Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[थेवाह] असुरस तारकॊ नाम तवया थत्तवरः परभॊ सुरान ऋषींश च कलिश्नाति वधस तस्य विधीयताम 2 तस्माथ भयं समुत्पन्नम अस्माकं वै पितामह परित्रायस्व नॊ थेव न हय अन्या गतिर अस्ति नः 3 [बर] समॊ ऽहं सर्वभूतानाम अधर्मं नेह रॊचये हन्यतां तारकः कषिप्रं सुरर्षिगणबाधकः 4 वेथा धर्मा च नॊत्साथं गच्छेयुः सुरसत्तमाः विहितं पूर्वम एवात्र मया वै वयेतु वॊ जवरः 5 [थेवाह] वरथानाथ भगवतॊ थैतेयॊ बलगर्वितः थेवैर न शक्यते हन्तुं स कदं परशमं वरजेत 6 स हि नैव सम थेवानां नासुराणां न रक्षसाम वध्यः सयाम इति जग्राह वरं तवत्तः पितामह 7 थेवाश च शप्ता रुथ्राण्या परजॊच्छेथे पुरा कृते न भविष्यति वॊ ऽपत्यम इति सर्वजगत्पते 8 [बर] हुताशनॊ न तत्रासीच छापकाले सुरॊत्तमाः स उत्पाथयितापत्यं वधार्दं तरिथशथ्विषाम 9 तथ वै सर्वान अतिक्रम्य थेवथानवराक्षसान मानुषान अद गन्धर्वान नागान अद च पक्षिणः 10 अस्त्रेणामॊघ पातेन शक्त्या तं घातयिष्यति यतॊ वॊ भयम उत्पन्नं ये चान्ये सुरशत्रवः 11 सनातनॊ हि संकल्पः काम इत्य अभिधीयते रुथ्रस्य तेजः परस्कन्नम अग्नौ निपतितं च तत 12 तत तेजॊ ऽगनिर महथ भूतं थवितीयम इव पावकम वधार्दं थेवशत्रूणां गङ्गायां जनयिष्यति 13 स तु नावाप तं शापं नष्टः स हुतभुक तथा तस्माथ वॊ भयहृथ थेवाः समुत्पत्स्यति पावकिः 14 अन्विष्यतां वै जवलनस तदा चाथ्य नियुज्यताम तारकस्य वधॊपायः कदितॊ वै मयानघाः 15 न हि तेजस्विनां शापास तेजःसु परभवन्ति वै बलान्य अतिबलं पराप्य न बलानि भवन्ति वै 16 हन्याथ अवध्यान वरथान अपि चैव तपस्विनः संकल्पाभिरुचिः कामः सनातन तमॊ ऽनलः 17 जगत्पतिर अनिर्थेश्यः सर्वगः सर्वभावनः हृच्छयः सर्वभूतानां जयेष्ठॊ रुथ्राथ अपि परभुः 18 अन्विष्यतां स तु कषिप्रं तेजॊराशिर हुताशनः स वॊ मनॊगतं कामं थेवः संपाथयिष्यति 19 एतथ वाक्यम उपश्रुत्य ततॊ थेवा महात्मनः जग्मुः संसिथ्ध संकल्पाः पर्येषन्तॊ विभावसुम 20 ततस तरैलॊक्यम ऋषयॊ वयचिन्वन्त सुरैः सह काङ्क्षन्तॊ थर्शनं वह्नेः सर्वे तथ्गतमानसाः 21 परेण तपसा युक्ताः शरीमन्तॊ लॊकविश्रुताः लॊकान अन्वचरन सिथ्धाः सर्व एव भृगूथ्वह नष्टम आत्मनि संलीनं नाधिजग्मुर हुताशनम 22 ततः संजातसंत्रासान अग्नेर थर्शनलालसान जले चरः कलान्तमनास तेजसाग्नेः परथीपितः उवाच थेवान मण्डूकॊ रसातलतलॊत्दितः 23 रसातलतले थेवा वसत्य अग्निर इति परभॊ संतापथ इह संप्राप्तः पावकप्रभवाथ अहम 24 स संसुप्तॊ जले थेवा भगवान हव्यवाहनः अपः संसृज्य तेजॊभिस तेन संतापिता वयम 25 तस्य थर्शनम इष्टं वॊ यथि थेवा विभावसॊः तत्रैनम अभिगच्छध्वं कार्यं वॊ यथि वह्निना 26 गम्यतां साधयिष्यामॊ वयं हय