Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[भ] अत्राप्य उथाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम संवाथं भरतश्रेष्ठ शल्मलेः पवनस्य च 2 हिमवन्तं समासाथ्य महान आसीथ वनस्पतिः वर्षपूगाभिसंवृथ्धः शाखा सकन्धपलाशवान 3 तत्र सम मत्ता मातङ्गा धर्मार्ताः शरमकर्शिताः विश्रमन्ति महाबाहॊ तदान्या मृगजातयः 4 नल्व मात्रपरीणाहॊ घनच छायॊ वनस्पतिः शुकशारिक संघुष्टः फलवान पुष्पवान अपि 5 सार्दिका वणिजश चापि तापसाश च वनौकसः वसन्ति वासान मार्गस्दाः सुरम्ये तरुसत्तमे 6 तस्या ता विपुलाः शाखा थृष्ट्वा सकन्धांश च सर्वतः अभिगम्याब्रवीथ एनं नारथॊ भरतर्षभ 7 अहॊ नु रमणीयस तवम अहॊ चासि मनॊरमः परीयामहे तवया नित्यं तरुप्रवर शल्मले 8 सथैव शकुनास तात मृगाश चाधस तदा गजाः वसन्ति तव संहृष्टा मनॊहरतरास तदा 9 तव शाखा महाशाख सकन्धं च विपुलं तदा न वै परभग्नान पश्यामि मारुतेन कदं चन 10 किं नु ते मारुतस तात परीतिमान अद वा सुहृत तवां रक्षति सथा येन वने ऽसमिन पवनॊ धरुवम 11 विवान हि पवनः सदानाथ वृक्षान उच्चावचान अपि पर्वतानां च शिखराण्य आचालयति वेगवान 12 शॊषयत्य एव पातालं विवान गन्धवहः शुचिः हरथांश च सरितश चैव सागरांश च तदैव ह 13 तवां संरक्षेत पवनः सखित्वेन न संशयः तस्माथ बहल शाखॊ ऽसि पर्णवान पुष्पवान अपि 14 इथं च रमणीयं ते परतिभाति वनस्पते यथ इमे विहगास तात रमन्ते मुथितास तवयि 15 एषां पृदक समस्तानां शरूयते मधुरः सवरः पुष्पसंमॊथने काले वाशतां सुमनॊहरम 16 तदेमे मुथिता नागाः सवयूदकुलशॊभिनः धर्मार्तास तवां समासाथ्य सुखं विन्थन्ति शल्मले 17 तदैव मृगजातीभिर अन्याभिर उपशॊभसे तदा सार्दाधिवासैश च शॊभसे मेरुवथ थरुम 18 बराह्मणैश च तपःसिथ्धैस तापसैः शरमणैर अपि तरिविष्टपसमं मन्ये तवायतनम एव ह 19 बन्धुत्वाथ अद वा सख्याच छल्मले नात्र संशयः पालयत्य एव सततं भीमः सर्वत्र गॊऽनिलः 20 नयग भावं परमं वायॊः शल्मले तवम उपागतः तवाहम अस्मीति सथा येन रक्षति मारुतः 21 न तं पश्याम्य अहं वृक्षं पर्वतं वापि तं थृढम यॊ न वायुबलाथ भग्नः पृदिव्याम इति मे मतिः 22 तवं पुनः कारणैर नूनं शल्मले रक्ष्यसे सथा वायुना सपरीवारस तेन तिष्ठस्य असंशयम 23 [षल्मलि] न मे वायुः सखा बरह्मन न बन्धुर न च मे सुहृत परमेष्ठी तदा नैव येन रक्षति मानिलः 24 मम तेजॊबलं वायॊर भीमम अपि हि नारथ कलाम अष्टाथशीं पराणैर न मे पराप्नॊति मारुतः 25 आगच्छन परमॊ वायुर मया विष्टम्भितॊ बलात रुजन थरुमान पर्वतांश च यच चान्यथ अपि किं चन 26 स मया बहुशॊ भग्नः परभञ्जन वै परभञ्जनः तस्मान न बिभ्ये थेवर्षे करुथ्धाथ अपि