Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[य] धर्मम अर्दं च कामं च वेथाः शंसन्ति भारत कस्य लाभॊ विशिष्टॊ ऽतर तन मे बरूहि पितामह 2 [भी] अत्र ते वर्तयिष्यामि इतिहासं पुरातनम कुण्ड धारेण यत परीत्या भक्तायॊपकृतं पुरा 3 अधनॊ बराह्मणः कश चित कामाथ धर्मम अवैक्षत यज्ञार्दं स ततॊ ऽरदार्दी तपॊ ऽतप्यत थारुणम 4 स निश्चयम अदॊ कृत्वा पूजयाम आस थेवताः भक्त्या न चैवाध्यगच्छथ धनं संपूज्य थेवताः 5 ततश चिन्तां पुनः पराप्तः कतमथ थैवतं नु तत यन मे थरुतं परसीथेत मानुषैर अजथी कृतम 6 अद सौम्येन वपुषा थेवानुचरम अन्तिके परत्यपश्यज जलधरं कुन्थधारम अवस्दितम 7 थृष्ट्वैव तं महात्मानं तस्य भक्तिर अजायत अयं मे धास्यति शरेयॊ वपुर एतथ धि ताथृशम 8 संनिकृष्टश च थेवस्य न चान्यैर मानुषैर वृतः एष मे थास्यति धनं परभूतं शीघ्रम एव च 9 ततॊ धूपैश च गन्धैश च माल्यैर उच्चावचैर अपि बलिभिर विविधैश चापि पूजयाम आस तं थविजः 10 ततः सवल्पेन कालेन तुष्टॊ जलधरस तथा तस्यॊपकारे नियताम इमां वाचम उवाच ह 11 बरह्मघ्ने च सुरापे च चॊरे भग्नव्रते तदा निष्कृतिर विहिता सथ भिः कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः 12 आशायास तनयॊ ऽधर्मः करॊधॊ ऽसूया सुतः समृतः पुत्रॊ लॊभॊ निकृत्यास तु कृतघ्नॊ नार्हति परजाम 13 ततः स बराह्मणः सवप्ने कुन्थधारस्य तेजसा अपश्यत सर्वभूतानि कुशेषु शयितस तथा 14 शमेन तपसा चैव भक्त्या च निरुपस्कृतः शुथ्धात्मा बराह्मणॊ रात्रौ निथर्शनम अपश्यत 15 मनिभथ्रं स तत्रस्दं थेवतानां महाथ्युतिम अपश्यत महात्मानं वयाथिशन्तं युधिष्ठिर 16 तत्र थेवाः परयच्छन्ति राज्यानि च धनानि च शुभैः कर्मभिर आरब्धाः परच्छिथन्त्य अशुभेषु च 17 पश्यताम अद यक्षाणां कुन्थधारॊ महाथ्युतिः निष्पत्य पतितॊ भूमौ थेवानां भरतर्षभ 18 ततस तु थेववचनान मनिभथ्रॊ महायशः उवाच पतितं भूमौ कुन्थधार किम इष्यते 19 [कुन्थधर] यथि परसन्ना थेवा मे भक्तॊ ऽयं बराह्मणॊ मम अस्यानुग्रहम इच्छामि कृतं किं चित सुखॊथयम 20 [भी] ततस तं मनिभथ्रस तु पुनर वचनम अब्रवीत थेवानाम एव वचनात कुन्थधारं महाथ्युतिम 21 उत्तिष्ठॊत्तिष्ठ भथ्रं ते कृतकार्यः सुखी भव यावथ धनं परार्दयते बराह्मणॊ ऽयं सखा तव थेवानां शासनात तावथ असंख्येयं थथाम्य अहम 22 विचार्य कुन्थधारस तु मानुष्यं चलम अध्रुवम तपसे मतिम आधत्त बराह्मणस्य यशस्विनः 23 [कु] नाहं धनानि याचामि बराह्मणाय धनप्रथ अन्यम एवाहम इच्छामि भक्तायानुग्रहं कृतम 24 पृदिवीं रत्र पूर्णां वा महथ वा धनसंचयम भक्ताय नाहम इच्छामि भवेथ एष तु धार्मिकः 25 धर्मे ऽसय रमतां बुथ्धिर धर्मं चैवॊपजीवतु धर्मप्रधानॊ भवतु ममैषॊ ऽनुग्रहॊ मतः 26 [मणिभथ्र] यथा धर्मफलं राज्यं सुखानि विविधानि च फलान्य एवायम अश्नातु कायक्लेशविवर्जितः 27 [भी] ततस तथ एव बहुशः कुन्थधारॊ महायशः अभ्यासम अकरॊथ धर्मे ततस तुष्टास्य थेवताः 28 [मणि] परीतास ते थेवताः सर्वा थविजस्यास्य तदैव च भविष्यत्य एष धर्मात्मा धर्मे चाधास्यते मतिः 29 [भी] ततः परीतॊ जलधरः कृतकार्यॊ युधिष्ठिर ईप्सितं मनसॊ लब्ध्वा वरम अन्यैः सुथुर्लभम 30 ततॊ ऽपश्यत चीराणि सूक्ष्माणि थविजसत्तमः पार्श्वतॊ ऽभयागतॊ नयस्तान्य अद निर्वेथम आगतः 31 [बरा] अयं न सुकृतं वेत्ति कॊ नव अन्यॊ वेत्स्यते कृतम गच्छामि वनम एवाहं वरं धर्मेण जीवितुम 32 [भी] निर्वेथाथ थेवतानां च परसाथात स थविजॊत्तमः वनं परविश्य सुमहत तप आरब्धवांस तथा 33 थेवतातिदिशेषेण फलमूलाशनॊ थविजः धर्मे चापि महाराज रतिर अस्याभ्यजायत 34 तयक्त्वा मूलफलं सर्वं पर्णाहारॊ ऽभवथ थविजः पर्णं तयक्त्वा जलाहारस तथासीथ थविजसत्तमः 35 वायुभक्षस ततः पश्चाथ बहून वर्षगणान अभूत न चास्य कषीयते पराणस तथ अथ्भुतम इवाभवत 36 धर्मे च शरथ्थधानस्य तपस्य उग्रे च वर्ततः कालेन महता तस्य थिव्या थृष्टिर अजायत 37 तस्य बुथ्धिः पराथुरासीथ यथि थथ्यां महथ धनम तुष्टः कस्मै चिथ एवाहं न मिद्या वाग भवेन मम 38 ततः परहृष्टवथनॊ भूय आरब्धवांस तपः भूयश चाचिन्तयत सिथ्धॊ यत परं सॊ ऽभयपथ्यत 39 यथि थथ्याम अहं राज्यं तुष्टॊ वै यस्य कस्य चित स भवेथ अचिराथ राजा न मित्या वाग भवेन मम 40 तस्य साक्षात कुन्थधारॊ थर्शयाम आस भारत बराह्मणस्य तपॊयॊगात सौहृथेनाभिचॊथितः 41 समागम्य स तेनाद पूजां चक्रे यदाविधि बराह्मणः कुन्थधारस्य विस्मितश चाभवन नृप 42 ततॊ ऽबरवीत कुन्थधारॊ थिव्यं ते चक्षुर उत्तमम पश्य राज्ञां गतिं विप्र लॊकांश चावेक्ष चक्षुषा 43 ततॊ राज्ञां सहस्राणि मग्नानि निरये तथा थूराथ अपश्यथ विप्रः स थिव्ययुक्तेन चक्षुषा 44 [कु] मां पूजयित्वा भावेन यथि तवं थुःखम आप्नुयाः कृतं मया भवेत किं ते कश च ते ऽनुग्रहॊ भवेत 45 पश्य पश्य च भूयस तवं कामान इच्छेत कदं नरः सवर्गथ्वारं हि संरुथ्धं मानुषेषु विशेषतः 46 [भी] ततॊ ऽपश्यत स कामं च करॊधं लॊभं भयं मथम निथ्रां तन्थ्रीं तदालस्यम आवृत्य पुरुषान सदितान 47 [कु] एतैर लॊकाः सुसंरुथ्धा थेवानां मानुषाथ भयम तदैव थेववचनाथ विघ्नं कुर्वन्ति सर्वशः 48 न थेवैर अननुज्ञातः कश चिथ भवति धार्मिकः एष शक्तॊ ऽसि तपसा राज्यं थातुं धनानि च 49 [भी] ततः पपात शिरसा बराह्मणस तॊयधारिणे उवाच चैनं धर्मात्मा माहान मे ऽनुग्रहः कृतः 50 कामलॊभानुबन्धेन पुरा ते यथ असूयितम मया सनेहम अविज्ञाय तत्र मे कषन्तुम अर्हसि 51 कषान्तम एव मयेत्य उक्त्वा कुन्थधारॊ थविजर्षभम संपरिष्वज्य बाहुभ्यां तत्रैवान्तरधीयत 52 ततः सर्वान इमाँल लॊकान बराह्मणॊ ऽनुचचार ह कुन्थधार परसाथेन तपसा यॊजितः पुरा 53 विहायसा च गमनं तदा संकल्पितार्दता धर्माच छक्त्या तदा यॊगाथ या चैव परमा गतिः 54 थेवता बराह्मणाः सन्तॊ यक्षा मानुषचारणाः धार्मिकान पूजयन्तीह न धनाध्यान न कामिनः 55 सुप्रसन्ना हि ते थेवा यत ते धर्मे रता मतिः धने सुखकला का चिथ धर्मे तु परमं सुखम |
1
