Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[य] पितामहेशाय विभॊ नामान्य आचक्ष्व शम्भवे बभ्रवे विश्वमायाय महाभाग्यं च तत्त्वतः 2 [भ] सुरासुरगुरॊ थेव विष्णॊ तवं वक्तुम अर्हसि शिवाय विश्वरूपाय यन मां पृच्छथ युधिष्ठिरः 3 नाम्नां सहस्रं थेवस्य तण्डिना बरह्मयॊनिना निवेथितं बरह्मलॊके बरह्मणॊ यत पुराभवत 4 थवैपायनप्रभृतयस तदैवेमे तपॊधनाः ऋषयः सुव्रता थान्ताः शृण्वन्तु गथतस तव 5 धरुवाय नन्थिने हॊत्रे गॊप्त्रे विश्वसृजे ऽगनये महाभाग्यं विभॊ बरूहि मुण्डिने ऽद कपर्थिने 6 [वासुथेव] न गतिः कर्मणां शक्या वेत्तुम ईशस्य तत्त्वतः 7 हिरण्यगर्भप्रमुखा थेवाः सेन्थ्रा महर्षयः न विथुर यस्य निधनम आधिं वा सूक्ष्मथर्शिनः स कदं नरमात्रेण शक्यॊ जञातुं सतां गतिः 8 तस्याहम असुरघ्नस्य कांश चिथ भगवतॊ गुणान भवतां कीर्तयिष्यामि वरतेशाय यदातदम 9 [व] एवम उक्त्वा तु भगवान गुणांस तस्य महात्मनः उपस्पृश्य शुचिर भूवा कदयाम आस धीमतः 10 [व] शुश्रूषध्वं बराह्मणेन्थ्रास तवं च तात युधिष्ठिर तवं चापगेय नामानि निशामय जगत्पतेः 11 यथ अवाप्तं च मे पूर्वं साम्ब हेतॊः सुथुष्करम यदा च भगवान थृष्टॊ मया पूर्वं समाधिना 12 शम्बरे निहते पूर्वं रौक्मिणेयेन धीमता अतीते थवाथशे वर्षे जाम्बवत्य अब्रवीथ धि माम 13 परथ्युम्न चारुथेष्णाथीन रुक्मिण्या वीक्ष्य पुत्रकान पुत्रार्दिनी माम उपेत्य वाक्यम आह युधिष्ठिर 14 शूरं बलवतां शरेष्ठं कान्त रूपम अलक्मषम आत्मतुल्यं मम सुतं परयच्छाच्युत माचिरम 15 न हि ते ऽपराप्यम अस्तीह तरिषु लॊकेषु किं चन लॊकान सृजेस तवम अपरान इच्छन यथुकुलॊथ्वह 16 तवया थवाथश वर्षाणि वायुभूतेन शुष्यता आराध्य पशुभर्तारं रुक्मिण्या जनिताः सुताः 17 चारुथेष्णः सुचारुश च चारुवेषॊ यशॊधरः चारु शवराश चारु यशाः परथ्युम्नः शम्भुर एव च 18 यदा ते जनिताः पुत्रा रुक्मिण्याश चारु विक्रमाः तदा ममापि तनयं परयच्छ बलशालिनम 19 इत्य एवं चॊथितॊ थेव्या ताम अवॊचं सुमध्यमाम अनुजानीहि मां राज्ञि करिष्ये वचनं तव सा च माम अब्रवीथ गच्छ विजयाय शिवाय च 20 बरह्मा शिवः काश्यपश च नथ्यॊ थेवा मनॊऽनुगाः कषेत्रौषध्यॊ यज्ञवाहाच छन्थांस्य ऋषिगणा धरा 21 समुथ्रा थक्षिणा सतॊभा ऋक्षाणि पितरॊ गरहाः थेवपत्न्यॊ थेवकन्या थेव मातर एव च 22 मन्वन्तराणि गावश च चन्थ्रमाः सविता हरिः सावित्री बरह्म विथ्या च ऋतवॊ वत्सराः कषपाः 23 कषणा लवा मुहूर्ताश च निमेषा युगपर्ययाः रक्षन्तु सर्वत्रगतं तवां याथव सुखावहम अरिष्टं गच्छ पन्दानम अप्रमत्तॊ भवानघ 24 एवं कृतस्वस्त्ययनस तयाहं; ताम अभ्यनुज्ञाय कपीन्थ्र पुत्रीम पितुः समीपे नरसत्तमस्य; मातुश च राज्ञश च तदाहुकस्य 25 तम अर्दम आवेथ्य यथ अब्रवीन मां; विथ्याधरेन्थ्रस्य सुता भृशार्ता तान अभ्यनुज्ञाय तथाति थुःखाथ; गथं तदैवातिबलं च रामम 26 पराप्यानुनां गुरुजनाथ अहं तार्क्ष्यम अचिन्तयम सॊ ऽवहथ धिमवन्तं मां पराप्य चैनं वयसर्जयम 27 तत्राहम अथ्भुतान भावान अपश्यं गिरिसत्तमे कषेत्रं च तपसां शरेष्ठं पश्याम्य आश्रमम उत्तमम 28 थिव्यं वैयाघ्रपथ्यस्य उपमन्यॊर महात्मनः पुजितं थेवगन्धर्वैर बराह्म्या लक्ष्म्या समन्वितम 29 धव ककुभ कथम्बनारिकेलैः; कुर बककेतकजम्बुपाटलाभिः वट वरुणक वत्स नाभबिल्वैः; सरलकपित्द परियालसाल तालैः 30 बथरी कुन्थपुन्नागैर अशॊकाम्रातिमुक्तकैः भल्लातकैर मधूकैश च चम्पकैः पनसैस तदा 31 वन्यैर बहुविधैर वृक्षैः फलपुष्पप्रथैर युतम पुष्पगुल्म लताकीर्णं कथली षण्डशॊभितम 32 नानाशकुनिसंभॊज्यैः फलैर वृक्षैर अलं कृतम यदास्दानविनिक्षिप्तैर भूषितं वनराजिभिः 33 रुरुवारणशार्थूल सिंहथ्वीपिसमाकुलम कुरङ्ग बर्हिणाकीर्णं मार्जारभुजगावृतम पूगैश च मृगजातीनां महिषर्क्ष निषेवितम 34 नानापुष्परजॊ मिश्रॊ गजथानाधिवासितः थिव्यस्त्री गीतबहुलॊ मारुतॊ ऽतर सुखॊ ववौ 35 धारा निनाथैर विहगप्रणाथैः; शुभैस तदा बृंहितैः कुञ्जराणाम गीतैस तदा किं नराणाम उथारैः; शुभैः सवनैः सामगानां च वीर 36 अचिन्त्यं मनसाप्य अन्यैः सरॊभिः समलं कृतम विशालैश चाग्निशरणैर भूषितं कुश संवृतम 37 विभूषितं पुण्यपवित्र तॊयया; सथा च जुष्पं नृप जह्नुकन्यया महात्मभिर धर्मभृतां वरिष्ठैर; महर्षिभिर भूषितम अग्निकल्पैः 38 वाय्वाहारैर अम्बुपैर जप्यनित्यैः; संप्रक्षालैर यतिभिर धयाननित्यैः धूमाशनैर ऊष्मपैः कषीरपैश च; विभूषितं बराह्मणेन्थ्रैः समन्तात 39 गॊचारिणॊ ऽदाश्म कुट्टा थन्तॊलूखलिनस तदा मरीचिपाः फेनपाश च तदैव मृगचारिणः 40 सुथुःखान नियमांस तांस तान वहतः सुतपॊऽनवितान पश्यन उत्फुल्लनयनः परवेष्टुम उपचक्रमे 41 सुपूजितं थेवगणैर महात्मभिः; शिवाथिभिर भारत पुण्यकर्मभिः रराज तच चाश्रममण्डलं सथा; थिवीव राजन रविमण्डलं यदा 42 करीडन्ति सर्पैर नकुला मृगैर वयाघ्राश च मित्रवत परभावाथ थीप्ततपसः संनिकर्ष गुणान्विताः 43 तत्राश्रमपथे शरेष्ठे सर्वभूतमनॊरमे सेविते थविज शार्थूलैर वेथवेथाङ्गपारगैः 44 नाना नियमविख्यातैर ऋषिभिश च महात्मभिः परविशन्न एव चापश्यं जटाचीरधरं परभुम 45 तेजसा तपसा चैव थीप्यमानं यदानलम शिष्यमध्य गतं शान्तं युवानं बराह्मणर्षभम शिरसा वन्थमानं माम उपमन्युर अभाषत 46 सवागतं पुण्डरीकाक्ष सफलानि तपांसि नः यत पूज्यः पूजयसि नॊ थरष्टव्यॊ थरष्टुम इच्छसि 47 तम अहं पराञ्जलिर भूत्वा मृगपक्षिष्व अदाग्निषु धर्मे च शिष्यवर्गे च समपृच्छम अनामयम 48 ततॊ मां भगवान आह साम्ना परमवल्गुना लप्स्यसे तनयं कृष्ण आत्मतुल्यम असंशयम 49 तपः सुमहथ आस्दाय तॊषयेशानम ईश्वरम इह थेवः स पत्नीकः समाक्रीडत्य अधिक्षज 50 इहैव थेवता शरेष्ठं थेवाः सर्षिगणा पुरा तपसा बरह्मचर्येण सत्येन च थमेन च तॊषयित्वा शुभान कामान पराप्नुवंस ते जनार्थन 51 तेजसां तपसां चैव निधिः स भगवान इह शुभाशुभान्वितान भावान विसृजन संक्षिपन्न अपि आस्ते थेव्या सहाचिन्त्यॊ यं परार्दयसि शत्रुहन 52 हिरण्यकशिपुर यॊ ऽभूथ थानवॊ मेरुकम्पनः तेन सर्वामरैश्वर्यं शर्वात पराप्तं समार्बुथम 53 तस्यैव पुत्र परवरॊ मन्थरॊ नाम विश्रुतः महाथेववराच छक्रं वर्षार्बुथम अयॊधयत 54 विष्णॊश चक्रं च तथ घॊरं वज्रम आखण्डलस्य च शीर्णं पुराभवत तात गरहस्याङ्गेषु केशव 55 अर्थ्यमानाश च विबुधा गरहेण सुबलीयसा शिव थत्तवराञ जघ्नुर असुरेन्थ्रान सुरा भृशम 56 तुष्टॊ विथ्युत्प्रभस्यापि तरिलॊकेश्वरताम अथात शतं वर्षसहस्राणां सर्वलॊकेश्वरॊ ऽभवत ममैवानुचरॊ नित्यं भवितासीति चाब्रवीत 57 तदा पुत्रसहस्राणाम अयुतं च थथौ परभुः कुश थवीपं च स थथौ राज्येन भगवान अजः 58 तदा शतमुखॊ नाम धात्रा सृष्टॊ महासुरः येन वर्षशतं साग्रम आत्ममांसैर हुतॊ ऽनलः तं पराह भगवांस तुष्टः किं करॊमीति शंकरः 59 तं वै शतमुखः पराह यॊगॊ भवतु मे ऽथभुतः बलं च थैवतश्रेष्ठ शाश्वतं संम्प्रयच्छ मे 60 सवायम्भुवः करतुश चापि पुत्रार्दम अभवत पुरा आविश्य यॊगेनात्मानं तरीणि वर्षशतान्य अपि 61 तस्य थेवॊ ऽथथत पुत्रान सहस्रं करतुसंमितान यॊगेश्वरं थेव गीतं वेत्द कृष्ण न संशयः 62 वालखिल्या मघवता अवज्ञाताः पुरा किल तैः करुथ्धैर भगवान रुथ्रस तपसा तॊषितॊ हय अभूत 63 तांश चापि थैवतश्रेष्ठः पराह परीतॊ जगत्पतिः सुपर्णं सॊमहर्तारं तपसॊत्पाथयिष्यद 64 महाथेवस्य रॊषाच च आपॊ नष्टाः पुराभवन तांश च सप्त कपालेन थेवैर अन्याः परवर्तिताः 65 अत्रेर भार्यापि भर्तारं संत्यज्य बरह्मवाथिनी नाहं तस्य मुनेर भूयॊ वशगा सयां कदं चन इत्य उक्त्वा सा महाथेवम अगच्छच छरणं किल 66 निर आहारा भयाथ अत्रेस तरिणि वर्षशतान्य अपि अशेत मुसलेष्व एव परसाथार्दं भवस्य सा 67 ताम अब्रवीथ धसन थेवॊ भविता वै सुतस तव वंशे तवैव नाम्ना तु खयातिं यास्यति चेप्सिताम 68 शाकल्यः संशितात्मा वै नववर्षशतान्य अपि आराधयाम आस भवं मनॊ यज्ञेन केशव 69 तं चाह भगवांस तुष्टॊ गरन्द कारॊ भविष्यसि वत्साक्षया च ते कीर्तिस तरैलॊक्ये वै भविष्यति अक्षयं च कुलं ते ऽसतु महर्षिभिर अलं कृतम 70 सावर्णिश चापि विख्यात ऋषिर आसीत कृते युगे इह तेन तपस तप्तं षष्टिं वर्षशतान्य अद 71 तम आह भगवान रुथ्रः साक्षात तुष्टॊ ऽसमि ते ऽनघ गरन्द कृल लॊकविख्यातॊ भवितास्य अजरामरः 72 मयापि च यदाथृष्टॊ थेवथेवः पुरा विभुः साक्षात पशुपतिस तात तच चापि शृणु माधव 73 यथर्दं च महाथेवः परयतेन मया पुरा आराधितॊ महातेजास तच चापि शृणु विस्तरम 74 यथ अवाप्तं च मे पूर्वं थेवथेवान महेश्वरात तत सर्वम अखिलेनाथ्य कदयिष्यामि ते ऽनघ 75 पुरा कृतयुगे तात ऋषिर आसीन महायशाः वयाघ्रपाथ इति खयातॊ वेथवेथाङ्गपारगः तस्याहम अभवं पुत्रॊ धौम्यश चापि ममानुजः 76 कस्य चित तव अद कालस्य धौम्येन सहमाधव आगच्छम आश्रमं करीडन मुनीनां भावितात्मनाम 77 तत्रापि च मया थृष्टा थुह्यमाना पयस्विनी लक्षितं च मया कषीरं सवाथुतॊ हय अमृतॊपमम 78 ततः पिष्टं समालॊड्य तॊयेन सहमाधव आवयॊः कषीरम इत्य एव पानार्दम उपनीयते 79 अद गव्यं पयस तात कथा चित पराशितं मया ततः पिष्ट रसं तात न मे परीतिम उथावहत 80 ततॊ ऽहम अब्रुवं बाल्याज जननीम आत्मनस तथा कषीरौथन समायुक्तं भॊजनं च परयच्छ मे 81 ततॊ माम अब्रवीन माता थुःखशॊकसमन्विता पुत्रस्नेहात परिष्वज्य मूर्ध्नि चाघ्राय माधव 82 कुतः कषीरॊथनं वत्स मुनीनां भावितात्मनाम वने निवसतां नित्यं कन्थमूलफलाशिनाम 83 अप्रसाथ्य विरूपाक्षं वरथं सदाणुम अव्ययम कुतः कषीरॊथनं वत्स सुखानि वसनानि च 84 तं परपथ्य सथा वत्स सर्वभावेन शंकरम तत्प्रसाथाच च कामेभ्यः फलं पराप्स्यसि पुत्रक 85 जनन्यास तथ वचः शरुत्वा तथा परभृति शत्रुहन मम भक्तिर महाथेवे नैष्ठिकी समपथ्यत 86 ततॊ ऽहं तप आस्दाय तॊषयाम आस शंकरम थिव्यं वर्षसहस्रं तु पाथाङ्गुष्ठाग्रविष्ठितः 87 एकं वर्षशतं चैव फलाहारस तथाभवम थवितीयं शीर्णपर्णाशी तृतीयं चाम्बुभॊजनः शतानि सप्त चैवाहं वायुभक्षस तथाभवम 88 ततः परीतॊ महाथेवः सर्वलॊकेश्वरः परभुः शक्र रूपं स कृत्वा तु सर्वैर थेवगणैर वृतः सहस्राक्षस तथा भूत्वा वर्ज पाणिर महायशाः 89 सुधावथातं रक्ताक्षं सतब्धकर्णं मथॊत्कटम आवेष्टित करं रौथ्रं चतुर्थंष्ट्रं महागजम 90 समास्दितश च भगवान थीप्यमानः सवतेजसा आजगाम किरीटी तु हारकेयूरभूषितः 91 पाण्डुरेणातपत्रेण धरियमाणेन मूर्धनि सेव्यमानॊ ऽपसरॊभिश च थिव्यगन्धर्वनाथितः 92 ततॊ माम आह थेवेन्थ्रः परीतस ते ऽहं थविजॊत्तम वरं वृणीष्व मत्तस तव यत ते मनसि वर्तते 93 शक्रस्य तु वचः शरुत्वा नाहं परीतमनाभवम अब्रुवं च तथा कृष्ण थेवराजम इथं वचः 94 नाहं तवत्तॊ वरं काङ्क्षे नान्यस्माथ अपि थैवतात महाथेवाथ ऋते सौम्य सत्यम एतथ बरवीमि ते 95 पशुपतिवचनाथ भवामि सथ्यः; कृमिर अद वा तरुर अप्य अनेकशाखः अपशु पतिवरप्रसाथजा मे; तरिभुवन राज्यविभूतिर अप्य अनिष्टा 96 अपि कीटः पतंगॊ वा भवेयं शंकराज्ञया न तु शक्र तवया थत्तं तरैलॊक्यम अपि कामये 97 यावच छशाङ्क शकलामल बथ्धमौलिर; न परीयते पशुपतिर भगवान ममेशः तावज जरामरणजन्म शताभिघातैर; थुःखानि थेहविहितानि समुथ्वहामि 98 थिवसकर शशाङ्कवह्नि थीप्तं; तरिभुवन सारम अपारम आथ्यम एकम अजरम अमरम अप्रसाथ्य रुथ्रं; जगति पुमान इह कॊ लभेत शान्तिम 99 [षक्र] कः पुनस तव हेतुर वै ईशे कारणकारणे येन थेवाथ ऋते ऽनयस्मात परसाथं नाभिकाङ्क्षसि 100 [उप] हेतुभिर वा किम अन्यैस ते ईशः कारणकारणम न शुश्रुम यथ अन्यस्य लिङ्गम अभ्यर्च्यते सुरैः 101 कस्यान्यस्य सुरैः सर्वैर लिङ्गं मुक्त्वा महेश्वरम अर्च्यते ऽरचित पूर्वं वा बरूहि यथ्य अस्ति ते शरुतिः 102 यस्य बरह्मा च विष्णुश च तवं चापि सह थैवतैः अर्चयध्वं सथा लिङ्गं तस्माच छरेष्ठ तमॊ हि सः 103 तस्माथ वरम अहं काङ्क्षे निधनं वापि कौशिक गच्छ वा तिष्ठ वा शक्र यदेष्टं बलसूथन 104 कामम एष वरॊ मे ऽसतु शापॊ वापि महेश्वरात न चान्यां थेवतां काङ्क्षे सर्वकामफलान्य अपि 105 एवम उक्त्वा तु थेवेन्थ्रं थुःखाथ आकुलितेन्थ्रियः