Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[य] यथ इथं शराथ्धधर्मेषु थीयते भरतर्षभ छत्रं चॊपानहौ चैव केनैतत संप्रवर्तितम कदं चैतत समुत्पन्नं किमर्दं च परथीयते 2 न केवलं शराथ्धधर्मे पुण्यकेष्व अपि थीयते एतथ विस्तरतॊ राजञ शरॊतुम इच्छामि तत्त्वतः 3 [भ] शृणु राजन्न अवहितश छत्रॊपानह विस्तरम यदैतत परदितं लॊके येन चैतत परवर्तितम 4 यदा चाक्षय्यतां पराप्तं पुण्यतां च यदागतम सर्वम एतथ अशेषेण परवक्ष्यामि जनाधिप 5 इतिहासं पुरावृत्तम इमं शृणु नराधिप जमथग्नेश च संवाथं सूर्यस्य च महात्मनः 6 पुरा स भगवान साक्षाथ धनुषाक्रीडत परभॊ संधाय संधाय शरांश चिक्षेप किल भार्गवः 7 तान कषिप्तान रेणुका सर्वांस तस्येषून थीप्ततेजसः आनाय्य सा तथा तस्मै पराथाथ असकृथ अच्युत 8 अद तेन स शब्थेन जयातलस्य शरस्य च परहृष्टः संप्रचिक्षेप सा च परत्याजहार तान 9 ततॊ मध्याह्नम आरूढे जयेष्ठा मूले थिवाकरे स सायकान थविजॊ विथ्ध्वा रेणुकाम इथम अव्रवीत 10 गच्छानय विशालाक्षि शरान एतान धनुश्च्युतान यावथ एतान पुनः सुभ्रु कषिपामीति जनाधिप 11 सा गच्छत्य अन्तरा छायां वृक्षम आश्रित्य भामिनी तस्दौ तस्या हि संतप्तं शिरः पाथौ तदैव च 12 सदिता सा तु मुहूर्तं वै भर्तुः शापभयाच छुभा ययाव आनयितुं भूयः सायकान असितेक्षणा परत्याजगाम च शरांस तान आथाय यशस्विनी 13 सा परस्विन्ना सुचार्व अङ्गी पथ्भ्यां थुःखं नियच्छती उपाजगाम भर्तारं भयाथ भर्तुः पवेपती 14 स ताम ऋषिस ततः करुथ्धॊ वाक्यम आह शुभाननाम रेणुके किं चिरेण तवम आगतेति पुनः पुनः 15 [र] शिरस तावत परथीप्तं मे पाथौ चैव तपॊधन सूर्यतेजॊ निरुथ्धाहं वृक्षच छायाम उपाश्रिता 16 एतस्मात कारणाथ बरह्मंश चिरम एतत कृतं मया एतज जञात्वा मम विभॊ मा करुधस तवं तपॊधन 17 [ज] अथ्यैनं थीप्तकिरणं रेणुके तव थुःखथम शरैर निपातयिष्यामि सूर्यम अस्त्राग्नितेजसा 18 [भ] स विस्फार्य धनुर थिव्यं गृहीत्वा च बहूञ शरान अतिष्ठत सूर्यम अभितॊ यतॊ याति ततॊ मुखः 19 अद तं परहरिष्यन्तं सूर्यॊ ऽभयेत्य वचॊ ऽबरवीत थविज रूपेण कौन्तेय किं ते सूर्यॊ ऽपराध्यते 20 आथत्ते रश्मिभिः सूर्यॊ थिवि विथ्वंस ततस ततः रसं स तं वै वर्षासु परवर्षति थिवाकरः 21 ततॊ ऽननं जायते विप्र मनुष्याणां सुखावहम अन्नं पराणा इति यदा वेथेषु परिपठ्यते 22 अदाभ्रेषु निगूढश च रश्मिभिः परिवारितः सप्त थवीपान इमान बरह्मन वर्षेणाभिप्रवर्षति 23 ततस तथौषधीनां च वीरुधां पत्रपुष्पजम सर्वं वर्षाभिनिर्वृत्तम अन्नं संभवति परभॊ 24 जातकर्माणि सर्वाणि वरतॊपनयनानि च गॊधानानि विवाहाश च तदा यज्ञसमृथ्धयः 25 सत्राणि थानानि तदा संयॊगा वित्तसंचयाः अन्नतः संप्रवर्तन्ते यदा तवं वेत्द भार्गव 26 रमणीयानि यावन्ति यावथ आरम्भकाणि च सर्वम अन्नात परभवति विथितं कीर्तयामि ते 27 सर्वं हि वेत्द विप्र तवं यथ एतत कीर्तितं मया परसाथये तवा विप्रर्षे किं ते सूर्यॊ निपात्यते |
1