समीरणात 27 [न] शल्मले विपरीतं ते थर्शनं नात्र संशयः न हि वायॊर बलेनास्ति भूतं तुल्यबलं कव चित 28 इन्थ्रॊ यमॊ वैश्रवणॊ वरुणश च जलेश्वरः न ते ऽपि तुल्या मरुतः किं पुनस तवं वनस्पते 29 यथ धि किं चिथ इह पराणि शल्मले चेष्टते भुवि सर्वत्र भगवान वायुश चेष्टा पराणकरः परभुः 30 एष चेष्टयते सम्यक पराणिनः सम्यग आयतः असम्यग आयतॊ भूयश चेष्टते विकृतॊ नृषु 31 स तवम एवंविधं वायुं सर्वसत्त्वभृतां वरम न पूजयसि पूज्यं तं किम अन्यथ बुथ्धिलाघवात 32 असारश चासि थुर्बुथ्धे केवलं बहु भाषसे करॊधाथिभिर अवच्छन्नॊ मिद्या वथसि शल्मले 33 मम रॊषः समुत्पन्नस तवय्य एवं संप्रभाषति बरवीम्य एष सवयं वायॊस तव थुर्भाषितं बहु 34 चन्थनैः सपन्थनैः शालैः सरलैर थेवथारुभिः वेतसैर बन्धनैश चापि ये चान्ये बलवत्तराः 35 तैश चापि नैवं थुर्बुथ्धे कषिप्तॊ वायुः कृतात्मभिः ते हि जानन्ति वायॊश च बलम आत्मन एव च 36 तस्मात ते वै नमस्यन्ति शवसनं थरुमसत्तमाः तवं तु मॊहान न जानीषे वायॊर बलम अनन्तकम |
1
[bh] atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam saṃvādaṃ bharataśreṣṭha śalmaleḥ pavanasya ca 2 himavantaṃ samāsādya mahān āsīd vanaspatiḥ varṣapūgābhisaṃvṛddhaḥ śākhā skandhapalāśavān 3 tatra sma mattā mātaṅgā dharmārtāḥ śramakarśitāḥ viśramanti mahābāho tathānyā mṛgajātayaḥ 4 nalva mātraparīṇāho ghanac chāyo vanaspatiḥ śukaśārika saṃghuṣṭaḥ phalavān puṣpavān api 5 sārthikā vaṇijaś cāpi tāpasāś ca vanaukasaḥ vasanti vāsān mārgasthāḥ suramye tarusattame 6 tasyā tā vipulāḥ śākhā dṛṣṭvā skandhāṃś ca sarvataḥ abhigamyābravīd enaṃ nārado bharatarṣabha 7 aho nu ramaṇīyas tvam aho cāsi manoramaḥ prīyāmahe tvayā nityaṃ tarupravara śalmale 8 sadaiva śakunās tāta mṛgāś cādhas tathā gajāḥ vasanti tava saṃhṛṣṭā manoharatarās tathā 9 tava śākhā mahāśākha skandhaṃ ca vipulaṃ tathā na vai prabhagnān paśyāmi mārutena kathaṃ cana 10 kiṃ nu te mārutas tāta prītimān atha vā suhṛt tvāṃ rakṣati sadā yena vane 'smin pavano dhruvam 11 vivān hi pavanaḥ sthānād vṛkṣān uccāvacān api parvatānāṃ ca śikharāṇy ācālayati vegavān 12 śoṣayaty eva pātālaṃ vivān gandhavahaḥ śuciḥ hradāṃś ca saritaś caiva sāgarāṃś ca tathaiva ha 13 tvāṃ saṃrakṣeta pavanaḥ sakhitvena na saṃśayaḥ tasmād bahala śākho 'si parṇavān puṣpavān api 14 idaṃ ca ramaṇīyaṃ te pratibhāti vanaspate yad ime vihagās tāta ramante