Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[वयास] थवितीयम आयुषॊ भागं गृहमेधी गृहे वसेत धर्मलब्धैर युतॊ थारैर अग्नीन उत्पाथ्य सुव्रतः 2 गृहस्द वृत्तयश चैव चतस्रः कविभिः समृताः कुसूल धान्यः परदमः कुम्भी धान्यस तव अनन्तरम 3 अश्वस्तनॊ ऽद कापॊतीम आश्रितॊ वृत्तिम आहरेत तेषां परः परॊ जयायान धर्मतॊ लॊकजित्तमः 4 सः कमा वर्तयत्य एकस तरिभिर अन्यः परवर्तते थवाभ्याम एकश चतुर्दस तु बरह्म सत्त्रे वयवस्दितः गृहमेधि वरतान्य अत्र महान्तीह परचक्षते 5 नात्मार्दं पाचयेथ अन्नं न वृदा घातयेत पशून परानी वा यथि वाप्रानी संस्कारं यजुषार्हति 6 न थिवा परस्वपेज जातु न पूर्वापररात्रयॊः न भुञ्जीतान्तराकाले नानृताव आह्वयेत सत्रियम 7 नास्यानश्नन वसेथ विप्रॊ गृहे कश चिथ अपूजितः तदास्यातिदयः पूज्या हव्यकव्य वहाः सथा 8 वेथ विथ्याव्रतस्नाताः शरॊत्रिया वेथपारगाः सवधर्मजीविनॊ थान्ताः करियावन्तस तपस्विनः तेषां हव्यं च कव्यं चाप्य अर्हणार्दं विधीयते 9 न खरैः संप्रयातस्य सवधर्माज्ञानकस्य च अपविथ्धाग्निहॊत्रस्य गुरॊर वालीक कारिणः 10 संविहागॊ ऽतर भूतानां सर्वेषाम एव शिष्यते तदैवापचमानेभ्यः परथेयं गृहमेधिना 11 विघसाशी भवेन नित्यं नित्यं चामृतभॊजनः अमृतं यज्ञशेषं सयाथ भॊजनं हविषा समम भृत्यशेषं तु यॊ ऽशनाति तम आहुर विघसाशिनम 12 सवथारनिरतॊ थान्तॊ हय अनसूयुर जितेन्थ्रियः ऋत्विक पुरॊहिताचार्यैर मातुलातिदि संश्रितैः 13 वृथ्धबालातुरैर वैथ्यैर जञातिसंबन्धिबान्धवैः माता पितृभ्यां जामीभिर भरात्रा पुत्रेण भार्यया 14 थुहित्रा थासवर्गेण विवाथं न समाचरेत एतान विमुच्य संवाथान सर्वपापैः परमुच्यते 15 एतैर जितैस तु जयति सर्वाँल लॊकान न संशयः आचार्यॊ बरह्मलॊकेशः पराजापत्ये पिता परभुः 16 अतिदिस तव इन्थ्रलॊकेशॊ थेवलॊकस्य चर्त्विजः जामयॊ ऽपसरसां लॊके वैश्वथेवे तु जञातयः 17 संबन्धिबान्धवा थिक्षु पृदिव्यां मातृमातुलौ वृथ्धबालातुर कृशास तवाकाशे परभविष्णयः 18 भराता जयेष्ठः समः पित्रा भार्या पुत्रः सवका तनुः छाया सवा थाशवर्गस तु थुहिता कृपणं परम 19 तस्माथ एतैर अधिक्षिप्तः सहेन नित्यम असंज्वरः गृहधर्मरतॊ विथ्वान धर्मनित्यॊ जितक्लमः 20 न चार्दबथ्धः कर्माणि धर्मं वा कं चिथ आचरेत गृहस्द वृत्तयस तिस्रस तासां निःश्रेयसं परम 21 परस्परं तदैवाहुश चातुराश्रम्यम एव तत ये चॊक्ता नियमास तेषां सर्वं कार्यं बुभूसता 22 कुम्भी धान्यैर उञ्छशिलैः कापॊतीं चास्दितैस तदा यस्मिंश चैते वसन्त्य अर्हास तथ रास्त्रम अभिवर्धते 23 थश पूर्वान थश परान पुनाति च पितामहान गृहस्द वृत्तयस तव एता वर्तयेथ यॊ गतव्यदः 24 सचक्रचर लॊकानां सथृशीं पराप्नुयाथ गतिम यतेन्थ्रियाणाम अद वा गतिर एषा विधीयते 25 सवर्गलॊकॊ गृहस्दानाम उथारमनसां हितः सवर्गॊ विमानसंयुक्तॊ वेथ थृष्टः सुपुष्पितः 26 सवर्गलॊके गृहस्दानां परतिष्ठा नियतात्मनाम बरह्मणा विहिता शरेणिर एषा यस्मात परमुच्यते थवितीयं करमशः पराप्य सवर्गलॊके महीयते 27 अतः परं परमम उथारम आश्रमं; तृतीयम आहुस तयजतां कलेवरम वनौकसां गृहपतिनाम अनुत्तमं; शृणुष्वैतत कलिष्टशरीरकारिणाम |
1
