Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[उषनस] नमस तस्मै भगवते थेवाय परभविष्णवे यस्य पृद्वी तलं तात साकाशं बाहुगॊचरम 2 मूर्धा यस्य तव अनन्तं च सदानं थानव सत्तम तस्याहं ते परवक्ष्यामि विष्णॊर माहात्म्यम उत्तमम 3 [भी] तयॊः संवथतॊर एवम आजगाम महामुनिः सनत्कुमारॊ धर्मात्मा संशय छेथनाय वै 4 स पूजितॊ ऽसुरेन्थ्रेण मुनिनॊशनसा तदा निषसाथासने राजन महार्हे मुनिपुंगवः 5 तम आसीनं महाप्राज्ञम उशना वाक्यम अब्रवीत बरूह्य अस्मै थानवेन्थ्राय विन्सॊर माहात्म्यम उत्तमम 6 सनत्कुमारस तु ततः शरुत्वा पराह वचॊ ऽरदवत विष्णॊर माहात्म्य संयुक्तं थानवेन्थ्राय धीमते 7 शृणु सर्वम इथं थैत्य विन्सॊर माहात्म्यम उत्तमम विष्णौ जगत सदितं सर्वम इति विथ्धि परंतप 8 सृजत्य एष महाबाहॊ भूतग्रामं चराचरम एष चाक्षिपते काले काले विसृजते पुनः अस्मिन गच्छन्ति विलयम अस्माच च परभवन्त्य उत 9 नैष थानवता शक्यस तपसा नैव चेज्यया संप्राप्तुम इन्थ्रियाणां तु संयमेनैव शक्यते 10 बाह्ये चाभ्यन्तरे चैव कर्मणा मनसि सदितः निर्मली कुरुते बुथ्ध्या सॊ ऽमुत्रानन्त्यम अश्नुते 11 यदा हिरण्यकर्ता वै रूप्यम अग्नौ विशॊधयेत बहुशॊ ऽतिप्रयत्नेन महतात्म कृतेन ह 12 तथ्वज जातिशतैर जीवः शुध्यते ऽलपेन कर्मणा यत्नेन महता चैवाप्य एकजातौ विशुध्यते 13 लीलयाल्पं यदा गात्रात परमृज्याथ आत्मनॊ रजः बहु यत्नेन महता थॊषनिर्हरनं तदा 14 यदा चाल्पेन माल्येन वासितं तिलसर्षपम न मुञ्चति सवकं गन्धं तथ्वत सूक्ष्मस्य थर्शनम 15 तथ एव बहुभिर माल्यैर वास्यमानं पुनः पुनः विमुञ्चति सवकं गन्धं माल्यगन्धे ऽवतिष्ठति 16 एवं जातिशतैर युक्तॊ गुणैर एव परसङ्गिषु बुथ्ध्या निवर्तते थॊषॊ यत्नेनाभ्यासजेन वै 17 कर्मणा सवेन रक्तानि विरक्तानि च थानव यदा कर्मविशेषांश च पराप्नुवन्ति तदा शृणु 18 यदा च संप्रवर्तन्ते यस्मिंस तिष्ठन्ति वा विभॊ तत ते ऽनुपूर्व्या वयाख्यास्ये तथ इहैकमनाः शृणु 19 अनाथि निधनं शरीमान हरिर नारायणः परभुः स वै सृजति भूतानि सदावराणि चराणि च 20 एष सर्वेषु भूतेषु कषरश चाक्षर एव च एकाथश विकारात्मा जगत पिबति रश्मिभिः 21 पाथौ तस्य महीं विथ्धि मूर्धानं थिवम एव च बाहवस तु थिशॊ थैत्य शरॊत्रम आकाशम एव च 22 तस्य तेजॊमयः सूर्यॊ मनश चन्थ्रमसि सदितम बुथ्धिर जञानगता नित्यं रसस तवाप्सु परवर्तते 23 भरुवॊर अनन्तरास तस्य गरहा थानव सत्तम नक्षत्रचक्रं नेत्राभ्यां पाथयॊर भूश च थानव 24 रजस तमश च सत्त्वं च विथ्धि नारायणात्मकम सॊ ऽऽशरमाणां मुखं तात कर्मणस तत फलं विथुः 25 अकर्मणः फलं चैव स एव परम अव्ययः छन्थांसि तस्य रॊमाणि अक्षरं च सरस्वती 