथ्रॊणौ महात्मानौ धृतराष्ट्रश च पार्दिवः विराटथ्रुपथौ चॊभौ शङ्खश चैवॊत्तरस तदा 2 धृष्टकेतुर जयत्सेनॊ राजा चैव स सत्यजित थुर्यॊधन सुताश चैव शकुनिश चैव सौबलः 3 कर्ण पुत्राश च विक्रान्ता राजा चैव जयथ्रदः घटॊत्चकाथयश चैव ये चान्ये नानुकीर्तिताः 4 ये चान्ये कीर्तितास तत्र राजानॊ थीप्तमूर्तयः सवर्गे कालं कियन्तं ते तस्दुस तथ अपि शंस मे 5 आहॊस्विच छाश्वतं सदानं तेषां तत्र थविजॊत्तम अन्ये वा कर्मणः कां ते गतिं पराप्ता नरर्षभाः एतथ इच्छाम्य अहं शरॊतुं परॊच्यमानं तवया थविज 6 [सूत] इत्य उक्तः स तु विप्रर्षिर अनुज्ञातॊ महात्मना वयासेन तस्य नृपतेर आख्यातुम उपचक्रमे 7 [वै] गन्तव्यं कर्मणाम अन्ते सर्वेण मनुजाधिप शृणु गुह्यम इथं राजन थेवानां भरतर्षभ यथ उवाच महातेजा थिव्यचक्षुः परतापवान 8 मुनिः पुराणः कौरव्य पाराशर्यॊ महाव्रतः अगाध बुथ्धिः सर्वज्ञॊ गतिज्ञः सर्वकर्मणाम 9 वसून एव महातेजा भीष्मः पराप महाथ्युतिः अष्टाव एव हि थृश्यन्ते वसवॊ भरतर्षभ 10 बृहस्पतिं विवेशाद थरॊणॊ हय अङ्गिरसां वरम कृतवर्मा तु हार्थिक्यः परविवेश मरुथ्गणम 11 सनत कुमारं परथ्युम्नः परविवेश यदागतम धृतराष्ट्रॊ धनेशस्य लॊकान पराप थुरासथान 12 धृतराष्ट्रेण सहिता गान्धारी च यशस्विनी पत्नीभ्यां सहितः पाण्डुर महेन्थ्र सथनं ययौ 13 विराटथ्रुपथौ चॊभौ धृष्टकेतुश च पार्दिव निशठाक्रूर साम्बाश च भानुः कम्पॊ विडूरदः 14 भूरिश्रवाः शलश चैव भूरिश च पृदिवीपतिः उग्रसेनस तदा कंसॊ वसुथेवश च वीर्यवान 15 उत्तरश च सह भरात्रा शङ्खेन नरपुंगवः विश्वेषां थेवतानां ते विविशुर नरसत्तमाः 16 वर्चा नाम महातेजाः सॊमपुत्रः परतापवान सॊ ऽभिमन्युर नृसिंहस्य फल्गुनस्य सुतॊ ऽभवत 17 स युथ्ध्वा कषत्रधर्मेण यदा नान्यः पुमान कव चित विवेश सॊमं धर्मात्मा कर्मणॊ ऽनते महारदः 18 आविवेश रविं कर्णः पितरं पुरुषर्षभ थवापरं शकुनिः पराप धृष्टथ्युम्नस तु पावकम 19 धृतराष्ट्रात्मजाः सर्वे यातुधाना बलॊत्कटाः ऋथ्धिमन्तॊ महात्मानः शस्त्रपूता थिवं गताः धर्मम एवाविशत कषत्ता राजा चैव युधिष्ठिरः 20 अनन्तॊ भगवान थेवः परविवेश रसातलम पितामह नियॊगाथ धि यॊ यॊगाथ गाम अधारयत 21 षॊडश सत्रीसहस्राणि वासुथेव परिग्रहः नयमज्जन्त सरस्वत्यां कालेन जनमेजय ताश चाप्य अप्सरसॊ भूत्वा वासुथेवम उपागमन 22 हतास तस्मिन महायुथ्धे ये वीरास तु महारदाः घटॊत्कचाथयः सर्वे थेवान यक्षांश च भेजिरे 23 थुर्यॊधन सहायाश च राक्षसाः परिकीर्तिताः पराप्तास ते करमशॊ राजन सर्वलॊकान अनुत्तमान 24 भवनं च महेन्थ्रस्य कुबेरस्य च धीमतः वरुणस्य तदा लॊकान विविशुः पुरुषर्षभाः 25 एतत ते सर्वम आख्यातं विस्तरेण महाथ्युते कुरूणां चरितं कृत्स्नं पाण्डवानां च भारत 26 [सूत] एतच छरुत्वा थविजश्रेष्ठात स राजा जनमेजयः विस्मितॊ ऽभवथ अत्यर्दं यज्ञकर्मान्तरेष्व अद 27 ततः समापयाम आसुः कर्म तत तस्य याजकाः आस्तीकश चाभवत परीतः परिमॊक्ष्य भुजंगमान 28 ततॊ थविजातीन सर्वांस तान थक्षिणाभिर अतॊषयत पूजिताश चापि ते राज्ञा ततॊ जग्मुर यदागतम 29 विसर्जयित्वा विप्रांस तान राजापि जनमेजयः ततस तक्षशिलायाः स