अग्निभयात सुराः एतावथ उक्त्वा मण्डूकस तवरितॊ जलम आविशत 27 हुताशनस तु बुबुधे मण्डूकस्याद पैशुनम शशाप स तम आसाथ्य न रसान वेत्स्यसीति वै 28 तं स संयुज्य शापेन मण्डूकं पावकॊ ययौ अन्यत्र वासाय विभुर न च थेवान अथर्शयत 29 थेवास तव अनुग्रहं चक्रुर मण्डूकानां भृगूथ्वह यत तच छृणु महाबाहॊ गथतॊ मम सर्वशः 30 [थेवाह] अगि शापाथ अजिह्वापि रसज्ञानबहिष्कृताः सरस्वतीं बहुविधां यूयम उच्चारयिष्यद 31 बिलवास गतांश चैव निराथानान अचेतसः गतासून अपि वः शुष्कान भूमिः संधारयिष्यति तमॊ गतायाम अपि च निशायां विचरिष्यद 32 इत्य उक्त्वा तांस ततॊ थेवाः पुनर एव महीम इमाम परीयुर जवलनस्यार्दे न चाविन्थन हुताशनम 33 अद तान थविरथः कश चित सुरेन्थ्र थविरथॊपमः अश्वत्दस्दॊ ऽगिर इत्य एवं पराह थेवान भृगूथ्वह 34 शशाप जवलनः सर्वान थविरथान करॊधमूर्छितः परतीपा भवतां जिह्वा भवित्रीति भृगूथ्वह 35 इत्य उक्त्वा निःसृतॊ ऽशवत्दाथ अग्निर वारणसूचितः परविवेश शमी गर्भम अद वह्निः सुषुप्सया 36 अनुग्रहं तु नागानां यं चक्रुः शृणु तं परभॊ थेवा भृगुकुलश्रेष्ठ परीताः सत्यपराक्रमाः 37 [थेवाह] परतीपया जिह्वयापि सर्वाहारान करिष्यद वाचं चॊच्चारयिष्यध्वम उच्चैर अव्यञ्जिताक्षरम इत्य उक्त्वा पुनर एवाग्निम अनुसस्रुर थिवौकसः 38 अश्वत्दान निःसृतश चाग्निः शमी गर्भगतस तथा शुकेन खयापितॊ विप्र तं थेवाः समुपाथ्रवन 39 शशाप शुकम अग्निस तु वाग विहीनॊ भविष्यसि जिह्वां चावर्तयाम आस तस्यापि हुतभुक तथा 40 थृष्ट्वा तु जवलनं थेवाः शुकम ऊचुर थयान्विताः भविता न तवम अत्यन्तं शकुने नष्टवाग इति 41 आवृत्तजिह्वस्य सतॊ वाक्यं कान्तं भविष्यति बालस्येव परवृथ्धस्य कलम अव्यक्तम अथ्भुतम 42 इत्य उक्त्वा तं शमी गर्भे वह्निम आलक्ष्य थेवताः तथ एवायतनं चक्रुः पुण्यं सर्वक्रियास्व अपि 43 ततः परभृति चाप्य अग्निः शमी गर्भेषु थृश्यते उत्पाथने तदॊपायम अनुजग्मुश च मानवाः 44 आपॊ रसातले यास तु संसृष्टाश चित्रभानुना ताः पर्वत परस्रवणैर ऊष्मां मुञ्चन्ति भार्गव पावकेनाधिशयता संतप्तास तस्य तेजसा 45 ततॊ ऽगनिर थेवता थृष्ट्वा बभूव वयदितस तथा किम आगमनम इत्य एवं तान अपृच्छत पावकः 46 तम ऊचुर विबुधाः सर्वे ते चैव परमर्षयः तवां नियॊक्ष्यामहे कार्ये तथ भवान कर्तुम अर्हति कृते च तस्मिन भविता तवापि सुमहान गुणः 47 [अग्नि] बरूत यथ भवतां कार्यं सर्वं कर्तास्मि तत सुराः भवतां हि नियॊज्यॊ ऽहं मा वॊ ऽतरास्तु विचारणा 48 [थेवाह] असुरस तारकॊ नाम बरह्मणॊ वरथर्पितः अस्मान परबाधते वीर्याथ वधस तस्य विधीयताम 49 इमान थेवगणांस तात परजापतिगणांस तदा ऋषींश चापि महाभागान परित्रायस्व पावक 50 अपत्यं तेजसा युक्तं परवीरं जनय परभॊ यथ भयं नॊ ऽसुरात तस्मान नाशयेथ धव्यवाहन 51 शप्तानां नॊ महाथेव्या नान्यथ अस्ति परायणम अन्यत्र भवतॊ वीर्यं तस्मात तरायस्व नस ततः 52 इत्य उक्तः स तदेत्य उक्त्वा भगावान हव्यकव्य भुक जगामाद थुराधर्षॊ गङ्गां भागीरदीं परति 53 तया चाप्य अभवन मिश्रॊ गर्भश चास्याभवत तथा ववृधे स तथा गर्भः कक्षे कृष्ण गतिर यदा 54 तेजसा तस्य गर्भस्य गङ्गा विह्वलचेतना संतापम अगमत तीव्रं सा सॊढुं न शशाक ह 55 आहिते जवलनेनाद गर्भे तेजःसमन्विते गङ्गायाम असुरः कश चिथ भैरवं नाथम उत्सृजत 56 अबुथ्धापतितेनाद नाथेन विपुलेन सा वित्रस्तॊथ्भ्रान्त नयना गङ्गा विप्लुतलॊचना विसंज्ञा नाशकथ गर्भं संधारयितुम आत्मना 57 सा तु तेजः परीताङ्गी कम्पमाना च जाह्नवी उवाच वचनं विप्र तथा गर्भबलॊथ्धता न ते शक्तास्मि भगवंस तेजसॊ ऽसय विधारणे 58 विमूढास्मि कृतानेन तदास्वास्द्यं कृतं परम विह्वला चास्मि भगवंस तेजॊ नष्टं च मे ऽनघ 59 धारणे नास्य शक्ताहं गर्भस्य तपतां वर उत्स्रक्ष्ये ऽहम इमं थुःखान न तु कामात कदं चन 60 न चेतसॊ ऽसति संस्पर्शॊ मम थेव विभावसॊ आपथ अर्दे हि संबन्धः सुसूक्ष्मॊ ऽपि महाथ्युते 61 यथ अत्र गुणसंपन्नम इतरं वा हुताशन तवय्य एव तथ अहं मन्ये धर्माधर्मौ च केवलौ 62 तामुवाच ततॊ वह्निर धार्यतां धार्यताम अयम गर्भॊ मत तेजसा युक्तॊ महागुणफलॊथयः 63 शक्ता हय असि महीं कृत्स्नां वॊढुं धारयितुं तदा न हि ते किं चिथ अप्राप्यं मथ रेतॊ धारणाथ ऋते 64 सा वह्निना वार्यमाणा थेवैश चापि सरिथ वरा समुत्ससर्ज तं गर्भं मेरौ गिरिवरे तथा 65 समर्दा धारणे चापि रुथ्र तेजः परधर्षिता नाशकत तं तथा गर्भं संधारयितुम ओजसा 66 सा समुत्सृज्य तं थुःखाथ थीप्तवैश्वानर परभम थर्शयाम आस चाग्निस तां तथा गङ्गां भृगूथ्वह पप्रच्छ सरितां शरेष्ठां कच चिथ गर्भः सुखॊथयः 67 कीथृग वर्णॊ ऽपि वा थेवि कीथृग रूपश च थृश्यते तेजसा केन वा युक्तः सर्वम एतथ बरवीहि मे 68 [गन्गा] जातरूपः स गर्भॊ वै तेजसा तवम इवानल सुवर्णॊ विमलॊ थीप्तः पर्वतं चावभासयत 69 पथ्मॊत्पलविमिश्राणां हरथानाम इव शीतलः गन्धॊ ऽसय स कथम्बानां तुल्यॊ वै तपतां वर 70 तेजसा तस्य गर्भस्य भास्करस्येव रश्मिभिः यथ थरव्यं परिसंसृष्टं पृदिव्यां पर्वतेषु वा तत सर्वं काञ्चनी भूतं समन्तात परत्यथृश्यत 71 पर्यधावत शैलांश च नथीः परस्रवणानि च वयथीपयत तेजसा च तरैलॊक्यं स चराचरम 72 एवंरूपः स भगवान पुत्रस ते हव्यवाहन सूर्यवैश्वानर समः कान्त्या सॊम इवापरः एवम उक्त्वा तु सा थेवी तत्रैवान्तरधीयत 73 पावकश चापि तेजस्वी कृत्वा कार्यं थिवौकसाम जगामेष्टं ततॊ थेशं तथा भार्गवनन्थन 74 एतैः कर्म गुणैर लॊके नामाग्नेः परिगीयते हिरण्यरेता इति वै ऋषिभिर विबुधैस