Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[य] आचारस्य विधिं तात परॊच्यमानं तवयानघ शरॊतुम इच्छामि धर्मज्ञ सर्वज्ञॊ हय असि मे मतः 2 [भीस्म] थुराचारा थुर्विचेष्टा थुष्प्रज्ञाः परिय साहसाः असन्तॊ हय अभिविख्याताः सन्तश चाचार लक्षणाः 3 पुरीसं यथि वा मूत्रं ये न कुर्वन्ति मानवाः राजमार्गे गवां मध्ये धान्यमध्ये च ते शुभाः 4 शौचम आवश्यकं कृत्वा थेवतानां च तर्पणम धर्मम आहुर मनुष्याणाम उपस्पृश्य नथीं तरेत 5 सूर्यं सथॊपतिष्ठेन न सवप्याथ भास्करॊथये सायंप्रातर जपन संध्यां तिष्ठेत पूर्वां तदापराम 6 पञ्चार्ध्रॊ भॊजनं कुर्यात पराङ्मुखॊ मौनम आस्दितः न निथेथ अन्नभक्ष्यांश च सवाथ्व अस्वाथु च भक्षयेत 7 नार्थ्र पानिः समुत्तिष्ठेन नार्थ्र पाथः सवपेन निशि थेवर्षिनारथ परॊक्तम एतथ आचार लक्षणम 8 शुचि कामम अनथ्वाहं थेव गॊष्ठं चतुष्पदम बराह्मणं धार्मिकं चैव नित्यं कुर्यात परथक्षिणम 9 अतिदीनां च सर्वेषां परेष्यानां सवजनस्य च सामान्यं भॊजनं भृत्यैः पुरुषस्य परशस्यते 10 सायंप्रातर मनुष्याणाम अशनं थेवनिर्मितम नान्तरा भॊजनं थृष्टम उपवासी तदा भवेत 11 हॊमकाले तदा जुह्वन्न ऋतुकाले तदा वरजन अनन्यस्त्री जनः पराज्ञॊ बरह्मचारी तदा भवेत 12 अमृतं बराह्मणॊच्छिष्टं जनन्या हृथयं कृतम उपासीत जनः सत्यं सत्यं सन्त उपासते 13 यजुषा संस्कृतं मांसं निवृत्तॊ माम भक्षणात न भक्षयेथ वृदा मांसं पृष्ठमांसं च वर्जयेत 14 सवथेशे परथेशे वा अतिदिं नॊपवासयेत काम्यं कर्मफलं लब्ध्वा गुरूणाम उपपाथयेत 15 गुरुभ्य आसनं थेयं कर्तव्यं चाभिवाथनम गुरून अभ्यर्च्य युज्यन्ते आयुषा यशसा शरिया 16 नेक्षेताथित्यम उथ्यन्तं न च नग्नां परस्त्रियम मैदुनं समये धर्म्यं गुह्यं चैव समाचरेत 17 तीर्दानां हृथयं तीर्दं शुचीनां हृथयं शुचिः सर्वम आर्य कृतं शौचं वालसंस्पर्शनानि च 18 थर्शने थर्शने नित्यं सुखप्रश्नम उथाहरेत सायंप्रातर च विप्राणां परथिष्टम अभिवाथनम 19 थेव गॊष्ठे गवां मध्ये बराह्मणानां करिया पदे सवाध्याये भॊजने चैव थक्षिणं पानिम उथ्धरेत 20 पन्यानां शॊभनं पन्यं कृषीणां बाथ्यते कृषिः बहु कारं च सस्यानां वाह्ये वाह्यं तदा गवाम 21 संपन्नं भॊजने नित्यं पानीये तर्पणं तदा सुशृतं पायसे बरूयाथ यवाग्वां कृसरे तदा 22 शमश्रुकर्मणि संप्राप्ते कषुते सनाने ऽद भॊजने वयाधितानां च सर्वेषाम आयुष्यम अभिनन्थनम 23 परत्याथित्यं न मेहेत न पश्येथ आत्मनः शकृत सुत सत्रिया च शयनं सह भॊज्यं च वर्जयेत 24 तवं कारं नामधेयं च जयेष्ठानां परिवर्जयेत अवराणां समानानाम उभयेषां न थुष्यति 25 हृथयं पापवृत्तानां पापम आख्याति वैकृतम जञानपूर्वं विनश्यन्ति गूहमाना महाजने 26 जञानपूर्वं कृतं पापं छाथयन्त्य अबहुश्रुताः नैनं मनुष्याः पश्यन्ति पश्यन्ति तरिथिवौकसः 27 पापेन हि कृतं पापं पापम एवानुवर्तते धार्मिकेण कृतॊ धर्मः कर्तारम अनुवर्तते 28 पापं कृतं न समरतीह मूढॊ; विवर्तमानस्य तथ एति कर्तुः पाहुर यदा चन्थ्रम उपैति चापि; तदाबुधं पापम उपैति कर्म 29 आशया संचितं थरव्यं यत काले नेह भुज्यते तथ बुधा न परशन्सन्ति मरणं न परतिक्षते 30 मानसं सर्वभूतानां धर्मम आहुर मनीसिनः तस्मात सर्वेषु भूतेषु मनसा शिवम आचरेत 31 एक एव चरेथ धर्मं नास्ति धर्मे सहायता केवलं विधिम आसाथ्य सहायः किं करिष्यति 32 थेवा यॊनिर मनुष्याणां थेवानाम अमृतं थिवि परेत्य भावे सुखं धर्माच छश्वत तैर उपभुज्यते |
1