[y] dharmam arthaṃ ca kāmaṃ ca vedāḥ śaṃsanti bhārata kasya lābho viśiṣṭo 'tra tan me brūhi pitāmaha 2 [bhī] atra te vartayiṣyāmi itihāsaṃ purātanam kuṇḍa dhāreṇa yat prītyā bhaktāyopakṛtaṃ purā 3 adhano brāhmaṇaḥ kaś cit kāmād dharmam avaikṣata yajñārthaṃ sa tato 'rthārthī tapo 'tapyata dāruṇam 4 sa niścayam atho kṛtvā pūjayām āsa devatāḥ bhaktyā na caivādhyagacchad dhanaṃ saṃpūjya devatāḥ 5 tataś cintāṃ punaḥ prāptaḥ katamad daivataṃ nu tat yan me drutaṃ prasīdeta mānuṣair ajadī kṛtam 6 atha saumyena vapuṣā devānucaram antike pratyapaśyaj jaladharaṃ kundadhāram avasthitam 7 dṛṣṭvaiva taṃ mahātmānaṃ tasya bhaktir ajāyata ayaṃ me dhāsyati śreyo vapur etad dhi tādṛśam 8 saṃnikṛṣṭaś ca devasya na cānyair mānuṣair vṛtaḥ eṣa me dāsyati dhanaṃ prabhūtaṃ śīghram eva ca 9 tato dhūpaiś ca gandhaiś ca mālyair uccāvacair api balibhir vividhaiś cāpi pūjayām āsa taṃ dvijaḥ 10 tataḥ svalpena kālena tuṣṭo jaladharas tadā tasyopakāre niyatām imāṃ vācam uvāca ha 11 brahmaghne ca surāpe ca core bhagnavrate tathā niṣkṛtir vihitā sad bhiḥ kṛtaghne nāsti niṣkṛtiḥ 12 āśāyās tanayo 'dharmaḥ krodho 'sūyā sutaḥ smṛtaḥ putro lobho nikṛtyās tu kṛtaghno nārhati prajām 13 tataḥ sa brāhmaṇaḥ svapne kundadhārasya tejasā apaśyat sarvabhūtāni kuśeṣu śayitas tadā 14 śamena tapasā caiva bhaktyā ca nirupaskṛtaḥ śuddhātmā brāhmaṇo rātrau nidarśanam apaśyata 15 manibhadraṃ sa tatrasthaṃ devatānāṃ mahādyutim apaśyata mahātmānaṃ vyādiśantaṃ yudhiṣṭhira 16 tatra devāḥ prayacchanti rājyāni ca dhanāni ca śubhaiḥ karmabhir ārabdhāḥ pracchidanty aśubheṣu ca 17 paśyatām atha yakṣāṇāṃ kundadhāro mahādyutiḥ niṣpatya patito bhūmau devānāṃ bharatarṣabha 18 tatas tu devavacanān manibhadro mahāyaśaḥ uvāca patitaṃ bhūmau kundadhāra kim iṣyate 19 [kundadhara] yadi prasannā devā me bhakto 'yaṃ brāhmaṇo mama asyānugraham icchāmi kṛtaṃ kiṃ cit sukhodayam 20 [bhī] tatas taṃ manibhadras tu punar vacanam abravīt devānām eva vacanāt kundadhāraṃ mahādyutim 21 uttiṣṭhottiṣṭha bhadraṃ te kṛtakāryaḥ sukhī bhava yāvad dhanaṃ prārthayate brāhmaṇo 'yaṃ sakhā tava devānāṃ śāsanāt tāvad asaṃkhyeyaṃ dadāmy aham 22 vicārya kundadhāras tu mānuṣyaṃ calam adhruvam tapase matim ādhatta brāhmaṇasya yaśasvinaḥ 23 [ku] nāhaṃ dhanāni yācāmi brāhmaṇāya dhanaprada anyam evāham icchāmi bhaktāyānugrahaṃ kṛtam 24 pṛthivīṃ ratra pūrṇāṃ vā mahad vā dhanasaṃcayam bhaktāya nāham icchāmi bhaved eṣa tu dhārmikaḥ 25 dharme 'sya ramatāṃ buddhir dharmaṃ caivopajīvatu dharmapradhāno bhavatu mamaiṣo 'nugraho mataḥ 26 [maṇibhadra] yadā dharmaphalaṃ rājyaṃ sukhāni vividhāni ca phalāny evāyam aśnātu kāyakleśavivarjitaḥ 27 [bhī] tatas tad eva bahuśaḥ kundadhāro mahāyaśaḥ abhyāsam akarod dharme tatas tuṣṭāsya devatāḥ 28 [maṇi] prītās te devatāḥ sarvā dvijasyāsya tathaiva ca bhaviṣyaty eṣa dharmātmā dharme cādhāsyate matiḥ 29 [bhī] tataḥ prīto jaladharaḥ kṛtakāryo yudhiṣṭhira īpsitaṃ manaso labdhvā varam anyaiḥ sudurlabham 30 tato 'paśyata cīrāṇi sūkṣmāṇi dvijasattamaḥ pārśvato 'bhyāgato nyastāny atha nirvedam āgataḥ 31 [brā] ayaṃ na sukṛtaṃ vetti ko nv anyo vetsyate kṛtam gacchāmi vanam evāhaṃ varaṃ dharmeṇa jīvitum 32 [bhī] nirvedād devatānāṃ ca prasādāt sa dvijottamaḥ vanaṃ praviśya sumahat tapa ārabdhavāṃs tadā 33 devatātithiśeṣeṇa phalamūlāśano dvijaḥ dharme cāpi mahārāja ratir asyābhyajāyata 34 tyaktvā mūlaphalaṃ sarvaṃ parṇāhāro 'bhavad dvijaḥ parṇaṃ tyaktvā jalāhāras tadāsīd dvijasattamaḥ 35 vāyubhakṣas tataḥ paścād bahūn varṣagaṇān abhūt na cāsya kṣīyate prāṇas tad adbhutam ivābhavat 36 dharme ca śraddadhānasya tapasy ugre ca vartataḥ kālena mahatā tasya divyā dṛṣṭir ajāyata 37 tasya buddhiḥ prādurāsīd yadi dadyāṃ mahad dhanam tuṣṭaḥ kasmai cid evāhaṃ na mithyā vāg bhaven mama 38 tataḥ prahṛṣṭavadano bhūya ārabdhavāṃs tapaḥ bhūyaś cācintayat siddho yat paraṃ so 'bhyapadyata 39 yadi dadyām ahaṃ rājyaṃ tuṣṭo vai yasya kasya cit sa bhaved acirād rājā na mityā vāg bhaven mama 40 tasya sākṣāt kundadhāro darśayām āsa bhārata brāhmaṇasya tapoyogāt sauhṛdenābhicoditaḥ 41 samāgamya sa tenātha pūjāṃ cakre yathāvidhi brāhmaṇaḥ kundadhārasya vismitaś cābhavan nṛpa 42 tato 'bravīt kundadhāro divyaṃ te cakṣur uttamam paśya rājñāṃ gatiṃ vipra lokāṃś cāvekṣa cakṣuṣā 43 tato rājñāṃ sahasrāṇi magnāni niraye tadā dūrād apaśyad vipraḥ sa divyayuktena cakṣuṣā 44 [ku] māṃ pūjayitvā bhāvena yadi tvaṃ duḥkham āpnuyāḥ kṛtaṃ mayā bhavet kiṃ te kaś ca te 'nugraho bhavet 45 paśya paśya ca bhūyas tvaṃ kāmān icchet kathaṃ naraḥ svargadvāraṃ hi saṃruddhaṃ mānuṣeṣu viśeṣataḥ 46 [bhī] tato 'paśyat sa kāmaṃ ca krodhaṃ lobhaṃ bhayaṃ madam nidrāṃ tandrīṃ tathālasyam āvṛtya puruṣān sthitān 47 [ku] etair lokāḥ susaṃruddhā devānāṃ mānuṣād bhayam tathaiva devavacanād vighnaṃ kurvanti sarvaśaḥ 48 na devair ananujñātaḥ kaś cid bhavati dhārmikaḥ eṣa śakto 'si tapasā rājyaṃ dātuṃ dhanāni ca 49 [bhī] tataḥ papāta śirasā brāhmaṇas toyadhāriṇe uvāca cainaṃ dharmātmā māhān me 'nugrahaḥ kṛtaḥ 50 kāmalobhānubandhena purā te yad asūyitam mayā sneham avijñāya tatra me kṣantum arhasi 51 kṣāntam eva mayety uktvā kundadhāro dvijarṣabham saṃpariṣvajya bāhubhyāṃ tatraivāntaradhīyata 52 tataḥ sarvān imāṁl lokān brāhmaṇo 'nucacāra ha kundadhāra prasādena tapasā yojitaḥ purā 53 vihāyasā ca gamanaṃ tathā saṃkalpitārthatā dharmāc chaktyā tathā yogād yā caiva paramā gatiḥ 54 devatā brāhmaṇāḥ santo yakṣā mānuṣacāraṇāḥ dhārmikān pūjayantīha na dhanādhyān na kāminaḥ 55 suprasannā hi te devā yat te dharme ratā matiḥ dhane sukhakalā kā cid dharme tu paramaṃ sukham |