न परसीथति मे रुथ्रः किम एतथ इति चिन्तयन अदापश्यं कषणेनैव तम एवैरावतं पुनः 106 हंसकुन्थेन्थु सथृशं मृणालकुमुथप्रभम वृषरूपधरं साक्षात कषीरॊथम इव सागरम 107 कृष्ण पुच्छं महाकायं मधुपिङ्गल लॊचनम जाम्बूनथेन थाम्ना च सर्वतः समलंकृतम 108 रक्ताक्षं सुमहानासं सुकर्णं सुकटी तटम सुपार्श्वं विपुर सकन्धं सुरूपं चारुथर्शनम 109 ककुथं तस्य चाभाति सकन्धम आपूर्य विष्ठितम तुषारगिरिकूटाभं सिताभ्रशिखरॊपमम 110 तम आस्दितश च भगवान थेवथेवः सहॊमया अशॊभत महाथेवः पौर्णमास्याम इवॊडुराट 111 तस्य तेजॊ भवॊ वह्निः स मेघः सतनयित्नुमान सहस्रम इव सूर्याणां सर्वम आवृत्य तिष्ठति 112 ईश्वरः सुमहातेजाः संवर्तक इवानलः युगान्ते सर्वभूतानि थिधक्षुर इव चॊथ्यतः 113 तेजसा तु तथा वयाप्ते थुर्निरीक्ष्ये समन्ततः पुनर उथ्विग्नहृथयः किम एतथ इति चिन्तयम 114 मुहूर्तम इव तत तेजॊ वयाप्य सर्वा थिशॊ थिश परशान्तं च कषणेनैव थेवथेवस्य मायया 115 अदापश्यं सदितं सदाणुं भगवन्तं महेश्वरम सौरभेय गतं सौम्यं विधूमम इव पावकम सहितं चारुसर्वाङ्ग्या पार्वत्या परमेश्वरम 116 नीलकन्हं महात्मानम असक्तं तेजसां निधिम अष्टाथश भुजं सदाणुं सर्वाभरणभूषितम 117 शुक्लाम्बर धरं थेवं शुक्लमाल्यानुलेपनम शुक्लध्वजम अनाधृष्यं शुक्लयज्ञॊपवीतिनम 118 गायथ्भिर नृत्यमानैश च उत्पतथ्भिर इतस ततः वृत्तं पारिषथैर थिव्यैर आत्मतुल्यपराक्रमैः 119 बालेन्थु मुकुटं पाण्डुं शरच चन्थ्रम इवॊथितम तरिभिर नेत्रैः कृतॊथ्थ्यॊतं तरिभिः सूर्यैर इवॊथितैः 120 अशॊभत च थेवस्य माला गात्रे सितप्रभे जातरूपमयैः पथ्मैर गरदिता रत्नभूषिता 121 मूर्तिमन्ति तदास्त्राणि सर्वतेजॊमयानि च मया थृष्टानि गॊविन्थ भवस्यामित तेजसः 122 इन्थ्रायुधसहस्राभं धनुस तस्य महात्मनः पिनाकम इति विख्यातं स च वै पन्नगॊ महान 123 सप्त शीर्षॊ महाकायस तीक्ष्णथंष्ट्रॊ विषॊल्बणः जया वेष्टितमहाग्रीवः सदितः पुरुषविग्रहः 124 शरश च सूर्यसंकाशः कालानलसमथ्युतिः यत तथ अस्त्रं महाघॊरं थिव्यं पाशुपतं महत 125 अथ्वितीयम अनिर्थेश्यं सर्वभूतभयावहम स सफुलिङ्गं महाकायं विसृजन्तम इवानलम 126 एकपाथं महाथंष्ट्रं सहस्रशिरसॊथरम सहस्रभुज जिह्वाक्षम उथ्गिरन्तम इवानलम 127 बराह्मान नारायणाथ ऐन्थ्राथ आग्नेयाथ अपि वारुणात यथ विशिष्टं महाबाहॊ सर्वशस्त्रविघातनम 128 येन तत तरिपुरं थग्ध्वा कषणाथ भस्मीकृतं पुरा शरेणैकेन गॊविन्थ महाथेवेन लीलया 129 निर्थथाह जगत कृत्स्नं तरैलॊक्यं स चराचरम महेश्वर भुजॊत्सृष्टं निमेषार्धान न संशयः 130 नावध्यॊ यस्य लॊके ऽसमिन बरह्म विष्णुसुरेष्व अपि तथ अहं थृष्टवांस तात आश्चर्याथ भूतम उत्तमम 131 गुह्यम अस्त्रं परं चापि तत्तुल्याधिकम एव वा यत तच छूलम इति खयातं सर्वलॊकेषु शूलिनः 132 थारयेथ यन महीं कृत्स्नां शॊषयेथ वा महॊथधिम संहरेथ वा जगत कृत्स्नं विसृष्टं शूलपाणिना 133 यौवनाश्वॊ हतॊ येन मांधाता सबलः पुरा चक्रवर्ती महातेजास तरिलॊकविजयी नृपः 134 महाबलॊ महावीर्यः शक्रतुल्यपराक्रमः करस्देनैव गॊविन्थ लवणस्येह रक्षसः 135 तच छूलम अतितीक्ष्णाग्रं सुभीमं लॊमहर्षणम तरिशिखां भरुकुटीं कृत्वा तर्जमानम इव सदितम 136 विधूमं सार्चिसं कृष्णं कालसूर्यम इवॊथितम सर्पहस्तम अनिर्थेश्यं पाशहस्तम इवान्तकम थृष्टवान अस्मि गॊविन्थ तथ अस्त्रं रुथ्र संनिधौ 137 परशुस तीक्ष्णधारश च थत्तॊ रामस्य यः पुरा महाथेवेन तुष्टेन कषत्रियाणां कषयं करः कार्तवीर्यॊ हतॊ येन चक्रवर्ती महामृधे 138 तरिः सप्तकृत्वः पृदिवी येन निःक्षत्रिया कृता जामथग्न्येन गॊविन्थ रामेणाक्लिष्टकर्मणा 139 थीप्तधारः सुरौथ्रास्यः सर्पकण्ठाग्र वेष्टितः अभवच छूलिनॊ ऽभयाशे थीप्तवह्नि शिखॊपमः 140 असंख्येयानि चास्त्राणि तस्य थिव्यानि धीमतः परधान्यतॊ मयैतानि कीर्तितानि तवानघ 141 सव्यथेशे तु थेवस्य बरह्मा लॊकपितामहः थिव्यं विमानम आस्दाय हंसयुक्तं मनॊजवम 142 वामपार्श्व गतश चैव तदा नारायणः सदितः वैनतेयं समास्दाय शङ्खचक्रगथाधरः 143 सकन्थॊ मयूरम आस्दाय सदितॊ थेव्याः समीपतः शक्तिं कन्हे समाधाय थवितीय इव पावकः 144 पुरस्ताच चैव थेवस्य नन्थिं पश्याम्य अवस्दितम शूलं विष्टभ्य तिष्ठन्तं थवितीयम इव शंकरम 145 सवायम्भुवाथ्या मनवॊ भृग्वाथ्या ऋषयस तदा शक्राथ्या थेवताश चैव सर्व एव समभ्ययुः 146 ते ऽभिवाथ्य महात्मानं परिवार्य समन्ततः अस्तुवन विविधैः सतॊत्रैर महाथेवं सुरास तथा 147 बरह्मा भवं तथा सतुन्वन रदन्तरम उथीरयन जयेष्ठसाम्ना च थेवेशं जगौ नारायणस तथा गृणञ शक्रः परं बरह्म शतरुथ्रीयम उत्तमम 148 बरह्मा नारायणश चैव थेवराजश च कौशिकः अशॊभन्त महात्मानस तरयस तरय इवाग्नयः 149 तेषां मध्यगतॊ थेवॊ रराज भगवाञ शिवः शरथ्घनविनिर्मुक्तः परिविष्ट इवांशुमान ततॊ ऽहम अस्तुवं थेवं सतवेनानेन सुव्रतम 150 नमॊ थेवाधिथेवाय महाथेवाय वै नमः शक्राय शक्र रूपाय शक्र वेषधराय च 151 नमस ते वर्ज हस्ताय पिङ्गलायारुणाय च पिनाक पाणये नित्यं खड्गशूलधराय च 152 नमस ते कृष्ण वासाय कृष्ण कुञ्चितमूर्धजे कृष्णाजिनॊत्तरीयाय कृष्णाष्टम इतराय च 153 शुक्लवर्णाय शुक्लाय शुक्लाम्बर धराय च शुक्लभस्मावलिप्ताय शुक्लकर्म रताय च 154 तवं बरह्मा सर्वथेवानां रुथ्राणां नीललॊहितः आत्मा च सर्वभूतानां सांख्ये पुरुष उच्यसे 155 ऋषभस तवं पवित्राणां यॊगिनां निष्कलः शिवः आश्रमाणां गृहस्दस तवम ईश्वराणां महेश्वरः कुबेरः सर्वयक्षाणां करतूनां विष्णुर उच्यसे 156 पर्वतानां महामेरुर नक्षत्राणां च चन्थ्रमाः वसिष्ठस तवम ऋषीणां च गरहाणां सूर्य उच्यसे 157 आरण्यानां पशूनां च सिंहस तवं परमेश्वरः गराह्याणां गॊवृषश चासि भगवाँल लॊकपूजितः 158 आथित्यानां भवान विष्णुर वसूनां चैव पावकः पक्षिणां वैनतेयश च अनन्तॊ भुजगेषु च 159 सामवेथश च वेथानां यजुषां शतरुथ्रियम सनत्कुमारॊ यॊगीनां सांख्यानां कपिलॊ हय असि 160 शक्रॊ ऽसि मरुतां थेव पितॄणां धर्मराड असि बरह्मलॊकश च लॊकानां गतीनां मॊक्ष उच्यसे 161 कषीरॊथः सागराणां च शैलानां हिमवान गिरिः वर्णानां बराह्मणश चासि विप्राणां थीक्षितॊ थविजः आथिस तवम असि लॊकानां संहर्ता काल एव च 162 यच चान्यथ अपि लॊकेषु सत्त्वं तेजॊ ऽधिकं समृतम तत सर्वं भगवान एव इति मे निश्चिता मतिः 163 नमस ते भगवन थेव नमस ते भक्त वत्सल यॊगेश्वर नमस ते ऽसतु नमस ते विश्वसंभव 164 परसीथ मम भक्तस्य थीनस्य कृपणस्य च अनैश्वर्येण युक्तस्य गतिर भव सनातन 165 यं चापराधं कृतवान अज्ञानात परमेश्वर मथ्भक्त इति थेवेश तत सर्वं कषन्तुम अर्हसि 166 मॊहितश चास्मि थेवेश तुभ्यं रूपविपर्ययात तेन नार्घ्यं मया थत्तं पाथ्यं चापि सुरेश्वर 167 एवं सतुत्वाहम ईशानं पाथ्यम अर्घ्यं च भक्तितः कृताञ्जलिपुटॊ भूत्वा सर्वं तस्मै नयवेथयम 168 ततः शीलाम्बुसंयुक्ता थिव्यगन्धसमन्विता पुष्पवृष्टिः शुभा तात पपात मम मूर्धनि 169 थुन्थुभिश च ततॊ थिव्यस ताडितॊ थेवकिंकरैः ववौ च मारुतः पुण्यः शुचि गन्धः सुखावहः 170 ततः परीतॊ महाथेवः सपत्नीकॊ वृषध्वजः अब्रवीत तरिथशांस तत्र हर्षयन्न इव मां तथा 171 पश्यध्वं तरिथशाः सर्वे उपमन्यॊर महात्मनः मयि भक्तिं परां थिव्याम एकभावाथ अवस्दिताम 172 एवम उक्तास ततः कृष्ण सुरास ते शूलपाणिना ऊचुः पराञ्जलयः सर्वे नमस्कृत्वा वृषध्वजम 173 भगवन थेवथेवेश लॊकनाद जगत्पते लभतां सर्वकामेभ्यः फलं तवत्तॊ थविजॊत्तमः 174 एवम उक्तस ततः शर्वः सुरैर बरह्माथिभिस तदा आह मां भगवान ईशः परहसन्न इव शंकरः 175 वत्सॊपमन्यॊ परीतॊ ऽसमि पश्य मां मुनिपुंगव थृढभक्तॊ ऽसि विप्रर्षे मया जिज्ञासितॊ हय असि 176 अनया चैव भक्त्या ते अत्यर्दं परीतिमान अहम तस्मात सर्वान थथाम्य अथ्य कामांस तव यदेप्शितान 177 एवम उक्तस्य चैवाद महाथेवेन मे विभॊ हर्षाथ अश्रूण्य अवर्तन्त लॊम हर्षश च जायते 178 अब्रुवं च तथा थेवं हर्षगथ्गथया गिरा जानुभ्याम अवनिं गत्वा परणम्य च पुनः पुनः 179 अथ्य जातॊ हय अहं थेव अथ्य मे सफलं तपः यन मे साक्षान महाथेवः परसन्नस तिष्ठते ऽगरतः 180 यं न पश्यन्ति चाराध्य थेवा हय अमितविक्रमम तम अहं थृष्टवान थेवं कॊ ऽनयॊ धन्यतरॊ मया 181 एवं धयायन्ति विथ्वांसः परं तत्त्वं सनातनम षड्विंशकम इति खयातं यत परात परम अक्षरम 182 स एष भगवान थेवः सर्वतत्त्वाथिर अव्ययः सर्वतत्त्वविधानज्ञः परधानपुरुषेश्वरः 183 यॊ ऽसृजथ थक्षिणाथ अङ्गाथ बरह्माणं लॊकसंभवम वामपार्श्वात तदा विष्णुं लॊकरक्षार्दम ईश्वरः युगान्ते चैव संप्राप्ते रुथ्रम अङ्गात सृजत परभुः 184 स रुथ्रः संहरन कृत्स्नं जगत सदावरजङ्गमम कालॊ भूत्वा महातेजाः संवर्तक इवानलः 185 एष थेवॊ महाथेवॊ जगत सृष्ट्वा चराचरम कल्पान्ते चैव सर्वेषां समृतिम आक्षिप्य तिष्ठति 186 सर्वगः सर्वभूतात्मा सर्वभूतभवॊथ्भवः आस्ते सर्वगतॊ नित्यम अथृश्यः सर्वथैवतैः 187 यथि थेयॊ वरॊ मह्यं यथि तुष्टश च मे परभुः भक्तिर भवतु मे नित्यं शाश्वती तवयि शंकर 188 अतीतानागतं चैव वर्तमानं च यथ विभॊ जानीयाम इति मे बुथ्धिस तवत्प्रसाथात सुरॊत्तम 189 कषीरौथनं च भुञ्जीयाम अक्षयं सह बान्धवैः आश्रमे च सथा मह्यं सामिन्ध्यं परमस तु ते 190 एवम उक्तः स मां पराह भगवाँल लॊकपूजितः महेश्वरॊ महातेजाश चराचरगुरुः परभुः 191 अजरश चामरश चैव भव थुःखविवर्जितः शीलवान गुणसंपन्नः सर्वज्ञः परियथर्शनः 192 अक्षयं यौवनं ते ऽसतु तेजश चैवानलॊपमम कषीरॊथः सागरश चैव यत्र यत्रेच्छसे मुने 193 तत्र ते भविता कामं सांनिध्यं पयसॊ निधेः कषीरॊथनं च भुङ्क्ष्व तवम अमृतेन समन्वितम 194 बन्धुभिः सहितः कल्पं ततॊ माम उपयास्यसि सांनिध्यम आश्रमे नित्यं करिष्यामि थविजॊत्तम 195 तिष्ठ वत्स यदा कामनॊत्कण्ठां कर्तुम अर्हसि समृतः समृतश च ते विप्र सथा थास्यामि थर्शनम 196 एवम उक्त्वा स भगवान सूर्यकॊटि समप्रभः ममेशानॊ वरं थत्त्वा तत्रैवान्तरधीयत 197 एवं थृष्टॊ मया कृष्ण थेवथेवः समाधिना तथ अवाप्तं च मे सर्वं यथ उक्तं तेन धीमता 198 परत्यक्षं चैव ते कृष्ण पश्य सिथ्धान वयवस्दितान ऋषीन विथ्याधरान यक्षान गन्धर्वाप्सरसस तदा 199 पश्य वृक्षान मनॊरम्यान सथा पुष्पफलान्वितान सर्वर्तुकुसुमैर युक्तान सनिग्धपत्रान सुशाखिनः सर्वम एतन महाबाहॊ थिव्यभावसमन्वितम |
1
[y] pitāmaheśāya vibho nāmāny ācakṣva śambhave babhrave viśvamāyāya mahābhāgyaṃ ca tattvataḥ 2 [bh] surāsuraguro deva viṣṇo tvaṃ vaktum arhasi śivāya viśvarūpāya yan māṃ pṛcchad yudhiṣṭhiraḥ 3 nāmnāṃ sahasraṃ devasya taṇḍinā brahmayoninā niveditaṃ brahmaloke brahmaṇo yat purābhavat 4 dvaipāyanaprabhṛtayas tathaiveme tapodhanāḥ ṛṣayaḥ suvratā dāntāḥ śṛṇvantu gadatas tava 5 dhruvāya nandine hotre goptre viśvasṛje 'gnaye mahābhāgyaṃ vibho brūhi muṇḍine 'tha kapardine 6 [vāsudeva] na gatiḥ karmaṇāṃ śakyā vettum īśasya tattvataḥ 7 hiraṇyagarbhapramukhā devāḥ sendrā maharṣayaḥ na vidur yasya nidhanam ādhiṃ vā sūkṣmadarśinaḥ sa kathaṃ naramātreṇa śakyo jñātuṃ satāṃ gatiḥ 8 tasyāham asuraghnasya kāṃś cid bhagavato guṇān bhavatāṃ kīrtayiṣyāmi vrateśāya yathātatham 9 [v] evam uktvā tu bhagavān guṇāṃs tasya mahātmanaḥ upaspṛśya śucir bhūvā kathayām āsa dhīmataḥ 10 [v] śuśrūṣadhvaṃ brāhmaṇendrās tvaṃ ca tāta yudhiṣṭhira tvaṃ cāpageya nāmāni niśāmaya jagatpateḥ 11 yad avāptaṃ ca me pūrvaṃ sāmba hetoḥ suduṣkaram yathā ca bhagavān dṛṣṭo mayā pūrvaṃ samādhinā 12 śambare nihate pūrvaṃ raukmiṇeyena dhīmatā atīte dvādaśe varṣe jāmbavaty abravīd dhi mām 13 pradyumna cārudeṣṇādīn rukmiṇyā vīkṣya putrakān putrārthinī mām upetya vākyam āha yudhiṣṭhira 14 śūraṃ balavatāṃ śreṣṭhaṃ kānta rūpam alakmaṣam ātmatulyaṃ mama sutaṃ prayacchācyuta māciram 15 na hi te 'prāpyam astīha triṣu lokeṣu kiṃ cana lokān sṛjes tvam aparān icchan yadukulodvaha 16 tvayā dvādaśa varṣāṇi vāyubhūtena śuṣyatā ārādhya paśubhartāraṃ rukmiṇyā janitāḥ sutāḥ 17 cārudeṣṇaḥ sucāruś ca cāruveṣo yaśodharaḥ cāru śvarāś cāru yaśāḥ pradyumnaḥ śambhur eva ca 18 yathā te janitāḥ putrā rukmiṇyāś cāru vikramāḥ tathā mamāpi tanayaṃ prayaccha balaśālinam 19 ity evaṃ codito devyā tām avocaṃ sumadhyamām anujānīhi māṃ rājñi kariṣye vacanaṃ tava sā ca mām abravīd gaccha vijayāya śivāya ca 20 brahmā śivaḥ kāśyapaś ca nadyo devā mano'nugāḥ kṣetrauṣadhyo yajñavāhāc chandāṃsy ṛṣigaṇā dharā 21 samudrā dakṣiṇā stobhā ṛkṣāṇi pitaro grahāḥ devapatnyo devakanyā deva mātara eva ca 22 manvantarāṇi gāvaś ca candramāḥ savitā hariḥ sāvitrī brahma vidyā ca ṛtavo vatsarāḥ kṣapāḥ 23 kṣaṇā lavā muhūrtāś ca nimeṣā yugaparyayāḥ rakṣantu sarvatragataṃ tvāṃ yādava sukhāvaham ariṣṭaṃ gaccha panthānam apramatto bhavānagha 24 evaṃ kṛtasvastyayanas tayāhaṃ; tām abhyanujñāya kapīndra putrīm pituḥ samīpe narasattamasya; mātuś ca rājñaś ca tathāhukasya 25 tam artham āvedya yad abravīn māṃ; vidyādharendrasya sutā bhṛśārtā tān abhyanujñāya tadāti duḥkhād; gadaṃ tathaivātibalaṃ ca rāmam 26 prāpyānunāṃ gurujanād ahaṃ tārkṣyam acintayam so 'vahad dhimavantaṃ māṃ prāpya cainaṃ vyasarjayam 27 tatrāham adbhutān bhāvān apaśyaṃ girisattame kṣetraṃ ca tapasāṃ śreṣṭhaṃ paśyāmy āśramam uttamam 28 divyaṃ vaiyāghrapadyasya upamanyor mahātmanaḥ pujitaṃ devagandharvair brāhmyā lakṣmyā samanvitam 29 dhava kakubha kadambanārikelaiḥ; kura bakaketakajambupāṭalābhiḥ vaṭa varuṇaka vatsa nābhabilvaiḥ; saralakapittha priyālasāla tālaiḥ 30 badarī kundapunnāgair aśokāmrātimuktakaiḥ bhallātakair madhūkaiś ca campakaiḥ panasais tathā 31 vanyair bahuvidhair vṛkṣaiḥ phalapuṣpapradair yutam puṣpagulma latākīrṇaṃ kadalī ṣaṇḍaśobhitam 32 nānāśakunisaṃbhojyaiḥ phalair vṛkṣair alaṃ kṛtam yathāsthānavinikṣiptair bhūṣitaṃ vanarājibhiḥ 33 ruruvāraṇaśārdūla siṃhadvīpisamākulam kuraṅga barhiṇākīrṇaṃ mārjārabhujagāvṛtam pūgaiś ca mṛgajātīnāṃ mahiṣarkṣa niṣevitam 34 nānāpuṣparajo miśro gajadānādhivāsitaḥ divyastrī gītabahulo māruto 'tra sukho vavau 35 dhārā ninādair vihagapraṇādaiḥ; śubhais tathā bṛṃhitaiḥ kuñjarāṇām gītais tathā kiṃ narāṇām udāraiḥ; śubhaiḥ svanaiḥ sāmagānāṃ ca vīra 36 acintyaṃ manasāpy anyaiḥ sarobhiḥ samalaṃ kṛtam viśālaiś cāgniśaraṇair bhūṣitaṃ kuśa saṃvṛtam 37 vibhūṣitaṃ puṇyapavitra toyayā; sadā ca juṣpaṃ nṛpa jahnukanyayā mahātmabhir dharmabhṛtāṃ variṣṭhair; maharṣibhir bhūṣitam agnikalpaiḥ 38 vāyvāhārair ambupair japyanityaiḥ; saṃprakṣālair yatibhir dhyānanityaiḥ dhūmāśanair ūṣmapaiḥ kṣīrapaiś ca; vibhūṣitaṃ brāhmaṇendraiḥ samantāt 39 gocāriṇo 'thāśma kuṭṭā dantolūkhalinas tathā marīcipāḥ phenapāś ca tathaiva mṛgacāriṇaḥ 40 suduḥkhān niyamāṃs tāṃs tān vahataḥ sutapo'nvitān paśyan utphullanayanaḥ praveṣṭum upacakrame 41 supūjitaṃ devagaṇair mahātmabhiḥ; śivādibhir bhārata puṇyakarmabhiḥ rarāja tac cāśramamaṇḍalaṃ sadā; divīva rājan ravimaṇḍalaṃ yathā 42 krīḍanti sarpair nakulā mṛgair vyāghrāś ca mitravat prabhāvād dīptatapasaḥ saṃnikarṣa guṇānvitāḥ 43 tatrāśramapade śreṣṭhe sarvabhūtamanorame sevite dvija śārdūlair vedavedāṅgapāragaiḥ 44 nānā niyamavikhyātair ṛṣibhiś ca mahātmabhiḥ praviśann eva cāpaśyaṃ jaṭācīradharaṃ prabhum 45 tejasā tapasā caiva dīpyamānaṃ yathānalam śiṣyamadhya gataṃ śāntaṃ yuvānaṃ brāhmaṇarṣabham śirasā vandamānaṃ mām upamanyur abhāṣata 46 svāgataṃ puṇḍarīkākṣa saphalāni tapāṃsi naḥ yat pūjyaḥ pūjayasi no draṣṭavyo draṣṭum icchasi 47 tam ahaṃ prāñjalir bhūtvā mṛgapakṣiṣv athāgniṣu dharme ca śiṣyavarge ca samapṛccham anāmayam 48 tato māṃ bhagavān āha sāmnā paramavalgunā lapsyase tanayaṃ kṛṣṇa ātmatulyam asaṃśayam 49 tapaḥ sumahad āsthāya toṣayeśānam īśvaram iha devaḥ sa patnīkaḥ samākrīḍaty adhikṣaja 50 ihaiva devatā śreṣṭhaṃ devāḥ sarṣigaṇā purā tapasā brahmacaryeṇa satyena ca damena ca toṣayitvā śubhān kāmān prāpnuvaṃs te janārdana 51 tejasāṃ tapasāṃ caiva nidhiḥ sa bhagavān iha śubhāśubhānvitān bhāvān visṛjan saṃkṣipann api āste devyā sahācintyo yaṃ prārthayasi śatruhan 52 hiraṇyakaśipur yo 'bhūd dānavo merukampanaḥ tena sarvāmaraiśvaryaṃ śarvāt prāptaṃ samārbudam 53 tasyaiva putra pravaro mandaro nāma viśrutaḥ mahādevavarāc chakraṃ varṣārbudam ayodhayat 54 viṣṇoś cakraṃ ca tad ghoraṃ vajram ākhaṇḍalasya ca śīrṇaṃ purābhavat tāta grahasyāṅgeṣu keśava 55 ardyamānāś ca vibudhā graheṇa subalīyasā śiva dattavarāñ jaghnur asurendrān surā bhṛśam 56 tuṣṭo vidyutprabhasyāpi trilokeśvaratām adāt śataṃ varṣasahasrāṇāṃ sarvalokeśvaro 'bhavat mamaivānucaro nityaṃ bhavitāsīti cābravīt 57 tathā putrasahasrāṇām ayutaṃ ca dadau prabhuḥ kuśa dvīpaṃ ca sa dadau rājyena bhagavān ajaḥ 58 tathā śatamukho nāma dhātrā sṛṣṭo mahāsuraḥ yena varṣaśataṃ sāgram ātmamāṃsair huto 'nalaḥ taṃ prāha bhagavāṃs tuṣṭaḥ kiṃ karomīti śaṃkaraḥ 59 taṃ vai śatamukhaḥ prāha yogo bhavatu me 'dbhutaḥ balaṃ ca daivataśreṣṭha śāśvataṃ saṃmprayaccha me 60 svāyambhuvaḥ kratuś cāpi putrārtham abhavat purā āviśya yogenātmānaṃ trīṇi varṣaśatāny api 61 tasya devo 'dadat putrān sahasraṃ kratusaṃmitān yogeśvaraṃ deva gītaṃ vettha kṛṣṇa na saṃśayaḥ 62 vālakhilyā maghavatā avajñātāḥ purā kila taiḥ kruddhair bhagavān rudras tapasā toṣito hy abhūt 63 tāṃś cāpi daivataśreṣṭhaḥ prāha prīto jagatpatiḥ suparṇaṃ somahartāraṃ tapasotpādayiṣyatha 64 mahādevasya roṣāc ca āpo naṣṭāḥ purābhavan tāṃś ca sapta kapālena devair anyāḥ pravartitāḥ 65 atrer bhāryāpi bhartāraṃ saṃtyajya brahmavādinī nāhaṃ tasya muner bhūyo vaśagā syāṃ kathaṃ cana ity uktvā sā mahādevam agacchac charaṇaṃ kila 66 nir āhārā bhayād atres triṇi varṣaśatāny api aśeta musaleṣv eva prasādārthaṃ bhavasya sā 67 tām abravīd dhasan devo bhavitā vai sutas tava vaṃśe tavaiva nāmnā tu khyātiṃ yāsyati cepsitām 68 śākalyaḥ saṃśitātmā vai navavarṣaśatāny api ārādhayām āsa bhavaṃ mano yajñena keśava 69 taṃ cāha bhagavāṃs tuṣṭo grantha kāro bhaviṣyasi vatsākṣayā ca te kīrtis trailokye vai bhaviṣyati akṣayaṃ ca kulaṃ te 'stu maharṣibhir alaṃ kṛtam 70 sāvarṇiś cāpi vikhyāta ṛṣir āsīt kṛte yuge iha tena tapas taptaṃ ṣaṣṭiṃ varṣaśatāny atha 71 tam āha bhagavān rudraḥ sākṣāt tuṣṭo 'smi te 'nagha grantha kṛl lokavikhyāto bhavitāsy ajarāmaraḥ 72 mayāpi ca yathādṛṣṭo devadevaḥ purā vibhuḥ sākṣāt paśupatis tāta tac cāpi śṛṇu mādhava 73 yadarthaṃ ca mahādevaḥ prayatena mayā purā ārādhito mahātejās tac cāpi śṛṇu vistaram 74 yad avāptaṃ ca me pūrvaṃ devadevān maheśvarāt tat sarvam akhilenādya kathayiṣyāmi te 'nagha 75 purā kṛtayuge tāta ṛṣir āsīn mahāyaśāḥ vyāghrapāda iti khyāto vedavedāṅgapāragaḥ tasyāham abhavaṃ putro dhaumyaś cāpi mamānujaḥ 76 kasya cit tv atha kālasya dhaumyena sahamādhava āgaccham āśramaṃ krīḍan munīnāṃ bhāvitātmanām 77 tatrāpi ca mayā dṛṣṭā duhyamānā payasvinī lakṣitaṃ ca mayā kṣīraṃ svāduto hy amṛtopamam 78 tataḥ piṣṭaṃ samāloḍya toyena sahamādhava āvayoḥ kṣīram ity eva pānārtham upanīyate 79 atha gavyaṃ payas tāta kadā cit prāśitaṃ mayā tataḥ piṣṭa rasaṃ tāta na me prītim udāvahat 80 tato 'ham abruvaṃ bālyāj jananīm ātmanas tadā kṣīraudana samāyuktaṃ bhojanaṃ ca prayaccha me 81 tato mām abravīn mātā duḥkhaśokasamanvitā putrasnehāt pariṣvajya mūrdhni cāghrāya mādhava 82 kutaḥ kṣīrodanaṃ vatsa munīnāṃ bhāvitātmanām vane nivasatāṃ nityaṃ kandamūlaphalāśinām 83 aprasādya virūpākṣaṃ varadaṃ sthāṇum avyayam kutaḥ kṣīrodanaṃ vatsa sukhāni vasanāni ca 84 taṃ prapadya sadā vatsa sarvabhāvena śaṃkaram tatprasādāc ca kāmebhyaḥ phalaṃ prāpsyasi putraka 85 jananyās tad vacaḥ śrutvā tadā prabhṛti śatruhan mama bhaktir mahādeve naiṣṭhikī samapadyata 86 tato 'haṃ tapa āsthāya toṣayām āsa śaṃkaram divyaṃ varṣasahasraṃ tu pādāṅguṣṭhāgraviṣṭhitaḥ 87 ekaṃ varṣaśataṃ caiva phalāhāras tadābhavam dvitīyaṃ śīrṇaparṇāśī tṛtīyaṃ cāmbubhojanaḥ śatāni sapta caivāhaṃ vāyubhakṣas tadābhavam 88 tataḥ prīto mahādevaḥ sarvalokeśvaraḥ prabhuḥ śakra rūpaṃ sa kṛtvā tu sarvair devagaṇair vṛtaḥ sahasrākṣas tadā bhūtvā varja pāṇir mahāyaśāḥ 89 sudhāvadātaṃ raktākṣaṃ stabdhakarṇaṃ madotkaṭam āveṣṭita karaṃ raudraṃ caturdaṃṣṭraṃ mahāgajam 90 samāsthitaś ca bhagavān dīpyamānaḥ svatejasā ājagāma kirīṭī tu hārakeyūrabhūṣitaḥ 91 pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani sevyamāno 'psarobhiś ca divyagandharvanāditaḥ 92 tato mām āha devendraḥ prītas te 'haṃ dvijottama varaṃ vṛṇīṣva mattas tva yat te manasi vartate 93 śakrasya tu vacaḥ śrutvā nāhaṃ prītamanābhavam abruvaṃ ca tadā kṛṣṇa devarājam idaṃ vacaḥ 94 nāhaṃ tvatto varaṃ kāṅkṣe nānyasmād api daivatāt mahādevād ṛte saumya satyam etad bravīmi te 95 paśupativacanād bhavāmi sadyaḥ; kṛmir atha vā tarur apy anekaśākhaḥ apaśu pativaraprasādajā me; tribhuvana rājyavibhūtir apy aniṣṭā 96 api kīṭaḥ pataṃgo vā bhaveyaṃ śaṃkarājñayā na tu śakra tvayā dattaṃ trailokyam api kāmaye 97 yāvac chaśāṅka śakalāmala baddhamaulir; na prīyate paśupatir bhagavān mameśaḥ tāvaj jarāmaraṇajanma śatābhighātair; duḥkhāni dehavihitāni samudvahāmi 98 divasakara śaśāṅkavahni dīptaṃ; tribhuvana sāram apāram ādyam ekam ajaram amaram aprasādya rudraṃ; jagati pumān iha ko labheta śāntim 99 [ṣakra] kaḥ punas tava hetur vai īśe kāraṇakāraṇe yena devād ṛte 'nyasmāt prasādaṃ nābhikāṅkṣasi 100 [upa] hetubhir vā kim anyais te īśaḥ kāraṇakāraṇam na śuśruma yad anyasya liṅgam abhyarcyate suraiḥ 101 kasyānyasya suraiḥ sarvair liṅgaṃ muktvā maheśvaram arcyate 'rcita pūrvaṃ vā brūhi yady asti te śrutiḥ 102 yasya brahmā ca viṣṇuś ca tvaṃ cāpi saha daivataiḥ arcayadhvaṃ sadā liṅgaṃ tasmāc chreṣṭha tamo hi saḥ 103 tasmād varam ahaṃ kāṅkṣe nidhanaṃ vāpi kauśika gaccha vā tiṣṭha vā śakra yatheṣṭaṃ balasūdana 104 kāmam eṣa varo me 'stu śāpo vāpi maheśvarāt na cānyāṃ devatāṃ kāṅkṣe sarvakāmaphalāny api 