26 बह्व आश्रयॊ बहु मुखॊ धर्मॊ हृथि समाश्रितः स बरह्म परमॊ धर्मस तपश च सथ असच च सः 27 शरुतिशास्त्रग्रहॊपेतः षॊडशर्त्विक्क्रतुश च सः पितामहश च विष्णुश च सॊ ऽशविनौ स पुरंथरः 28 मित्रश च वरुणश चैव यमॊ ऽद धनथस तदा ते पृदग थर्शनास तस्य संविथन्ति तदैकताम एकस्य विथ्धि थेवस्य सर्वं जगथ इथं वशे 29 नाना भूतस्य थैत्येन्थ्र तस्यैकत्वं वथत्य अयम जन्तुः पश्यति जञानेन ततः सत्त्वं परकाशते 30 संहार विक्षेपसहस्रकॊतीस; तिष्ठन्ति जीवाः परचरन्ति चान्ये परजा विसर्गस्य च पारिमाण्यं; वापी सहस्राणि बहूनि थैत्य 31 वाप्यः पुनर यॊजनविस्तृतास ताः; करॊशं च गम्भीरतयावगाधाः आयामतः पञ्चशताश च सर्वाः; परत्येकशॊ यॊजनतः परवृत्दाः 32 वाप्या जलं कषिप्यति वालकॊत्या; तव अह्ना सकृच चाप्य अद न थवितीयम तासां कषये विथ्धि कृतं विसर्गं; संहारम एकं च तदा परजानाम 33 सॊ जीव वर्गाः परमं परमाणं; कृष्णॊ धूम्रॊ नीलम अदास्य मध्यम रक्तं पुनः सह्यतरं सुखं तु; हारिथ्र वर्णं सुसुखं च शुक्लम 34 परं तु शुक्लं विमलं विशॊकं; गतक्लमं सिध्यति थानवेन्थ्र गत्वा तु यॊनिप्रभवानि थैत्य; सहस्रशः सिथ्धिम उपैति जीवः 35 गतिं च यां थर्शनम आह थेवॊ; गत्वा शुभं थर्शनम एव चाह गतिः पुनर वर्णकृता परजानां; वर्णस तदा कालकृतॊ ऽसुरेन्थ्र 36 शतं सहस्राणि चतुर्थशेह; परा गतिर जीव गुणस्य थैत्य आरॊहणं तत कृतम एव विथ्धि; सदानं तदा निःसरणं च तेषाम 37 कृष्णस्य वर्णस्य गतिर निकृष्टा; स मज्जते नरके पच्यमानः सदानं तदा थुर्गतिभिस तु तस्य; परजा विसर्गान सुबहून वथन्ति 38 शतं सहस्राणि ततश चरित्वा; पराप्नॊति वर्णं हरितं तु पश्चात स चैव तस्मिन निवसत्य अनीशॊ; युगक्षये तमसा संवृतात्मा 39 स वै यथा सत्त्वगुणेन युक्तस; तमॊ वयपॊहन घतते सवबुथ्ध्या स लॊहितं वर्णम उपैति नीलॊ; मनुष्यलॊके परिवर्तते च 40 स तत्र संहार विसर्गम एव; सवकर्मजैर बन्धनैः कलिश्यमानः ततः स हारिथ्रम उपैति वर्णं; संहार विक्षेपशते वयतीते 41 हारिथ्र वर्णस तु परजा विसर्गान; सहस्रशस तिष्ठति संचरन वै अविप्रमुक्तॊ निरये च थैत्य; ततः सहस्राणि थशापरानि 42 गतीः सहस्राणि च पञ्च तस्य; चत्वारि संवर्तकृतानि चैव विमुक्तम एनं निरयाच च विथ्धि; सर्वेषु चान्येषु च संभवेषु 43 स थेवलॊके विहरत्य अभीक्ष्णं; ततश चयुतॊ मानुषताम उपैति संहार विक्षेपशतानि चाष्टौ; मर्त्येषु तिष्ठन्न अमृतत्वम एति 44 सॊ ऽसमाथ अद भरश्यति कालयॊगात; कृष्णे तले तिष्ठति सर्वकस्ते यदा तव अयं सिध्यति जीवलॊकस; तत ते ऽभिधास्याम्य असुरप्रवीर 45 थैवानि स वयूह शतानि सप्त; रक्तॊ हरिथ्रॊ ऽद तदैव शुक्लः संश्रित्य संधावति