Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[भीस्म] हन्त वक्ष्यामि ते पार्द धयानयॊगं चतुर्विधम यं जञात्वा शाश्वतीं सिथ्धिं गच्छन्ति परमर्षयः 2 यदा सवनुष्ठितं धयानं तदा कुर्वन्ति यॊगिनः महर्षयॊ जञानतृप्ता निर्वान गतमानसाः 3 नावर्तन्ते पुनः पार्द मुक्ताः संसारथॊषतः जन्म थॊषपरिक्षीणाः सवभावे पर्यवस्दिताः 4 निर्थ्वन्थ्वा नित्यसत्त्वस्दा विमुक्ता नित्यम आश्रिताः असङ्गीन्य अविवाथानि मनः शान्ति कराणि च 5 तत्र सवाध्यायसंश्लिष्टम एकाग्रं धारयेन मनः पिण्डीकृत्येन्थ्रिय गरामम आसीनः कास्दवन मुनिः 6 शब्थं न विन्थेच छरॊत्रेण सपर्शं तवचा न वेथयेत रूपं न चक्षुषा विथ्याज जिह्वया न रसांस तदा 7 घरेयाण्य अपि च सर्वाणि जह्याथ धयानेन यॊगवित पञ्चवर्ग परमादीनि नेच्छेच चैतानि वीर्यवान 8 ततॊ मनसि संसज्य पञ्चवर्गं विचक्षणः समाथध्यान मनॊ भरान्तम इन्थ्रियैः सह पञ्चभिः 9 विसंचारि निरालम्बं पञ्च थवारं चलाचलम पूर्वे धयानपदे धीरः समाथध्यान मनॊ ऽनतरम 10 इन्थ्रियाणि मनश चैव यथा पिण्डीकरॊत्य अयम एष धयानपदः पूर्वॊ मया समनुवर्णितः 11 तस्य तत पूर्वसंरुथ्धं मनः सस्दम अनन्तरम सफुरिष्यति समुथ्भ्रान्तं विथ्युथ अम्बुधरे यदा 12 जलबिन्थुर यदा लॊलः पर्णस्दः सर्वतश चलः एवम एवास्य तच चित्तं भवति धयानवर्त्मनि 13 समाहितं कषणं किं चिथ धयानवर्त्मनि तिष्ठति पुनर वायुपदं भरान्तं मनॊ भवति वायुवत 14 अनिर्वेथॊ गतक्लेशॊ गततन्थ्रीर अमत्सरः समाथध्यात पुनश चेतॊ धयानेन धयानयॊगवित 15 विचारश च वितर्कश च विवेकश चॊपजायते मुनेः समाथधानस्य परदमं धयानम आथितः 16 मनसा कलिश्यमानस तु समाधानं च कारयेत न निर्वेथं मुनिर गच्छेत कुर्याथ एवात्मनॊ हितम 17 पांसुभस्म करीसानां यदा वै राशयश चिताः सहसा वारिणा सिक्ता न यान्ति परिभावनाम 18 किं चित सनिग्धं यदा च सयाच छुष्क चूर्णम अभावितम करमशस तु शनैर गच्छेत सर्वं तत्परिभावनम 19 एवम एवेन्थ्रिय गरामं शनैः संपरिभावयेत संहरेत करमशश चैव स सम्यक परशमिष्यति 20 सवयम एव मनश चैव पञ्चवर्गश च भारत पूर्वं धयानपदं पराप्य नित्ययॊगेन शाम्यति 21 न तत पुरुषकारेण न च थैवेन केन चित सुखम एष्यति तत तस्य यथ एवं संयतात्मनः 22 सुखेन तेन संयुक्तॊ रंस्यते धयानकर्मणि गच्छन्ति यॊगिनॊ हय एवं निर्वानं तन निरामयम |
1
[bhīsma] hanta vakṣyāmi te pārtha dhyānayogaṃ caturvidham yaṃ jñātvā śāśvatīṃ siddhiṃ gacchanti paramarṣayaḥ 2 yathā svanuṣṭhitaṃ dhyānaṃ tathā kurvanti yoginaḥ maharṣayo jñānatṛptā nirvāna gatamānasāḥ 3 nāvartante punaḥ pārtha muktāḥ saṃsāradoṣataḥ janma doṣaparikṣīṇāḥ svabhāve paryavasthitāḥ 4 nirdvandvā nityasattvasthā vimuktā nityam āśritāḥ asaṅgīny avivādāni manaḥ śānti karāṇi ca 5 tatra svādhyāyasaṃśliṣṭam ekāgraṃ dhārayen manaḥ piṇḍīkṛtyendriya grāmam āsīnaḥ kāsthavan muniḥ 6 śabdaṃ na vindec chrotreṇa sparśaṃ tvacā na vedayet rūpaṃ na cakṣuṣā vidyāj jihvayā na rasāṃs tathā 7 ghreyāṇy api ca sarvāṇi jahyād dhyānena yogavit pañcavarga pramāthīni necchec caitāni vīryavān 8 tato manasi saṃsajya pañcavargaṃ vicakṣaṇaḥ samādadhyān mano bhrāntam indriyaiḥ saha pañcabhiḥ 9 visaṃcāri nirālambaṃ pañca dvāraṃ calācalam pūrve dhyānapathe dhīraḥ samādadhyān mano 'ntaram 10 indriyāṇi manaś caiva yadā piṇḍīkaroty ayam eṣa dhyānapathaḥ pūrvo mayā samanuvarṇitaḥ 11 tasya tat pūrvasaṃruddhaṃ manaḥ sastham anantaram sphuriṣyati samudbhrāntaṃ vidyud ambudhare yathā 12 jalabindur yathā lolaḥ parṇasthaḥ sarvataś calaḥ evam evāsya tac cittaṃ bhavati dhyānavartmani 13 samāhitaṃ kṣaṇaṃ kiṃ cid dhyānavartmani tiṣṭhati punar vāyupathaṃ bhrāntaṃ mano bhavati vāyuvat 14 anirvedo gatakleśo gatatandrīr amatsaraḥ samādadhyāt punaś ceto dhyānena dhyānayogavit 15 vicāraś ca vitarkaś ca vivekaś copajāyate muneḥ samādadhānasya prathamaṃ dhyānam āditaḥ 16 manasā kliśyamānas tu samādhānaṃ ca kārayet na nirvedaṃ munir gacchet kuryād evātmano hitam 17 pāṃsubhasma karīsānāṃ yathā vai rāśayaś citāḥ sahasā vāriṇā siktā na yānti paribhāvanām 18 kiṃ cit snigdhaṃ yathā ca syāc chuṣka cūrṇam abhāvitam kramaśas tu śanair gacchet sarvaṃ tatparibhāvanam 19 evam evendriya grāmaṃ śanaiḥ saṃparibhāvayet saṃharet kramaśaś caiva sa samyak praśamiṣyati 20 svayam eva manaś caiva pañcavargaś ca bhārata pūrvaṃ dhyānapathaṃ prāpya nityayogena śāmyati 21 na tat puruṣakāreṇa na ca daivena kena cit sukham eṣyati tat tasya yad evaṃ saṃyatātmanaḥ 22 sukhena tena saṃyukto raṃsyate dhyānakarmaṇi gacchanti yogino hy evaṃ nirvānaṃ tan nirāmayam |