पुनर आयाथ गजाह्वयम 30 एतत ते सर्वम आख्यातं वैशम्पायन कीर्तितम वयासाज्ञया समाख्यातं सर्पसत्त्रे नृपस्य ह 31 पुण्यॊ ऽयम इतिहासाख्यः पवित्रं चेथम उत्तमम कृष्णेन मुनिना विप्र नियतं सत्यवाथिना 32 सर्वज्ञेन विधिज्ञेन धर्मज्ञानवता सता अतीन्थ्रियेण शुचिना तपसा भावितात्मना 33 ऐश्वर्ये वर्तता चैव सांख्ययॊगविथा तदा नैकतन्त्र विबुथ्धेन थृष्ट्वा थिव्येन चक्षुषा 34 कीर्तिं परदयता लॊके पाण्डवानां महात्मनाम अन्येषां कषत्रियाणां च भूरि थरविण तेजसाम 35 य इथं शरावयेथ विथ्वान सथा पर्वणि पर्वणि धूतपाप्मा जितस्वर्गॊ बरह्मभूयाय गच्छति 36 यश चेथं शरावयेच छराथ्धे बराह्मणान पाथम अन्ततः अक्षय्यम अन्नपानं वै पितॄंस तस्यॊपतिष्ठते 37 अह्ना यथ एनः कुरुते इन्थ्रियैर मनसापि वा महाभारतम आख्याय पश्चात संध्यां परमुच्यते 38 धर्मे चार्दे च कामे च मॊक्षे च भरतर्षभ यथ इहास्ति तथ अन्यत्र यन नेहास्ति न तत कव चित 39 यजॊ नामेतिहासॊ ऽयं शरॊतव्यॊ भूतिम इच्छता रज्ञा राजसुतैश चापि गर्भिण्या चैव यॊषिता 40 सवर्गकामॊ लभेत सवर्गं जय कामॊ लभेज जयम गर्भिणी लभते पुत्रं कन्यां वा बहु भागिनीम 41 अनागतं तरिभिर वर्षैः कृष्णथ्वैपायनः परभुः संथर्भं भारतस्यास्य कृतवान धर्मकाम्यया 42 नारथॊ ऽशरावयथ थेवान असितॊ थेवलः पितॄन रक्षॊयक्षाञ शुकॊ मर्त्यान वैशम्पायन एव तु 43 इतिहासम इमं पुण्यं महार्दं वेथ संमितम शरावयेथ यस तु वर्णांस तरीन कृत्वा बराह्मणम अग्रतः 44 स नरः पापनिर्मुक्तः कीरितं पराप्येह शौनक गच्छेत परमिकां सिथ्धिम अत्र मे नास्ति संशयः 45 भारताध्ययनात पुण्याथ अपि पाथम अधीयतः शरथ्थधानस्य पूयन्ते सर्वपापान्य अशेषतः 46 महर्षिर भगवान वयासः कृत्वेमां संहितां पुरा शलॊकैश चतुर्भिर भगवान पुत्रम अध्यापयच छुकम 47 माता पितृसहस्राणि पुत्रथारशतानि च संसारेष्व अनुभूतानि यान्ति यास्यन्ति चापरे 48 हर्षस्दान सहस्राणि भयस्दान शतानि च थिवसे थिवसे मूढम आविशन्ति न पण्डितम 49 ऊर्ध्वबाहुर विरौम्य एष न च कश चिच छृणॊति मे धर्माथ अर्दश च कामश च स किमर्दं न सेव्यते 50 न जातु कामान न भयान न लॊभाथ; धर्मं तयजेज जीवितस्यापि हेतॊः नित्यॊ धर्मः सुखथुःखे तव अनित्ये; जीवॊ नित्यॊ हेतुर अस्य तव अनित्यः 51 इमां भारत सावित्रीं परातर उत्दाय यः पठेत स भारत फलं पराप्य परं बरह्माधिगच्छति 52 यदा समुथ्रॊ भगवान यदा च हिमवान गिरिः खयाताव उभौ रत्ननिधी तदा भारतम उच्यते 53 महाभारतम आख्यानं यः पठेत सुसमाहितः स गच्छेत परमां सिथ्धिम इति मे नास्ति संशयः 54 थवैपायनॊष्ठपुटनिःसृतम अप्रमेयं; पुण्यं पवित्रम अद पापहरं शिवं च यॊ भारतं समधिगच्छति वाच्यमानं; किं तस्य पुष्करजलैर अभिषेचनेन |
1