शुक्लम एतम; अस्तापरान अर्च्यतमान स लॊकान 46 अष्टौ च षष्टिं च शतानि यानि; मनॊ विरुथ्धानि महाथ्युतीनाम शुक्लस्य वर्णस्य परा गतिर या; तरीण्य एव रुथ्धानि महानुभाव 47 संहार विक्षेपम अनिष्टम एकं; चत्वारि चान्यानि वसत्य अनीशः सस्दस्य वर्णस्य परा गतिर या; सिथ्धा विशिष्टस्य गतक्लमस्य 48 सप्तॊत्तरं तेषु वसत्य अनीशः; संहार विक्षेपशतं सशेषम तस्माथ उपावृत्य मनुष्यलॊके; ततॊ महान मानुषताम उपैति 49 तस्माथ उपावृत्य ततः करमेण; सॊ ऽगरे सम संतिष्ठति भूतसर्गम स सप्तकृत्वश च परैति लॊकान; संहार विक्षेपकृतप्रवासः 50 सप्तैव संहारम उपप्लवानि; संभाव्य संतिष्ठति सिथ्धलॊके ततॊ ऽवययं सदानम अनन्तम एति; थेवस्य विष्णॊर अद बरह्मणश च शेषस्य चैवाद नरस्य चैव; थेवस्य विष्णॊः परमस्य चैव 51 संहार काले परिथग्ध काया; बरह्माणम आयान्ति सथा परजा हि चेष्टात्मनॊ थेवगणाश च सर्वे; ये बरह्मलॊकाथ अमराः सम ते ऽपि 52 परजा विसर्गं तु सशेषकालं; सदानानि सवान्य एव सरन्ति जीवाः निःशेषाणां तत पथं यान्ति चान्ते; सर्वापथा ये सथृशा मनुष्याः 53 ये तु चयुताः सिथ्धलॊकात करमेण; तेषां गतिं यान्ति तदानुपूर्व्या जीवाः परे तथ बलवेषरूपा; विधिं सवकं यान्ति विपर्ययेन 54 स यावथ एवास्ति सशेषभुक्ते; परजाश च थेवौ च तदैव शुक्ले तावत तथा तेषु विशुथ्धभावः; संयम्य पञ्चेन्थ्रिय रूपम एतत 55 शुथ्धां गतिं तां परमां परैति; शुथ्धेन नित्यं मनसा विचिन्वन ततॊ ऽवययं सदानुम उपैति बरह्म; थुष्प्रापम अभ्येति स शाश्वतं वै इत्य एतथ आख्यातम अहीनसत्त्व; नारायणस्येह बलं मया ते 56 [वृत्र] एवंगते मे न विषाथॊ ऽसति कश चित; सम्यक च पश्यामि वचस तवैतत शरुत्वा च ते वाचम अथीनसत्त्व; विकल्मषॊ ऽसम्य अथ्य तदा विपाप्मा 57 परवृत्तम एतथ भगवन महर्षे; महाथ्युतेश चक्रम अनन्व वीर्यम विष्णॊर अनन्तस्य सनातनं तत; सदानं सर्गा यत्र सर्वे परवृत्ताः स वै महात्मा पुरुषॊत्तमॊ वै; तस्मिञ जगत सर्वम इथं परतिष्ठितम 58 [भी] एवम उक्त्वा स कौन्तेय वृत्रः परानान अवासृजत यॊजयित्वा तदात्मानं परं सदानम अवाप्तवान 59 [य] अयं स भगवान थेवः पितामह जनार्थनः सनत्कुमारॊ वृत्राय यत तथ आख्यातवान पुरा 60 [भी] मूलस्दायी स भगवान सवेनानन्तेन तेजसा तत्स्दः सृजति तान भावान नानारूपान महातपः 61 तुरीयार्धेन तस्येमं विथ्धि केशवम अच्युतम तुरीयार्धेन लॊकांस तरीन भावयत्य एष बुथ्धिमान 62 अर्वाक सदितस तु यः सदायी कल्पान्ते परिवर्तते स शेते भगवान अप्सु यॊ ऽसाव अतिबलः परभुः तान विधाता परसन्नात्मा लॊकांश चरति शाश्वतान 63 सर्वाण्य अशून्यानि करॊत्य अनन्तः; सनत्कुमारः संचरते च लॊकान स चानिरुथ्धः