[y] ācārasya vidhiṃ tāta procyamānaṃ tvayānagha śrotum icchāmi dharmajña sarvajño hy asi me mataḥ 2 [bhīsma] durācārā durviceṣṭā duṣprajñāḥ priya sāhasāḥ asanto hy abhivikhyātāḥ santaś cācāra lakṣaṇāḥ 3 purīsaṃ yadi vā mūtraṃ ye na kurvanti mānavāḥ rājamārge gavāṃ madhye dhānyamadhye ca te śubhāḥ 4 śaucam āvaśyakaṃ kṛtvā devatānāṃ ca tarpaṇam dharmam āhur manuṣyāṇām upaspṛśya nadīṃ taret 5 sūryaṃ sadopatiṣṭhena na svapyād bhāskarodaye sāyaṃprātar japan saṃdhyāṃ tiṣṭhet pūrvāṃ tathāparām 6 pañcārdhro bhojanaṃ kuryāt prāṅmukho maunam āsthitaḥ na nided annabhakṣyāṃś ca svādv asvādu ca bhakṣayet 7 nārdra pāniḥ samuttiṣṭhen nārdra pādaḥ svapen niśi devarṣinārada proktam etad ācāra lakṣaṇam 8 śuci kāmam anadvāhaṃ deva goṣṭhaṃ catuṣpatham brāhmaṇaṃ dhārmikaṃ caiva nityaṃ kuryāt pradakṣiṇam 9 atithīnāṃ ca sarveṣāṃ preṣyānāṃ svajanasya ca sāmānyaṃ bhojanaṃ bhṛtyaiḥ puruṣasya praśasyate 10 sāyaṃprātar manuṣyāṇām aśanaṃ devanirmitam nāntarā bhojanaṃ dṛṣṭam upavāsī tathā bhavet 11 homakāle tathā juhvann ṛtukāle tathā vrajan ananyastrī janaḥ prājño brahmacārī tathā bhavet 12 amṛtaṃ brāhmaṇocchiṣṭaṃ jananyā hṛdayaṃ kṛtam upāsīta janaḥ satyaṃ satyaṃ santa upāsate 13 yajuṣā saṃskṛtaṃ māṃsaṃ nivṛtto māma bhakṣaṇāt na bhakṣayed vṛthā māṃsaṃ pṛṣṭhamāṃsaṃ ca varjayet 14 svadeśe paradeśe vā atithiṃ nopavāsayet kāmyaṃ karmaphalaṃ labdhvā gurūṇām upapādayet 15 gurubhya āsanaṃ deyaṃ kartavyaṃ cābhivādanam gurūn abhyarcya yujyante āyuṣā yaśasā śriyā 16 nekṣetādityam udyantaṃ na ca nagnāṃ parastriyam maithunaṃ samaye dharmyaṃ guhyaṃ caiva samācaret 17 tīrthānāṃ hṛdayaṃ tīrthaṃ śucīnāṃ hṛdayaṃ śuciḥ sarvam ārya kṛtaṃ śaucaṃ vālasaṃsparśanāni ca 18 darśane darśane nityaṃ sukhapraśnam udāharet sāyaṃprātar ca viprāṇāṃ pradiṣṭam abhivādanam 19 deva goṣṭhe gavāṃ madhye brāhmaṇānāṃ kriyā pathe svādhyāye bhojane caiva dakṣiṇaṃ pānim uddharet 20 panyānāṃ śobhanaṃ panyaṃ kṛṣīṇāṃ bādyate kṛṣiḥ bahu kāraṃ ca sasyānāṃ vāhye vāhyaṃ tathā gavām 21 saṃpannaṃ bhojane nityaṃ pānīye tarpaṇaṃ tathā suśṛtaṃ pāyase brūyād yavāgvāṃ kṛsare tathā 22 śmaśrukarmaṇi saṃprāpte kṣute snāne 'tha bhojane vyādhitānāṃ ca sarveṣām āyuṣyam abhinandanam 23 pratyādityaṃ na meheta na paśyed ātmanaḥ śakṛt suta striyā ca śayanaṃ saha bhojyaṃ ca varjayet 24 tvaṃ kāraṃ nāmadheyaṃ ca jyeṣṭhānāṃ parivarjayet avarāṇāṃ samānānām ubhayeṣāṃ na duṣyati 25 hṛdayaṃ pāpavṛttānāṃ pāpam ākhyāti vaikṛtam jñānapūrvaṃ vinaśyanti gūhamānā mahājane 26 jñānapūrvaṃ kṛtaṃ pāpaṃ chādayanty abahuśrutāḥ nainaṃ manuṣyāḥ paśyanti paśyanti tridivaukasaḥ 27 pāpena hi kṛtaṃ pāpaṃ pāpam evānuvartate dhārmikeṇa kṛto dharmaḥ kartāram anuvartate 28 pāpaṃ kṛtaṃ na smaratīha mūḍho; vivartamānasya tad eti kartuḥ pāhur yathā candram upaiti cāpi; tathābudhaṃ pāpam upaiti karma 29 āśayā saṃcitaṃ dravyaṃ yat kāle neha bhujyate tad budhā na praśansanti maraṇaṃ na pratikṣate 30 mānasaṃ sarvabhūtānāṃ dharmam āhur manīsinaḥ tasmāt sarveṣu bhūteṣu manasā śivam ācaret 31 eka eva cared dharmaṃ nāsti dharme sahāyatā kevalaṃ vidhim āsādya sahāyaḥ kiṃ kariṣyati 32 devā yonir manuṣyāṇāṃ devānām amṛtaṃ divi pretya bhāve sukhaṃ dharmāc chaśvat tair upabhujyate |