[vyāsa] dvitīyam āyuṣo bhāgaṃ gṛhamedhī gṛhe vaset dharmalabdhair yuto dārair agnīn utpādya suvrataḥ 2 gṛhastha vṛttayaś caiva catasraḥ kavibhiḥ smṛtāḥ kusūla dhānyaḥ prathamaḥ kumbhī dhānyas tv anantaram 3 aśvastano 'tha kāpotīm āśrito vṛttim āharet teṣāṃ paraḥ paro jyāyān dharmato lokajittamaḥ 4 saḥ kamā vartayaty ekas tribhir anyaḥ pravartate dvābhyām ekaś caturthas tu brahma sattre vyavasthitaḥ gṛhamedhi vratāny atra mahāntīha pracakṣate 5 nātmārthaṃ pācayed annaṃ na vṛthā ghātayet paśūn prānī vā yadi vāprānī saṃskāraṃ yajuṣārhati 6 na divā prasvapej jātu na pūrvāpararātrayoḥ na bhuñjītāntarākāle nānṛtāv āhvayet striyam 7 nāsyānaśnan vased vipro gṛhe kaś cid apūjitaḥ tathāsyātithayaḥ pūjyā havyakavya vahāḥ sadā 8 veda vidyāvratasnātāḥ śrotriyā vedapāragāḥ svadharmajīvino dāntāḥ kriyāvantas tapasvinaḥ teṣāṃ havyaṃ ca kavyaṃ cāpy arhaṇārthaṃ vidhīyate 9 na kharaiḥ saṃprayātasya svadharmājñānakasya ca apaviddhāgnihotrasya guror vālīka kāriṇaḥ 10 saṃvihāgo 'tra bhūtānāṃ sarveṣām eva śiṣyate tathaivāpacamānebhyaḥ pradeyaṃ gṛhamedhinā 11 vighasāśī bhaven nityaṃ nityaṃ cāmṛtabhojanaḥ amṛtaṃ yajñaśeṣaṃ syād bhojanaṃ haviṣā samam bhṛtyaśeṣaṃ tu yo 'śnāti tam āhur vighasāśinam 12 svadāranirato dānto hy anasūyur jitendriyaḥ ṛtvik purohitācāryair mātulātithi saṃśritaiḥ 13 vṛddhabālāturair vaidyair jñātisaṃbandhibāndhavaiḥ mātā pitṛbhyāṃ jāmībhir bhrātrā putreṇa bhāryayā 14 duhitrā dāsavargeṇa vivādaṃ na samācaret etān vimucya saṃvādān sarvapāpaiḥ pramucyate 15 etair jitais tu jayati sarvāṁl lokān na saṃśayaḥ ācāryo brahmalokeśaḥ prājāpatye pitā prabhuḥ 16 atithis tv indralokeśo devalokasya cartvijaḥ jāmayo 'psarasāṃ loke vaiśvadeve tu jñātayaḥ 17 saṃbandhibāndhavā dikṣu pṛthivyāṃ mātṛmātulau vṛddhabālātura kṛśās tvākāśe prabhaviṣṇayaḥ 18 bhrātā jyeṣṭhaḥ samaḥ pitrā bhāryā putraḥ svakā tanuḥ chāyā svā dāśavargas tu duhitā kṛpaṇaṃ param 19 tasmād etair adhikṣiptaḥ sahen nityam asaṃjvaraḥ gṛhadharmarato vidvān dharmanityo jitaklamaḥ 20 na cārthabaddhaḥ karmāṇi dharmaṃ vā kaṃ cid ācaret gṛhastha vṛttayas tisras tāsāṃ niḥśreyasaṃ param 21 parasparaṃ tathaivāhuś cāturāśramyam eva tat ye coktā niyamās teṣāṃ sarvaṃ kāryaṃ bubhūsatā 22 kumbhī dhānyair uñchaśilaiḥ kāpotīṃ cāsthitais tathā yasmiṃś caite vasanty arhās tad rāstram abhivardhate 23 daśa pūrvān daśa parān punāti ca pitāmahān gṛhastha vṛttayas tv etā vartayed yo gatavyathaḥ 24 sacakracara lokānāṃ sadṛśīṃ prāpnuyād gatim yatendriyāṇām atha vā gatir eṣā vidhīyate 25 svargaloko gṛhasthānām udāramanasāṃ hitaḥ svargo vimānasaṃyukto veda dṛṣṭaḥ supuṣpitaḥ 26 svargaloke gṛhasthānāṃ pratiṣṭhā niyatātmanām brahmaṇā vihitā śreṇir eṣā yasmāt pramucyate dvitīyaṃ kramaśaḥ prāpya svargaloke mahīyate 27 ataḥ paraṃ paramam udāram āśramaṃ; tṛtīyam āhus tyajatāṃ kalevaram vanaukasāṃ gṛhapatinām anuttamaṃ; śṛṇuṣvaitat kliṣṭaśarīrakāriṇām |