सृजते महात्मा; तत्स्दं जगत सर्वम इथं विचित्रम 64 [य] वृत्रेण परमार्दज्ञ थृष्टा मन्ये ऽऽतमनॊ गतिः शुभा तस्मात स सुखितॊ न शॊचति पितामह 65 शुक्लः शुक्लाभिजातीयः साध्यॊ नावर्तते ऽनघ तिर्यग्गतेश च निर्मुक्तॊ निरयाच च पितामह 66 हारिथ्र वर्णे रक्ते वा वर्तमानस तु पार्दिव तिर्यग एवानुपश्येत कर्मभिस तामसैर वृतः 67 वयं तु भृशम आपन्ना रक्ताः कस्त मुखे ऽसुखे कां गतिं परतिपत्स्यामॊ नीलां कृष्णाधमाम अद 68 [भी] शुथ्धाभिजनसंपन्नाः पाण्डवाः संशितव्रताः विहृत्य थेवलॊकेषु पुनर मानुष्यम एष्यद 69 परजा विसर्गं च सुखेन काले; परत्येत्य थेवेषु सुखानि भुक्त्वा सुखेन संयास्यद सिथ्धसंख्यां; मा वॊ भयं भूथ विमलाः सद सर्वे |
1
[uṣanas] namas tasmai bhagavate devāya prabhaviṣṇave yasya pṛthvī talaṃ tāta sākāśaṃ bāhugocaram 2 mūrdhā yasya tv anantaṃ ca sthānaṃ dānava sattama tasyāhaṃ te pravakṣyāmi viṣṇor māhātmyam uttamam 3 [bhī] tayoḥ saṃvadator evam ājagāma mahāmuniḥ sanatkumāro dharmātmā saṃśaya chedanāya vai 4 sa pūjito 'surendreṇa muninośanasā tathā niṣasādāsane rājan mahārhe munipuṃgavaḥ 5 tam āsīnaṃ mahāprājñam uśanā vākyam abravīt brūhy asmai dānavendrāya vinsor māhātmyam uttamam 6 sanatkumāras tu tataḥ śrutvā prāha vaco 'rthavat viṣṇor māhātmya saṃyuktaṃ dānavendrāya dhīmate 7 śṛṇu sarvam idaṃ daitya vinsor māhātmyam uttamam viṣṇau jagat sthitaṃ sarvam iti viddhi paraṃtapa 8 sṛjaty eṣa mahābāho bhūtagrāmaṃ carācaram eṣa cākṣipate kāle kāle visṛjate punaḥ asmin gacchanti vilayam asmāc ca prabhavanty uta 9 naiṣa dānavatā śakyas tapasā naiva cejyayā saṃprāptum indriyāṇāṃ tu saṃyamenaiva śakyate 10 bāhye cābhyantare caiva karmaṇā manasi sthitaḥ nirmalī kurute buddhyā so 'mutrānantyam aśnute 11 yathā hiraṇyakartā vai rūpyam agnau viśodhayet bahuśo 'tiprayatnena mahatātma kṛtena ha 12 tadvaj jātiśatair jīvaḥ śudhyate 'lpena karmaṇā yatnena mahatā caivāpy ekajātau viśudhyate 13 līlayālpaṃ yathā gātrāt pramṛjyād ātmano rajaḥ bahu yatnena mahatā doṣanirharanaṃ tathā 14 yathā cālpena mālyena vāsitaṃ tilasarṣapam na muñcati svakaṃ gandhaṃ tadvat sūkṣmasya darśanam 15 tad eva bahubhir mālyair vāsyamānaṃ punaḥ punaḥ vimuñcati svakaṃ gandhaṃ mālyagandhe 'vatiṣṭhati 16 evaṃ jātiśatair yukto guṇair eva prasaṅgiṣu buddhyā nivartate doṣo yatnenābhyāsajena vai 17 