[y] yad idaṃ śrāddhadharmeṣu dīyate bharatarṣabha chatraṃ copānahau caiva kenaitat saṃpravartitam kathaṃ caitat samutpannaṃ kimarthaṃ ca pradīyate 2 na kevalaṃ śrāddhadharme puṇyakeṣv api dīyate etad vistarato rājañ śrotum icchāmi tattvataḥ 3 [bh] śṛṇu rājann avahitaś chatropānaha vistaram yathaitat prathitaṃ loke yena caitat pravartitam 4 yathā cākṣayyatāṃ prāptaṃ puṇyatāṃ ca yathāgatam sarvam etad aśeṣeṇa pravakṣyāmi janādhipa 5 itihāsaṃ purāvṛttam imaṃ śṛṇu narādhipa jamadagneś ca saṃvādaṃ sūryasya ca mahātmanaḥ 6 purā sa bhagavān sākṣād dhanuṣākrīḍata prabho saṃdhāya saṃdhāya śarāṃś cikṣepa kila bhārgavaḥ 7 tān kṣiptān reṇukā sarvāṃs tasyeṣūn dīptatejasaḥ ānāyya sā tadā tasmai prādād asakṛd acyuta 8 atha tena sa śabdena jyātalasya śarasya ca prahṛṣṭaḥ saṃpracikṣepa sā ca pratyājahāra tān 9 tato madhyāhnam ārūḍhe jyeṣṭhā mūle divākare sa sāyakān dvijo viddhvā reṇukām idam avravīt 10 gacchānaya viśālākṣi śarān etān dhanuścyutān yāvad etān punaḥ subhru kṣipāmīti janādhipa 11 sā gacchaty antarā chāyāṃ vṛkṣam āśritya bhāminī tasthau tasyā hi saṃtaptaṃ śiraḥ pādau tathaiva ca 12 sthitā sā tu muhūrtaṃ vai bhartuḥ śāpabhayāc chubhā yayāv ānayituṃ bhūyaḥ sāyakān asitekṣaṇā pratyājagāma ca śarāṃs tān ādāya yaśasvinī 13 sā prasvinnā sucārv aṅgī padbhyāṃ duḥkhaṃ niyacchatī upājagāma bhartāraṃ bhayād bhartuḥ pavepatī 14 sa tām ṛṣis tataḥ kruddho vākyam āha śubhānanām reṇuke kiṃ cireṇa tvam āgateti punaḥ punaḥ 15 [r] śiras tāvat pradīptaṃ me pādau caiva tapodhana sūryatejo niruddhāhaṃ vṛkṣac chāyām upāśritā 16 etasmāt kāraṇād brahmaṃś ciram etat kṛtaṃ mayā etaj jñātvā mama vibho mā krudhas tvaṃ tapodhana 17 [j] adyainaṃ dīptakiraṇaṃ reṇuke tava duḥkhadam śarair nipātayiṣyāmi sūryam astrāgnitejasā 18 [bh] sa visphārya dhanur divyaṃ gṛhītvā ca bahūñ śarān atiṣṭhat sūryam abhito yato yāti tato mukhaḥ 19 atha taṃ prahariṣyantaṃ sūryo 'bhyetya vaco 'bravīt dvija rūpeṇa kaunteya kiṃ te sūryo 'parādhyate 20 ādatte raśmibhiḥ sūryo divi vidvaṃs tatas tataḥ rasaṃ sa taṃ vai varṣāsu pravarṣati divākaraḥ 21 tato 'nnaṃ jāyate vipra manuṣyāṇāṃ sukhāvaham annaṃ prāṇā iti yathā vedeṣu paripaṭhyate 22 athābhreṣu nigūḍhaś ca raśmibhiḥ parivāritaḥ sapta dvīpān imān brahman varṣeṇābhipravarṣati 23 tatas tadauṣadhīnāṃ ca vīrudhāṃ patrapuṣpajam sarvaṃ varṣābhinirvṛttam annaṃ saṃbhavati prabho 24 jātakarmāṇi sarvāṇi vratopanayanāni ca godhānāni vivāhāś ca tathā yajñasamṛddhayaḥ 25 satrāṇi dānāni tathā saṃyogā vittasaṃcayāḥ annataḥ saṃpravartante yathā tvaṃ vettha bhārgava 26 ramaṇīyāni yāvanti yāvad ārambhakāṇi ca sarvam annāt prabhavati viditaṃ kīrtayāmi te 27 sarvaṃ hi vettha vipra tvaṃ yad etat kīrtitaṃ mayā prasādaye tvā viprarṣe kiṃ te sūryo nipātyate |