105 evam uktvā tu devendraṃ duḥkhād ākulitendriyaḥ na prasīdati me rudraḥ kim etad iti cintayan athāpaśyaṃ kṣaṇenaiva tam evairāvataṃ punaḥ 106 haṃsakundendu sadṛśaṃ mṛṇālakumudaprabham vṛṣarūpadharaṃ sākṣāt kṣīrodam iva sāgaram 107 kṛṣṇa pucchaṃ mahākāyaṃ madhupiṅgala locanam jāmbūnadena dāmnā ca sarvataḥ samalaṃkṛtam 108 raktākṣaṃ sumahānāsaṃ sukarṇaṃ sukaṭī taṭam supārśvaṃ vipura skandhaṃ surūpaṃ cārudarśanam 109 kakudaṃ tasya cābhāti skandham āpūrya viṣṭhitam tuṣāragirikūṭābhaṃ sitābhraśikharopamam 110 tam āsthitaś ca bhagavān devadevaḥ sahomayā aśobhata mahādevaḥ paurṇamāsyām ivoḍurāṭ 111 tasya tejo bhavo vahniḥ sa meghaḥ stanayitnumān sahasram iva sūryāṇāṃ sarvam āvṛtya tiṣṭhati 112 īśvaraḥ sumahātejāḥ saṃvartaka ivānalaḥ yugānte sarvabhūtāni didhakṣur iva codyataḥ 113 tejasā tu tadā vyāpte durnirīkṣye samantataḥ punar udvignahṛdayaḥ kim etad iti cintayam 114 muhūrtam iva tat tejo vyāpya sarvā diśo diśa praśāntaṃ ca kṣaṇenaiva devadevasya māyayā 115 athāpaśyaṃ sthitaṃ sthāṇuṃ bhagavantaṃ maheśvaram saurabheya gataṃ saumyaṃ vidhūmam iva pāvakam sahitaṃ cārusarvāṅgyā pārvatyā parameśvaram 116 nīlakanhaṃ mahātmānam asaktaṃ tejasāṃ nidhim aṣṭādaśa bhujaṃ sthāṇuṃ sarvābharaṇabhūṣitam 117 śuklāmbara dharaṃ devaṃ śuklamālyānulepanam śukladhvajam anādhṛṣyaṃ śuklayajñopavītinam 118 gāyadbhir nṛtyamānaiś ca utpatadbhir itas tataḥ vṛttaṃ pāriṣadair divyair ātmatulyaparākramaiḥ 119 bālendu mukuṭaṃ pāṇḍuṃ śarac candram ivoditam tribhir netraiḥ kṛtoddyotaṃ tribhiḥ sūryair ivoditaiḥ 120 aśobhata ca devasya mālā gātre sitaprabhe jātarūpamayaiḥ padmair grathitā ratnabhūṣitā 121 mūrtimanti tathāstrāṇi sarvatejomayāni ca mayā dṛṣṭāni govinda bhavasyāmita tejasaḥ 122 indrāyudhasahasrābhaṃ dhanus tasya mahātmanaḥ pinākam iti vikhyātaṃ sa ca vai pannago mahān 123 sapta śīrṣo mahākāyas tīkṣṇadaṃṣṭro viṣolbaṇaḥ jyā veṣṭitamahāgrīvaḥ sthitaḥ puruṣavigrahaḥ 124 śaraś ca sūryasaṃkāśaḥ kālānalasamadyutiḥ yat tad astraṃ mahāghoraṃ divyaṃ pāśupataṃ mahat 125 advitīyam anirdeśyaṃ sarvabhūtabhayāvaham sa sphuliṅgaṃ mahākāyaṃ visṛjantam ivānalam 126 ekapādaṃ mahādaṃṣṭraṃ sahasraśirasodaram sahasrabhuja jihvākṣam udgirantam ivānalam 127 brāhmān nārāyaṇād aindrād āgneyād api vāruṇāt yad viśiṣṭaṃ mahābāho sarvaśastravighātanam 128 yena tat tripuraṃ dagdhvā kṣaṇād bhasmīkṛtaṃ purā śareṇaikena govinda mahādevena līlayā 129 nirdadāha jagat kṛtsnaṃ trailokyaṃ sa carācaram maheśvara bhujotsṛṣṭaṃ nimeṣārdhān na saṃśayaḥ 130 nāvadhyo yasya loke 'smin brahma viṣṇusureṣv api tad ahaṃ dṛṣṭavāṃs tāta āścaryād bhūtam uttamam 131 guhyam astraṃ paraṃ cāpi tattulyādhikam eva vā yat tac chūlam iti khyātaṃ sarvalokeṣu śūlinaḥ 132 dārayed yan mahīṃ kṛtsnāṃ śoṣayed vā mahodadhim saṃhared vā jagat kṛtsnaṃ visṛṣṭaṃ śūlapāṇinā 133 yauvanāśvo hato yena māṃdhātā sabalaḥ purā cakravartī mahātejās trilokavijayī nṛpaḥ 134 mahābalo mahāvīryaḥ śakratulyaparākramaḥ karasthenaiva govinda lavaṇasyeha rakṣasaḥ 135 tac chūlam atitīkṣṇāgraṃ subhīmaṃ lomaharṣaṇam triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā tarjamānam iva sthitam 136 vidhūmaṃ sārcisaṃ kṛṣṇaṃ kālasūryam ivoditam sarpahastam anirdeśyaṃ pāśahastam ivāntakam dṛṣṭavān asmi govinda tad astraṃ rudra saṃnidhau 137 paraśus tīkṣṇadhāraś ca datto rāmasya yaḥ purā mahādevena tuṣṭena kṣatriyāṇāṃ kṣayaṃ karaḥ kārtavīryo hato yena cakravartī mahāmṛdhe 138 triḥ saptakṛtvaḥ pṛthivī yena niḥkṣatriyā kṛtā jāmadagnyena govinda rāmeṇākliṣṭakarmaṇā 139 dīptadhāraḥ suraudrāsyaḥ sarpakaṇṭhāgra veṣṭitaḥ abhavac chūlino 'bhyāśe dīptavahni śikhopamaḥ 140 asaṃkhyeyāni cāstrāṇi tasya divyāni dhīmataḥ pradhānyato mayaitāni kīrtitāni tavānagha 141 savyadeśe tu devasya brahmā lokapitāmahaḥ divyaṃ vimānam āsthāya haṃsayuktaṃ manojavam 142 vāmapārśva gataś caiva tathā nārāyaṇaḥ sthitaḥ vainateyaṃ samāsthāya śaṅkhacakragadādharaḥ 143 skando mayūram āsthāya sthito devyāḥ samīpataḥ śaktiṃ kanhe samādhāya dvitīya iva pāvakaḥ 144 purastāc caiva devasya nandiṃ paśyāmy avasthitam śūlaṃ viṣṭabhya tiṣṭhantaṃ dvitīyam iva śaṃkaram 145 svāyambhuvādyā manavo bhṛgvādyā ṛṣayas tathā śakrādyā devatāś caiva sarva eva samabhyayuḥ 146 te 'bhivādya mahātmānaṃ parivārya samantataḥ astuvan vividhaiḥ stotrair mahādevaṃ surās tadā 147 brahmā bhavaṃ tadā stunvan rathantaram udīrayan jyeṣṭhasāmnā ca deveśaṃ jagau nārāyaṇas tadā gṛṇañ śakraḥ paraṃ brahma śatarudrīyam uttamam 148 brahmā nārāyaṇaś caiva devarājaś ca kauśikaḥ aśobhanta mahātmānas trayas traya ivāgnayaḥ 149 teṣāṃ madhyagato devo rarāja bhagavāñ śivaḥ śaradghanavinirmuktaḥ pariviṣṭa ivāṃśumān tato 'ham astuvaṃ devaṃ stavenānena suvratam 150 namo devādhidevāya mahādevāya vai namaḥ śakrāya śakra rūpāya śakra veṣadharāya ca 151 namas te varja hastāya piṅgalāyāruṇāya ca pināka pāṇaye nityaṃ khaḍgaśūladharāya ca 152 namas te kṛṣṇa vāsāya kṛṣṇa kuñcitamūrdhaje kṛṣṇājinottarīyāya