[j] bhīṣmadroṇau mahātmānau dhṛtarāṣṭraś ca pārthivaḥ virāṭadrupadau cobhau śaṅkhaś caivottaras tathā 2 dhṛṣṭaketur jayatseno rājā caiva sa satyajit duryodhana sutāś caiva śakuniś caiva saubalaḥ 3 karṇa putrāś ca vikrāntā rājā caiva jayadrathaḥ ghaṭotcakādayaś caiva ye cānye nānukīrtitāḥ 4 ye cānye kīrtitās tatra rājāno dīptamūrtayaḥ svarge kālaṃ kiyantaṃ te tasthus tad api śaṃsa me 5 āhosvic chāśvataṃ sthānaṃ teṣāṃ tatra dvijottama anye vā karmaṇaḥ kāṃ te gatiṃ prāptā nararṣabhāḥ etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ procyamānaṃ tvayā dvija 6 [sūta] ity uktaḥ sa tu viprarṣir anujñāto mahātmanā vyāsena tasya nṛpater ākhyātum upacakrame 7 [vai] gantavyaṃ karmaṇām ante sarveṇa manujādhipa śṛṇu guhyam idaṃ rājan devānāṃ bharatarṣabha yad uvāca mahātejā divyacakṣuḥ pratāpavān 8 muniḥ purāṇaḥ kauravya pārāśaryo mahāvrataḥ agādha buddhiḥ sarvajño gatijñaḥ sarvakarmaṇām 9 vasūn eva mahātejā bhīṣmaḥ prāpa mahādyutiḥ aṣṭāv eva hi dṛśyante vasavo bharatarṣabha 10 bṛhaspatiṃ viveśātha droṇo hy aṅgirasāṃ varam kṛtavarmā tu hārdikyaḥ praviveśa marudgaṇam 11 sanat kumāraṃ pradyumnaḥ praviveśa yathāgatam dhṛtarāṣṭro dhaneśasya lokān prāpa durāsadān 12 dhṛtarāṣṭreṇa sahitā gāndhārī ca yaśasvinī patnībhyāṃ sahitaḥ pāṇḍur mahendra sadanaṃ yayau 13 virāṭadrupadau cobhau dhṛṣṭaketuś ca pārthiva niśaṭhākrūra sāmbāś ca bhānuḥ kampo viḍūrathaḥ 14 bhūriśravāḥ śalaś caiva bhūriś ca pṛthivīpatiḥ ugrasenas tathā kaṃso vasudevaś ca vīryavān 15 uttaraś ca saha bhrātrā śaṅkhena narapuṃgavaḥ viśveṣāṃ devatānāṃ te viviśur narasattamāḥ 16 varcā nāma mahātejāḥ somaputraḥ pratāpavān so 'bhimanyur nṛsiṃhasya phalgunasya suto 'bhavat 17 sa yuddhvā kṣatradharmeṇa yathā nānyaḥ pumān kva cit viveśa somaṃ dharmātmā karmaṇo 'nte mahārathaḥ 18 āviveśa raviṃ karṇaḥ pitaraṃ puruṣarṣabha dvāparaṃ śakuniḥ prāpa dhṛṣṭadyumnas tu pāvakam 19 dhṛtarāṣṭrātmajāḥ sarve yātudhānā balotkaṭāḥ ṛddhimanto mahātmānaḥ śastrapūtā divaṃ gatāḥ dharmam evāviśat kṣattā rājā caiva yudhiṣṭhiraḥ 20 ananto bhagavān devaḥ praviveśa rasātalam pitāmaha niyogād dhi yo yogād gām adhārayat 21 ṣoḍaśa strīsahasrāṇi vāsudeva parigrahaḥ nyamajjanta sarasvatyāṃ kālena janamejaya tāś cāpy apsaraso bhūtvā vāsudevam upāgaman 22 hatās tasmin mahāyuddhe ye vīrās tu mahārathāḥ ghaṭotkacādayaḥ sarve devān yakṣāṃś ca bhejire 23 duryodhana sahāyāś ca rākṣasāḥ parikīrtitāḥ prāptās te kramaśo rājan sarvalokān anuttamān 24 bhavanaṃ ca mahendrasya kuberasya ca dhīmataḥ varuṇasya tathā lokān viviśuḥ puruṣarṣabhāḥ 25 etat te sarvam ākhyātaṃ vistareṇa mahādyute kurūṇāṃ caritaṃ kṛtsnaṃ pāṇḍavānāṃ ca bhārata 26 [sūta] etac chrutvā dvijaśreṣṭhāt sa rājā janamejayaḥ vismito 'bhavad atyarthaṃ yajñakarmāntareṣv atha 27 tataḥ samāpayām āsuḥ karma tat tasya yājakāḥ āstīkaś cābhavat prītaḥ parimokṣya bhujaṃgamān 28 tato dvijātīn sarvāṃs tān dakṣiṇābhir atoṣayat pūjitāś cāpi te rājñā tato jagmur yathāgatam 29 visarjayitvā viprāṃs tān