karmaṇā svena raktāni viraktāni ca dānava yathā karmaviśeṣāṃś ca prāpnuvanti tathā śṛṇu 18 yathā ca saṃpravartante yasmiṃs tiṣṭhanti vā vibho tat te 'nupūrvyā vyākhyāsye tad ihaikamanāḥ śṛṇu 19 anādi nidhanaṃ śrīmān harir nārāyaṇaḥ prabhuḥ sa vai sṛjati bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca 20 eṣa sarveṣu bhūteṣu kṣaraś cākṣara eva ca ekādaśa vikārātmā jagat pibati raśmibhiḥ 21 pādau tasya mahīṃ viddhi mūrdhānaṃ divam eva ca bāhavas tu diśo daitya śrotram ākāśam eva ca 22 tasya tejomayaḥ sūryo manaś candramasi sthitam buddhir jñānagatā nityaṃ rasas tvāpsu pravartate 23 bhruvor anantarās tasya grahā dānava sattama nakṣatracakraṃ netrābhyāṃ pādayor bhūś ca dānava 24 rajas tamaś ca sattvaṃ ca viddhi nārāyaṇātmakam so ''śramāṇāṃ mukhaṃ tāta karmaṇas tat phalaṃ viduḥ 25 akarmaṇaḥ phalaṃ caiva sa eva param avyayaḥ chandāṃsi tasya romāṇi akṣaraṃ ca sarasvatī 26 bahv āśrayo bahu mukho dharmo hṛdi samāśritaḥ sa brahma paramo dharmas tapaś ca sad asac ca saḥ 27 śrutiśāstragrahopetaḥ ṣoḍaśartvikkratuś ca saḥ pitāmahaś ca viṣṇuś ca so 'śvinau sa puraṃdaraḥ 28 mitraś ca varuṇaś caiva yamo 'tha dhanadas tathā te pṛthag darśanās tasya saṃvidanti tathaikatām ekasya viddhi devasya sarvaṃ jagad idaṃ vaśe 29 nānā bhūtasya daityendra tasyaikatvaṃ vadaty ayam jantuḥ paśyati jñānena tataḥ sattvaṃ prakāśate 30 saṃhāra vikṣepasahasrakotīs; tiṣṭhanti jīvāḥ pracaranti cānye prajā visargasya ca pārimāṇyaṃ; vāpī sahasrāṇi bahūni daitya 31 vāpyaḥ punar yojanavistṛtās tāḥ; krośaṃ ca gambhīratayāvagādhāḥ āyāmataḥ pañcaśatāś ca sarvāḥ; pratyekaśo yojanataḥ pravṛtthāḥ 32 vāpyā jalaṃ kṣipyati vālakotyā; tv ahnā sakṛc cāpy atha na dvitīyam tāsāṃ kṣaye viddhi kṛtaṃ visargaṃ; saṃhāram ekaṃ ca tathā prajānām 33 so jīva vargāḥ paramaṃ pramāṇaṃ; kṛṣṇo dhūmro nīlam athāsya madhyam raktaṃ punaḥ sahyataraṃ sukhaṃ tu; hāridra varṇaṃ susukhaṃ ca śuklam 34 paraṃ tu śuklaṃ vimalaṃ viśokaṃ; gataklamaṃ sidhyati dānavendra gatvā tu yoniprabhavāni daitya; sahasraśaḥ siddhim upaiti jīvaḥ 35 gatiṃ ca yāṃ darśanam āha devo; gatvā śubhaṃ darśanam eva cāha gatiḥ punar varṇakṛtā prajānāṃ; varṇas tathā kālakṛto 'surendra 36 śataṃ sahasrāṇi caturdaśeha; parā gatir