kṛṣṇāṣṭam itarāya ca 153 śuklavarṇāya śuklāya śuklāmbara dharāya ca śuklabhasmāvaliptāya śuklakarma ratāya ca 154 tvaṃ brahmā sarvadevānāṃ rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ ātmā ca sarvabhūtānāṃ sāṃkhye puruṣa ucyase 155 ṛṣabhas tvaṃ pavitrāṇāṃ yogināṃ niṣkalaḥ śivaḥ āśramāṇāṃ gṛhasthas tvam īśvarāṇāṃ maheśvaraḥ kuberaḥ sarvayakṣāṇāṃ kratūnāṃ viṣṇur ucyase 156 parvatānāṃ mahāmerur nakṣatrāṇāṃ ca candramāḥ vasiṣṭhas tvam ṛṣīṇāṃ ca grahāṇāṃ sūrya ucyase 157 āraṇyānāṃ paśūnāṃ ca siṃhas tvaṃ parameśvaraḥ grāhyāṇāṃ govṛṣaś cāsi bhagavāṁl lokapūjitaḥ 158 ādityānāṃ bhavān viṣṇur vasūnāṃ caiva pāvakaḥ pakṣiṇāṃ vainateyaś ca ananto bhujageṣu ca 159 sāmavedaś ca vedānāṃ yajuṣāṃ śatarudriyam sanatkumāro yogīnāṃ sāṃkhyānāṃ kapilo hy asi 160 śakro 'si marutāṃ deva pitṝṇāṃ dharmarāḍ asi brahmalokaś ca lokānāṃ gatīnāṃ mokṣa ucyase 161 kṣīrodaḥ sāgarāṇāṃ ca śailānāṃ himavān giriḥ varṇānāṃ brāhmaṇaś cāsi viprāṇāṃ dīkṣito dvijaḥ ādis tvam asi lokānāṃ saṃhartā kāla eva ca 162 yac cānyad api lokeṣu sattvaṃ tejo 'dhikaṃ smṛtam tat sarvaṃ bhagavān eva iti me niścitā matiḥ 163 namas te bhagavan deva namas te bhakta vatsala yogeśvara namas te 'stu namas te viśvasaṃbhava 164 prasīda mama bhaktasya dīnasya kṛpaṇasya ca anaiśvaryeṇa yuktasya gatir bhava sanātana 165 yaṃ cāparādhaṃ kṛtavān ajñānāt parameśvara madbhakta iti deveśa tat sarvaṃ kṣantum arhasi 166 mohitaś cāsmi deveśa tubhyaṃ rūpaviparyayāt tena nārghyaṃ mayā dattaṃ pādyaṃ cāpi sureśvara 167 evaṃ stutvāham īśānaṃ pādyam arghyaṃ ca bhaktitaḥ kṛtāñjalipuṭo bhūtvā sarvaṃ tasmai nyavedayam 168 tataḥ śīlāmbusaṃyuktā divyagandhasamanvitā puṣpavṛṣṭiḥ śubhā tāta papāta mama mūrdhani 169 dundubhiś ca tato divyas tāḍito devakiṃkaraiḥ vavau ca mārutaḥ puṇyaḥ śuci gandhaḥ sukhāvahaḥ 170 tataḥ prīto mahādevaḥ sapatnīko vṛṣadhvajaḥ abravīt tridaśāṃs tatra harṣayann iva māṃ tadā 171 paśyadhvaṃ tridaśāḥ sarve upamanyor mahātmanaḥ mayi bhaktiṃ parāṃ divyām ekabhāvād avasthitām 172 evam uktās tataḥ kṛṣṇa surās te śūlapāṇinā ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve namaskṛtvā vṛṣadhvajam 173 bhagavan devadeveśa lokanātha jagatpate labhatāṃ sarvakāmebhyaḥ phalaṃ tvatto dvijottamaḥ 174 evam uktas tataḥ śarvaḥ surair brahmādibhis tathā āha māṃ bhagavān īśaḥ prahasann iva śaṃkaraḥ 175 vatsopamanyo prīto 'smi paśya māṃ munipuṃgava dṛḍhabhakto 'si viprarṣe mayā jijñāsito hy asi 176 anayā caiva bhaktyā te atyarthaṃ prītimān aham tasmāt sarvān dadāmy adya kāmāṃs tava yathepśitān 177 evam uktasya caivātha mahādevena me vibho harṣād aśrūṇy avartanta loma harṣaś ca jāyate 178 abruvaṃ ca tadā devaṃ harṣagadgadayā girā jānubhyām avaniṃ gatvā praṇamya ca punaḥ punaḥ 179 adya jāto hy ahaṃ deva adya me saphalaṃ tapaḥ yan me sākṣān mahādevaḥ prasannas tiṣṭhate 'grataḥ 180 yaṃ na paśyanti cārādhya devā hy amitavikramam tam ahaṃ dṛṣṭavān devaṃ ko 'nyo dhanyataro mayā 181 evaṃ dhyāyanti vidvāṃsaḥ paraṃ tattvaṃ sanātanam ṣaḍviṃśakam iti khyātaṃ yat parāt param akṣaram 182 sa eṣa bhagavān devaḥ sarvatattvādir avyayaḥ sarvatattvavidhānajñaḥ pradhānapuruṣeśvaraḥ 183 yo 'sṛjad dakṣiṇād aṅgād brahmāṇaṃ lokasaṃbhavam vāmapārśvāt tathā viṣṇuṃ lokarakṣārtham īśvaraḥ yugānte caiva saṃprāpte rudram aṅgāt sṛjat prabhuḥ 184 sa rudraḥ saṃharan kṛtsnaṃ jagat sthāvarajaṅgamam kālo bhūtvā mahātejāḥ saṃvartaka ivānalaḥ 185 eṣa devo mahādevo jagat sṛṣṭvā carācaram kalpānte caiva sarveṣāṃ smṛtim ākṣipya tiṣṭhati 186 sarvagaḥ sarvabhūtātmā sarvabhūtabhavodbhavaḥ āste sarvagato nityam adṛśyaḥ sarvadaivataiḥ 187 yadi deyo varo mahyaṃ yadi tuṣṭaś ca me prabhuḥ bhaktir bhavatu me nityaṃ śāśvatī tvayi śaṃkara 188 atītānāgataṃ caiva vartamānaṃ ca yad vibho jānīyām iti me buddhis tvatprasādāt surottama 189 kṣīraudanaṃ ca bhuñjīyām akṣayaṃ saha bāndhavaiḥ āśrame ca sadā mahyaṃ sāmindhyaṃ paramas tu te 190 evam uktaḥ sa māṃ prāha bhagavāṁl lokapūjitaḥ maheśvaro mahātejāś carācaraguruḥ prabhuḥ 191 ajaraś cāmaraś caiva bhava duḥkhavivarjitaḥ śīlavān guṇasaṃpannaḥ sarvajñaḥ priyadarśanaḥ 192 akṣayaṃ yauvanaṃ te 'stu tejaś caivānalopamam kṣīrodaḥ sāgaraś caiva yatra yatrecchase mune 193 tatra te bhavitā kāmaṃ sāṃnidhyaṃ payaso nidheḥ kṣīrodanaṃ ca bhuṅkṣva tvam amṛtena samanvitam 194 bandhubhiḥ sahitaḥ kalpaṃ tato mām upayāsyasi sāṃnidhyam āśrame nityaṃ kariṣyāmi dvijottama 195 tiṣṭha vatsa yathā kāmanotkaṇṭhāṃ kartum arhasi smṛtaḥ smṛtaś ca te vipra sadā dāsyāmi darśanam 196 evam uktvā sa bhagavān sūryakoṭi samaprabhaḥ mameśāno varaṃ dattvā tatraivāntaradhīyata 197 evaṃ dṛṣṭo mayā kṛṣṇa devadevaḥ samādhinā tad avāptaṃ ca me sarvaṃ yad uktaṃ tena dhīmatā 198 pratyakṣaṃ caiva te kṛṣṇa paśya siddhān vyavasthitān ṛṣīn vidyādharān yakṣān gandharvāpsarasas tathā 199 paśya vṛkṣān manoramyān sadā puṣpaphalānvitān sarvartukusumair yuktān snigdhapatrān suśākhinaḥ sarvam etan mahābāho divyabhāvasamanvitam |