तदा पृदिवी च तथा थेवी खयाता वसुमतीति वै 75 स तु गर्भॊ महातेजा गाङ्गेयः पावकॊथ्भवः थिव्यं शरवणं पराप्य ववृधे ऽथभुतथर्शनः 76 थथृशुः कृत्तिकास तं तु बालार्कसथृशथ्युतिम जातस्नेहाश च तं बालं पुपुषुः सतन्य विस्रवैः 77 ततः स कार्त्तिकेयत्वम अवाप परमथ्युतिः सकन्नत्वात सकन्थतां चापि गुहावासाथ गुहॊ ऽभवत 78 एवं सुवर्णम उत्पन्नम अपत्यं जातवेथसः तत्र जाम्बूनथं शरेष्ठं थेवानाम अपि भूषणम 79 ततः परभृति चाप्य एतज जातरूपम उथाहृतम यत सुवर्णं स भगवान अग्निर ईशः परजापतिः 80 पवित्राणां पवित्रं हि कनकं थविजसत्तम अग्नी षॊमात्मकं चैव जातरूपम उथाहृतम 81 रत्नानाम उत्तमं रत्नं भूषणानां तदॊत्तमम पवित्रं च पवित्राणां मङ्गलानां च मङ्गलम |
1
[devāh] asuras tārako nāma tvayā dattavaraḥ prabho surān ṛṣīṃś ca kliśnāti vadhas tasya vidhīyatām 2 tasmād bhayaṃ samutpannam asmākaṃ vai pitāmaha paritrāyasva no deva na hy anyā gatir asti naḥ 3 [br] samo 'haṃ sarvabhūtānām adharmaṃ neha rocaye hanyatāṃ tārakaḥ kṣipraṃ surarṣigaṇabādhakaḥ 4 vedā dharmā ca notsādaṃ gaccheyuḥ surasattamāḥ vihitaṃ pūrvam evātra mayā vai vyetu vo jvaraḥ 5 [devāh] varadānād bhagavato daiteyo balagarvitaḥ devair na śakyate hantuṃ sa kathaṃ praśamaṃ vrajet 6 sa hi naiva sma devānāṃ nāsurāṇāṃ na rakṣasām vadhyaḥ syām iti jagrāha varaṃ tvattaḥ pitāmaha 7 devāś ca śaptā rudrāṇyā prajocchede purā kṛte na bhaviṣyati vo 'patyam iti sarvajagatpate 8 [br] hutāśano na tatrāsīc chāpakāle surottamāḥ sa utpādayitāpatyaṃ vadhārthaṃ tridaśadviṣām 9 tad vai sarvān atikramya devadānavarākṣasān mānuṣān atha gandharvān nāgān atha ca pakṣiṇaḥ 10 astreṇāmogha pātena śaktyā taṃ ghātayiṣyati yato vo bhayam utpannaṃ ye cānye suraśatravaḥ 11 sanātano hi saṃkalpaḥ kāma ity abhidhīyate rudrasya tejaḥ praskannam agnau nipatitaṃ ca tat 12 tat tejo 'gnir mahad bhūtaṃ dvitīyam iva pāvakam vadhārthaṃ devaśatrūṇāṃ gaṅgāyāṃ janayiṣyati 13 sa tu nāvāpa taṃ śāpaṃ naṣṭaḥ sa hutabhuk tadā tasmād vo bhayahṛd devāḥ samutpatsyati pāvakiḥ 14 anviṣyatāṃ vai jvalanas tathā cādya niyujyatām tārakasya vadhopāyaḥ kathito vai mayānaghāḥ 15 na hi tejasvināṃ śāpās tejaḥsu prabhavanti vai balāny atibalaṃ prāpya na balāni bhavanti vai 16 hanyād avadhyān varadān api caiva tapasvinaḥ saṃkalpābhiruciḥ kāmaḥ sanātana tamo 'nalaḥ 17 jagatpatir anirdeśyaḥ sarvagaḥ sarvabhāvanaḥ hṛcchayaḥ sarvabhūtānāṃ jyeṣṭho rudrād api prabhuḥ 18 anviṣyatāṃ sa tu kṣipraṃ tejorāśir hutāśanaḥ sa vo manogataṃ kāmaṃ devaḥ saṃpādayiṣyati 19 etad vākyam upaśrutya tato devā mahātmanaḥ jagmuḥ saṃsiddha saṃkalpāḥ paryeṣanto vibhāvasum 20 tatas trailokyam ṛṣayo vyacinvanta suraiḥ saha kāṅkṣanto darśanaṃ vahneḥ sarve tadgatamānasāḥ 21 pareṇa tapasā yuktāḥ śrīmanto lokaviśrutāḥ lokān anvacaran siddhāḥ sarva eva bhṛgūdvaha naṣṭam ātmani saṃlīnaṃ nādhijagmur hutāśanam 22 tataḥ saṃjātasaṃtrāsān agner darśanalālasān jale caraḥ klāntamanās tejasāgneḥ pradīpitaḥ uvāca devān maṇḍūko rasātalatalotthitaḥ 23 rasātalatale devā vasaty agnir iti prabho saṃtāpad iha saṃprāptaḥ pāvakaprabhavād aham 24 sa saṃsupto jale devā bhagavān havyavāhanaḥ apaḥ saṃsṛjya tejobhis tena saṃtāpitā vayam 25 tasya darśanam iṣṭaṃ vo yadi devā vibhāvasoḥ tatrainam abhigacchadhvaṃ kāryaṃ vo yadi vahninā 26 gamyatāṃ sādhayiṣyāmo vayaṃ hy agnibhayāt surāḥ etāvad uktvā maṇḍūkas tvarito jalam āviśat 27 hutāśanas tu bubudhe maṇḍūkasyātha paiśunam śaśāpa sa tam āsādya na rasān vetsyasīti vai 28 taṃ sa saṃyujya śāpena maṇḍūkaṃ pāvako yayau anyatra vāsāya vibhur na ca devān adarśayat 29 devās tv anugrahaṃ cakrur maṇḍūkānāṃ bhṛgūdvaha yat tac chṛṇu mahābāho gadato mama sarvaśaḥ 30 [devāh] agi śāpād ajihvāpi rasajñānabahiṣkṛtāḥ sarasvatīṃ bahuvidhāṃ yūyam uccārayiṣyatha 31 bilavāsa gatāṃś caiva nirādānān acetasaḥ gatāsūn api vaḥ śuṣkān bhūmiḥ saṃdhārayiṣyati tamo gatāyām api ca niśāyāṃ vicariṣyatha 32 ity uktvā tāṃs tato devāḥ punar eva mahīm imām parīyur jvalanasyārthe na cāvindan hutāśanam 33 atha tān dviradaḥ kaś cit surendra dviradopamaḥ aśvatthastho 'gir ity evaṃ prāha devān bhṛgūdvaha 34 śaśāpa jvalanaḥ sarvān dviradān krodhamūrchitaḥ pratīpā bhavatāṃ jihvā bhavitrīti bhṛgūdvaha 35 ity uktvā niḥsṛto 'śvatthād agnir vāraṇasūcitaḥ praviveśa śamī garbham atha vahniḥ suṣupsayā 36 anugrahaṃ tu nāgānāṃ yaṃ cakruḥ śṛṇu taṃ prabho devā bhṛgukulaśreṣṭha prītāḥ satyaparākramāḥ 37 [devāh] pratīpayā jihvayāpi sarvāhārān kariṣyatha vācaṃ coccārayiṣyadhvam uccair avyañjitākṣaram ity uktvā punar evāgnim anusasrur divaukasaḥ 38 aśvatthān niḥsṛtaś cāgniḥ śamī garbhagatas tadā śukena khyāpito vipra taṃ devāḥ samupādravan 39 śaśāpa śukam agnis tu vāg