jīva guṇasya daitya ārohaṇaṃ tat kṛtam eva viddhi; sthānaṃ tathā niḥsaraṇaṃ ca teṣām 37 kṛṣṇasya varṇasya gatir nikṛṣṭā; sa majjate narake pacyamānaḥ sthānaṃ tathā durgatibhis tu tasya; prajā visargān subahūn vadanti 38 śataṃ sahasrāṇi tataś caritvā; prāpnoti varṇaṃ haritaṃ tu paścāt sa caiva tasmin nivasaty anīśo; yugakṣaye tamasā saṃvṛtātmā 39 sa vai yadā sattvaguṇena yuktas; tamo vyapohan ghatate svabuddhyā sa lohitaṃ varṇam upaiti nīlo; manuṣyaloke parivartate ca 40 sa tatra saṃhāra visargam eva; svakarmajair bandhanaiḥ kliśyamānaḥ tataḥ sa hāridram upaiti varṇaṃ; saṃhāra vikṣepaśate vyatīte 41 hāridra varṇas tu prajā visargān; sahasraśas tiṣṭhati saṃcaran vai avipramukto niraye ca daitya; tataḥ sahasrāṇi daśāparāni 42 gatīḥ sahasrāṇi ca pañca tasya; catvāri saṃvartakṛtāni caiva vimuktam enaṃ nirayāc ca viddhi; sarveṣu cānyeṣu ca saṃbhaveṣu 43 sa devaloke viharaty abhīkṣṇaṃ; tataś cyuto mānuṣatām upaiti saṃhāra vikṣepaśatāni cāṣṭau; martyeṣu tiṣṭhann amṛtatvam eti 44 so 'smād atha bhraśyati kālayogāt; kṛṣṇe tale tiṣṭhati sarvakaste yathā tv ayaṃ sidhyati jīvalokas; tat te 'bhidhāsyāmy asurapravīra 45 daivāni sa vyūha śatāni sapta; rakto haridro 'tha tathaiva śuklaḥ saṃśritya saṃdhāvati śuklam etam; astāparān arcyatamān sa lokān 46 aṣṭau ca ṣaṣṭiṃ ca śatāni yāni; mano viruddhāni mahādyutīnām śuklasya varṇasya parā gatir yā; trīṇy eva ruddhāni mahānubhāva 47 saṃhāra vikṣepam aniṣṭam ekaṃ; catvāri cānyāni vasaty anīśaḥ sasthasya varṇasya parā gatir yā; siddhā viśiṣṭasya gataklamasya 48 saptottaraṃ teṣu vasaty anīśaḥ; saṃhāra vikṣepaśataṃ saśeṣam tasmād upāvṛtya manuṣyaloke; tato mahān mānuṣatām upaiti 49 tasmād upāvṛtya tataḥ krameṇa; so 'gre sma saṃtiṣṭhati bhūtasargam sa saptakṛtvaś ca paraiti lokān; saṃhāra vikṣepakṛtapravāsaḥ 50 saptaiva saṃhāram upaplavāni; saṃbhāvya saṃtiṣṭhati siddhaloke tato 'vyayaṃ sthānam anantam eti; devasya viṣṇor atha brahmaṇaś ca śeṣasya caivātha narasya caiva; devasya viṣṇoḥ paramasya caiva 51 saṃhāra kāle paridagdha kāyā; brahmāṇam āyānti sadā prajā hi ceṣṭātmano devagaṇāś ca sarve; ye brahmalokād amarāḥ sma te 'pi 52 prajā visargaṃ tu saśeṣakālaṃ; sthānāni svāny eva saranti jīvāḥ niḥśeṣāṇāṃ tat padaṃ yānti cānte; sarvāpadā ye sadṛśā manuṣyāḥ 53 ye tu cyutāḥ siddhalokāt krameṇa; teṣāṃ gatiṃ yānti tathānupūrvyā jīvāḥ pare tad balaveṣarūpā; vidhiṃ svakaṃ yānti viparyayena 54 sa yāvad evāsti saśeṣabhukte; prajāś ca devau ca tathaiva śukle tāvat tadā teṣu viśuddhabhāvaḥ; saṃyamya pañcendriya rūpam etat 55 śuddhāṃ gatiṃ tāṃ paramāṃ paraiti; śuddhena nityaṃ manasā vicinvan tato 'vyayaṃ sthānum upaiti brahma; duṣprāpam abhyeti sa śāśvataṃ vai ity etad ākhyātam ahīnasattva; nārāyaṇasyeha balaṃ mayā te 56 [vṛtra] evaṃgate me na viṣādo 'sti kaś cit; samyak ca paśyāmi vacas tavaitat śrutvā ca te vācam adīnasattva; vikalmaṣo 'smy adya tathā vipāpmā 57 pravṛttam etad bhagavan maharṣe; mahādyuteś cakram ananva vīryam viṣṇor anantasya sanātanaṃ tat; sthānaṃ sargā yatra sarve pravṛttāḥ sa vai mahātmā puruṣottamo vai; tasmiñ jagat sarvam idaṃ pratiṣṭhitam 58 [bhī] evam uktvā sa kaunteya vṛtraḥ prānān avāsṛjat yojayitvā tathātmānaṃ paraṃ sthānam avāptavān 59 [y] ayaṃ sa bhagavān devaḥ pitāmaha janārdanaḥ sanatkumāro vṛtrāya yat tad ākhyātavān purā 60 [bhī] mūlasthāyī sa bhagavān svenānantena tejasā tatsthaḥ sṛjati tān bhāvān nānārūpān mahātapaḥ 61 turīyārdhena tasyemaṃ viddhi keśavam acyutam turīyārdhena lokāṃs trīn bhāvayaty eṣa buddhimān 62 arvāk sthitas tu yaḥ sthāyī kalpānte parivartate sa śete bhagavān apsu yo 'sāv atibalaḥ prabhuḥ tān vidhātā prasannātmā lokāṃś carati śāśvatān 63 sarvāṇy aśūnyāni karoty anantaḥ; sanatkumāraḥ saṃcarate ca lokān sa cāniruddhaḥ sṛjate mahātmā; tatsthaṃ jagat sarvam idaṃ vicitram 64 [y] vṛtreṇa paramārthajña dṛṣṭā manye ''tmano gatiḥ śubhā tasmāt sa sukhito na śocati pitāmaha 65 śuklaḥ śuklābhijātīyaḥ sādhyo nāvartate 'nagha tiryaggateś ca nirmukto nirayāc ca pitāmaha 66 hāridra varṇe rakte vā vartamānas tu pārthiva tiryag evānupaśyeta karmabhis tāmasair vṛtaḥ 67 vayaṃ tu bhṛśam āpannā raktāḥ kasta mukhe 'sukhe kāṃ gatiṃ pratipatsyāmo nīlāṃ kṛṣṇādhamām atha 68 [bhī] śuddhābhijanasaṃpannāḥ pāṇḍavāḥ saṃśitavratāḥ vihṛtya devalokeṣu punar mānuṣyam eṣyatha 69 prajā visargaṃ ca sukhena kāle; pratyetya deveṣu sukhāni bhuktvā sukhena saṃyāsyatha siddhasaṃkhyāṃ; mā vo bhayaṃ bhūd vimalāḥ stha sarve |