rājāpi janamejayaḥ tatas takṣaśilāyāḥ sa punar āyād gajāhvayam 30 etat te sarvam ākhyātaṃ vaiśampāyana kīrtitam vyāsājñayā samākhyātaṃ sarpasattre nṛpasya ha 31 puṇyo 'yam itihāsākhyaḥ pavitraṃ cedam uttamam kṛṣṇena muninā vipra niyataṃ satyavādinā 32 sarvajñena vidhijñena dharmajñānavatā satā atīndriyeṇa śucinā tapasā bhāvitātmanā 33 aiśvarye vartatā caiva sāṃkhyayogavidā tathā naikatantra vibuddhena dṛṣṭvā divyena cakṣuṣā 34 kīrtiṃ prathayatā loke pāṇḍavānāṃ mahātmanām anyeṣāṃ kṣatriyāṇāṃ ca bhūri draviṇa tejasām 35 ya idaṃ śrāvayed vidvān sadā parvaṇi parvaṇi dhūtapāpmā jitasvargo brahmabhūyāya gacchati 36 yaś cedaṃ śrāvayec chrāddhe brāhmaṇān pādam antataḥ akṣayyam annapānaṃ vai pitṝṃs tasyopatiṣṭhate 37 ahnā yad enaḥ kurute indriyair manasāpi vā mahābhāratam ākhyāya paścāt saṃdhyāṃ pramucyate 38 dharme cārthe ca kāme ca mokṣe ca bharatarṣabha yad ihāsti tad anyatra yan nehāsti na tat kva cit 39 yajo nāmetihāso 'yaṃ śrotavyo bhūtim icchatā rajñā rājasutaiś cāpi garbhiṇyā caiva yoṣitā 40 svargakāmo labhet svargaṃ jaya kāmo labhej jayam garbhiṇī labhate putraṃ kanyāṃ vā bahu bhāginīm 41 anāgataṃ tribhir varṣaiḥ kṛṣṇadvaipāyanaḥ prabhuḥ saṃdarbhaṃ bhāratasyāsya kṛtavān dharmakāmyayā 42 nārado 'śrāvayad devān asito devalaḥ pitṝn rakṣoyakṣāñ śuko martyān vaiśampāyana eva tu 43 itihāsam imaṃ puṇyaṃ mahārthaṃ veda saṃmitam śrāvayed yas tu varṇāṃs trīn kṛtvā brāhmaṇam agrataḥ 44 sa naraḥ pāpanirmuktaḥ kīritṃ prāpyeha śaunaka gacchet paramikāṃ siddhim atra me nāsti saṃśayaḥ 45 bhāratādhyayanāt puṇyād api pādam adhīyataḥ śraddadhānasya pūyante sarvapāpāny aśeṣataḥ 46 maharṣir bhagavān vyāsaḥ kṛtvemāṃ saṃhitāṃ purā ślokaiś caturbhir bhagavān putram adhyāpayac chukam 47 mātā pitṛsahasrāṇi putradāraśatāni ca saṃsāreṣv anubhūtāni yānti yāsyanti cāpare 48 harṣasthāna sahasrāṇi bhayasthāna śatāni ca divase divase mūḍham āviśanti na paṇḍitam 49 ūrdhvabāhur viraumy eṣa na ca kaś cic chṛṇoti me dharmād arthaś ca kāmaś ca sa kimarthaṃ na sevyate 50 na jātu kāmān na bhayān na lobhād; dharmaṃ tyajej jīvitasyāpi hetoḥ nityo dharmaḥ sukhaduḥkhe tv anitye; jīvo nityo hetur asya tv anityaḥ 51 imāṃ bhārata sāvitrīṃ prātar utthāya yaḥ paṭhet sa bhārata phalaṃ prāpya paraṃ brahmādhigacchati 52 yathā samudro bhagavān yathā ca himavān giriḥ khyātāv ubhau ratnanidhī tathā bhāratam ucyate 53 mahābhāratam ākhyānaṃ yaḥ paṭhet susamāhitaḥ sa gacchet paramāṃ siddhim iti me nāsti saṃśayaḥ 54 dvaipāyanoṣṭhapuṭaniḥsṛtam aprameyaṃ; puṇyaṃ pavitram atha pāpaharaṃ śivaṃ ca yo bhārataṃ samadhigacchati vācyamānaṃ; kiṃ tasya puṣkarajalair abhiṣecanena |