vihīno bhaviṣyasi jihvāṃ cāvartayām āsa tasyāpi hutabhuk tadā 40 dṛṣṭvā tu jvalanaṃ devāḥ śukam ūcur dayānvitāḥ bhavitā na tvam atyantaṃ śakune naṣṭavāg iti 41 āvṛttajihvasya sato vākyaṃ kāntaṃ bhaviṣyati bālasyeva pravṛddhasya kalam avyaktam adbhutam 42 ity uktvā taṃ śamī garbhe vahnim ālakṣya devatāḥ tad evāyatanaṃ cakruḥ puṇyaṃ sarvakriyāsv api 43 tataḥ prabhṛti cāpy agniḥ śamī garbheṣu dṛśyate utpādane tathopāyam anujagmuś ca mānavāḥ 44 āpo rasātale yās tu saṃsṛṣṭāś citrabhānunā tāḥ parvata prasravaṇair ūṣmāṃ muñcanti bhārgava pāvakenādhiśayatā saṃtaptās tasya tejasā 45 tato 'gnir devatā dṛṣṭvā babhūva vyathitas tadā kim āgamanam ity evaṃ tān apṛcchata pāvakaḥ 46 tam ūcur vibudhāḥ sarve te caiva paramarṣayaḥ tvāṃ niyokṣyāmahe kārye tad bhavān kartum arhati kṛte ca tasmin bhavitā tavāpi sumahān guṇaḥ 47 [agni] brūta yad bhavatāṃ kāryaṃ sarvaṃ kartāsmi tat surāḥ bhavatāṃ hi niyojyo 'haṃ mā vo 'trāstu vicāraṇā 48 [devāh] asuras tārako nāma brahmaṇo varadarpitaḥ asmān prabādhate vīryād vadhas tasya vidhīyatām 49 imān devagaṇāṃs tāta prajāpatigaṇāṃs tathā ṛṣīṃś cāpi mahābhāgān paritrāyasva pāvaka 50 apatyaṃ tejasā yuktaṃ pravīraṃ janaya prabho yad bhayaṃ no 'surāt tasmān nāśayed dhavyavāhana 51 śaptānāṃ no mahādevyā nānyad asti parāyaṇam anyatra bhavato vīryaṃ tasmāt trāyasva nas tataḥ 52 ity uktaḥ sa tathety uktvā bhagāvān havyakavya bhuk jagāmātha durādharṣo gaṅgāṃ bhāgīrathīṃ prati 53 tayā cāpy abhavan miśro garbhaś cāsyābhavat tadā vavṛdhe sa tadā garbhaḥ kakṣe kṛṣṇa gatir yathā 54 tejasā tasya garbhasya gaṅgā vihvalacetanā saṃtāpam agamat tīvraṃ sā soḍhuṃ na śaśāka ha 55 āhite jvalanenātha garbhe tejaḥsamanvite gaṅgāyām asuraḥ kaś cid bhairavaṃ nādam utsṛjat 56 abuddhāpatitenātha nādena vipulena sā vitrastodbhrānta nayanā gaṅgā viplutalocanā visaṃjñā nāśakad garbhaṃ saṃdhārayitum ātmanā 57 sā tu tejaḥ parītāṅgī kampamānā ca jāhnavī uvāca vacanaṃ vipra tadā garbhabaloddhatā na te śaktāsmi bhagavaṃs tejaso 'sya vidhāraṇe 58 vimūḍhāsmi kṛtānena tathāsvāsthyaṃ kṛtaṃ param vihvalā cāsmi bhagavaṃs tejo naṣṭaṃ ca me 'nagha 59 dhāraṇe nāsya śaktāhaṃ garbhasya tapatāṃ vara utsrakṣye 'ham imaṃ duḥkhān na tu kāmāt kathaṃ cana 60 na cetaso 'sti saṃsparśo mama deva vibhāvaso āpad arthe hi saṃbandhaḥ susūkṣmo 'pi mahādyute 61 yad atra guṇasaṃpannam itaraṃ vā hutāśana tvayy eva tad ahaṃ manye dharmādharmau ca kevalau 62 tāmuvāca tato vahnir dhāryatāṃ dhāryatām ayam garbho mat tejasā yukto mahāguṇaphalodayaḥ 63 śaktā hy asi mahīṃ kṛtsnāṃ voḍhuṃ dhārayituṃ tathā na hi te kiṃ cid aprāpyaṃ mad reto dhāraṇād ṛte 64 sā vahninā vāryamāṇā devaiś cāpi sarid varā samutsasarja taṃ garbhaṃ merau girivare tadā 65 samarthā dhāraṇe cāpi rudra tejaḥ pradharṣitā nāśakat taṃ tadā garbhaṃ saṃdhārayitum ojasā 66 sā samutsṛjya taṃ duḥkhād dīptavaiśvānara prabham darśayām āsa cāgnis tāṃ tadā gaṅgāṃ bhṛgūdvaha papraccha saritāṃ śreṣṭhāṃ kac cid garbhaḥ sukhodayaḥ 67 kīdṛg varṇo 'pi vā devi kīdṛg rūpaś ca dṛśyate tejasā kena vā yuktaḥ sarvam etad bravīhi me 68 [gangā] jātarūpaḥ sa garbho vai tejasā tvam ivānala suvarṇo vimalo dīptaḥ parvataṃ cāvabhāsayat 69 padmotpalavimiśrāṇāṃ hradānām iva śītalaḥ gandho 'sya sa kadambānāṃ tulyo vai tapatāṃ vara 70 tejasā tasya garbhasya bhāskarasyeva raśmibhiḥ yad dravyaṃ parisaṃsṛṣṭaṃ pṛthivyāṃ parvateṣu vā tat sarvaṃ kāñcanī bhūtaṃ samantāt pratyadṛśyata 71 paryadhāvata śailāṃś ca nadīḥ prasravaṇāni ca vyadīpayat tejasā ca trailokyaṃ sa carācaram 72 evaṃrūpaḥ sa bhagavān putras te havyavāhana sūryavaiśvānara samaḥ kāntyā soma ivāparaḥ evam uktvā tu sā devī tatraivāntaradhīyata 73 pāvakaś cāpi tejasvī kṛtvā kāryaṃ divaukasām jagāmeṣṭaṃ tato deśaṃ tadā bhārgavanandana 74 etaiḥ karma guṇair loke nāmāgneḥ parigīyate hiraṇyaretā iti vai ṛṣibhir vibudhais tathā pṛthivī ca tadā devī khyātā vasumatīti vai 75 sa tu garbho mahātejā gāṅgeyaḥ pāvakodbhavaḥ divyaṃ śaravaṇaṃ prāpya vavṛdhe 'dbhutadarśanaḥ 76 dadṛśuḥ kṛttikās taṃ tu bālārkasadṛśadyutim jātasnehāś ca taṃ bālaṃ pupuṣuḥ stanya visravaiḥ 77 tataḥ sa kārttikeyatvam avāpa paramadyutiḥ skannatvāt skandatāṃ cāpi guhāvāsād guho 'bhavat 78 evaṃ suvarṇam utpannam apatyaṃ jātavedasaḥ tatra jāmbūnadaṃ śreṣṭhaṃ devānām api bhūṣaṇam 79 tataḥ prabhṛti cāpy etaj jātarūpam udāhṛtam yat suvarṇaṃ sa bhagavān agnir īśaḥ prajāpatiḥ 80 pavitrāṇāṃ pavitraṃ hi kanakaṃ dvijasattama agnī ṣomātmakaṃ caiva jātarūpam udāhṛtam 81 ratnānām uttamaṃ ratnaṃ bhūṣaṇānāṃ tathottamam pavitraṃ ca pavitrāṇāṃ maṅgalānāṃ ca maṅgalam |