muditās tvayi 15 eṣāṃ pṛthak samastānāṃ śrūyate madhuraḥ svaraḥ puṣpasaṃmodane kāle vāśatāṃ sumanoharam 16 tatheme muditā nāgāḥ svayūthakulaśobhinaḥ dharmārtās tvāṃ samāsādya sukhaṃ vindanti śalmale 17 tathaiva mṛgajātībhir anyābhir upaśobhase tathā sārthādhivāsaiś ca śobhase meruvad druma 18 brāhmaṇaiś ca tapaḥsiddhais tāpasaiḥ śramaṇair api triviṣṭapasamaṃ manye tavāyatanam eva ha 19 bandhutvād atha vā sakhyāc chalmale nātra saṃśayaḥ pālayaty eva satataṃ bhīmaḥ sarvatra go'nilaḥ 20 nyag bhāvaṃ paramaṃ vāyoḥ śalmale tvam upāgataḥ tavāham asmīti sadā yena rakṣati mārutaḥ 21 na taṃ paśyāmy ahaṃ vṛkṣaṃ parvataṃ vāpi taṃ dṛḍham yo na vāyubalād bhagnaḥ pṛthivyām iti me matiḥ 22 tvaṃ punaḥ kāraṇair nūnaṃ śalmale rakṣyase sadā vāyunā saparīvāras tena tiṣṭhasy asaṃśayam 23 [ṣalmali] na me vāyuḥ sakhā brahman na bandhur na ca me suhṛt parameṣṭhī tathā naiva yena rakṣati mānilaḥ 24 mama tejobalaṃ vāyor bhīmam api hi nārada kalām aṣṭādaśīṃ prāṇair na me prāpnoti mārutaḥ 25 āgacchan paramo vāyur mayā viṣṭambhito balāt rujan drumān parvatāṃś ca yac cānyad api kiṃ cana 26 sa mayā bahuśo bhagnaḥ prabhañjan vai prabhañjanaḥ tasmān na bibhye devarṣe kruddhād api samīraṇāt 27 [n] śalmale viparītaṃ te darśanaṃ nātra saṃśayaḥ na hi vāyor balenāsti bhūtaṃ tulyabalaṃ kva cit 28 indro yamo vaiśravaṇo varuṇaś ca jaleśvaraḥ na te 'pi tulyā marutaḥ kiṃ punas tvaṃ vanaspate 29 yad dhi kiṃ cid iha prāṇi śalmale ceṣṭate bhuvi sarvatra bhagavān vāyuś ceṣṭā prāṇakaraḥ prabhuḥ 30 eṣa ceṣṭayate samyak prāṇinaḥ samyag āyataḥ asamyag āyato bhūyaś ceṣṭate vikṛto nṛṣu 31 sa tvam evaṃvidhaṃ vāyuṃ sarvasattvabhṛtāṃ varam na pūjayasi pūjyaṃ taṃ kim anyad buddhilāghavāt 32 asāraś cāsi durbuddhe kevalaṃ bahu bhāṣase krodhādibhir avacchanno mithyā vadasi śalmale 33 mama roṣaḥ samutpannas tvayy evaṃ saṃprabhāṣati bravīmy eṣa svayaṃ vāyos tava durbhāṣitaṃ bahu 34 candanaiḥ spandanaiḥ śālaiḥ saralair devadārubhiḥ vetasair bandhanaiś cāpi ye cānye balavattarāḥ 35 taiś cāpi naivaṃ durbuddhe kṣipto vāyuḥ kṛtātmabhiḥ te hi jānanti vāyoś ca balam ātmana eva ca 36 tasmāt te vai namasyanti śvasanaṃ drumasattamāḥ tvaṃ tu mohān na jānīṣe vāyor balam anantakam |