Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[वयास] परकृतेस तु विकारा ये कषेत्रज्ञस तैः परिश्रितः ते चैनं न परजानन्ति स तु जानाति तान अपि 2 तैश चैष कुरुते कार्यं मनः सस्दैर इहेन्थ्रियैः सुथान्तैर इव संयन्ता थृधैः परमवाजिभिः 3 इन्थ्रियेभ्यॊ परा हय अर्दा अर्देभ्यः परमं मनः मनसस तु परा बुथ्धिर बुथ्धेर आत्मा महान परः 4 महतः परम अव्यक्तम अव्यक्तात परतॊ ऽमृतम अमृतान न परं किं चित सा काष्ठा सा परा गतिः 5 एवं सर्वेषु भूतेषु गूढॊ ऽऽतमा न परकाशते थृश्यते तवाग्र्यया बुथ्ध्या सूक्ष्मया तत्त्वथर्शिभिः 6 अन्तरात्मनि संलीयमनः सस्दानि मेधया इन्थ्रियाणीन्थ्रियार्दांश च बहु चिन्त्यमचिन्तयन 7 धयानॊपरमणं कृत्वा विथ्या संपाथितं मनः अनीश्वरः परशान्तात्म ततॊ ऽरछत्य अमृतं पथम 8 इन्थ्रियाणां तु सर्वेषां वश्यात्मा चलितस्मृतिः आत्मनः संप्रथानेन मर्त्यॊ मृत्युम उपाश्नुते 9 हित्वा तु सर्वसंकल्पान सत्त्वे चित्तं निवेशयेत सत्त्वे चित्तं समावेश्य ततः कालंजरॊ भवेत 10 चित्तप्रसाथेन यतिर जहाति हि शुभाशुभम परसन्नात्मात्मनि सदित्वा सुखम आनन्त्यम अश्नुते 11 लक्षणं तु परसाथस्य यदा तृप्तः सुखं सवपेत निवाते वा यदा थीपॊ थीप्यमानॊ न कम्पते 12 एवं पूर्वापरे रात्रे युञ्जन्न आत्मानम आत्मना सत्त्वाहार विशुथ्धात्मा पश्यत्य आत्मानम आत्मनि 13 रहस्यं सर्ववेथानाम अनैतिह्यम अनागमम आत्मप्रत्ययिकं शास्त्रम इथं पुत्रानुशासनम 14 धर्माख्यानेषु सर्वेषु सत्याख्यानेषु यथ वसु थशेथम ऋक सहस्राणि निर्मद्यामृतम उथ्धृतम 15 नव नीतं यदा थध्नः काष्ठाथ अग्निर यदैव च तदैव विथुषां जञानं पुत्र हेतॊः समुथ्धृतम सनातकानाम इथं शास्त्रं वाच्यं पुत्रानुशासनम 16 तथ इथं नाप्रशान्ताय नाथान्तायातपस्विने नावेथ विथुषे वाच्यं तदा नानुगताय च 17 नासूयकायानृजवे न चानिर्थिष्ट कारिणे न तर्क शास्त्रथग्धाय तदैव पिशुनाय च 18 शलाघते शलाघनीयाय परशान्ताय तपस्विने इथं परियाय पुत्राय शिष्यायानुगताय च रहस्यधर्मं वक्तव्यं नान्यस्मै तु कदंचनन 19 यथ्य अप्य अस्य महीं थथ्याथ रत्नपूर्णाम इमां नरः इथम एव ततः शरेय इति मन्येत तत्त्ववित 20 अतॊ गुह्यतरार्दं तथ अध्यात्मम अतिमानुषम यत तन महर्षिभिर थृष्टं वेथान्तेषु च गीयते तत ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि यन मां तवं परिपृच्छसि |
1
[vyāsa] prakṛtes tu vikārā ye kṣetrajñas taiḥ pariśritaḥ te cainaṃ na prajānanti sa tu jānāti tān api 2 taiś caiṣa kurute kāryaṃ manaḥ sasthair ihendriyaiḥ sudāntair iva saṃyantā dṛdhaiḥ paramavājibhiḥ 3 indriyebhyo parā hy arthā arthebhyaḥ paramaṃ manaḥ manasas tu parā buddhir buddher ātmā mahān paraḥ 4 mahataḥ param avyaktam avyaktāt parato 'mṛtam amṛtān na paraṃ kiṃ cit sā kāṣṭhā sā parā gatiḥ 5 evaṃ sarveṣu bhūteṣu gūḍho ''tmā na prakāśate dṛśyate tvāgryayā buddhyā sūkṣmayā tattvadarśibhiḥ 6 antarātmani saṃlīyamanaḥ sasthāni medhayā indriyāṇīndriyārthāṃś ca bahu cintyamacintayan 7 dhyānoparamaṇaṃ kṛtvā vidyā saṃpāditaṃ manaḥ anīśvaraḥ praśāntātma tato 'rchaty amṛtaṃ padam 8 indriyāṇāṃ tu sarveṣāṃ vaśyātmā calitasmṛtiḥ ātmanaḥ saṃpradānena martyo mṛtyum upāśnute 9 hitvā tu sarvasaṃkalpān sattve cittaṃ niveśayet sattve cittaṃ samāveśya tataḥ kālaṃjaro bhavet 10 cittaprasādena yatir jahāti hi śubhāśubham prasannātmātmani sthitvā sukham ānantyam aśnute 11 lakṣaṇaṃ tu prasādasya yathā tṛptaḥ sukhaṃ svapet nivāte vā yathā dīpo dīpyamāno na kampate 12 evaṃ pūrvāpare rātre yuñjann ātmānam ātmanā sattvāhāra viśuddhātmā paśyaty ātmānam ātmani 13 rahasyaṃ sarvavedānām anaitihyam anāgamam ātmapratyayikaṃ śāstram idaṃ putrānuśāsanam 14 dharmākhyāneṣu sarveṣu satyākhyāneṣu yad vasu daśedam ṛk sahasrāṇi nirmathyāmṛtam uddhṛtam 15 nava nītaṃ yathā dadhnaḥ kāṣṭhād agnir yathaiva ca tathaiva viduṣāṃ jñānaṃ putra hetoḥ samuddhṛtam snātakānām idaṃ śāstraṃ vācyaṃ putrānuśāsanam 16 tad idaṃ nāpraśāntāya nādāntāyātapasvine nāveda viduṣe vācyaṃ tathā nānugatāya ca 17 nāsūyakāyānṛjave na cānirdiṣṭa kāriṇe na tarka śāstradagdhāya tathaiva piśunāya ca 18 ślāghate ślāghanīyāya praśāntāya tapasvine idaṃ priyāya putrāya śiṣyāyānugatāya ca rahasyadharmaṃ vaktavyaṃ nānyasmai tu kathaṃcanan 19 yady apy asya mahīṃ dadyād ratnapūrṇām imāṃ naraḥ idam eva tataḥ śreya iti manyeta tattvavit 20 ato guhyatarārthaṃ tad adhyātmam atimānuṣam yat tan maharṣibhir dṛṣṭaṃ vedānteṣu ca gīyate tat te 'haṃ saṃpravakṣyāmi yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi |