Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[युधिस्ठिर] स कदं काञ्चनष्ठीवी सृञ्जयस्य सुतॊ ऽभवत पर्वतेन किमर्दं च थत्तः केन ममार च 2 यथा वर्षसहस्रायुस तथा भवति मानवः कदम अप्राप्तकौमारः सृञ्जयस्य सुतॊ मृतः 3 उताहॊ नाममात्रं वै सुवर्णष्ठीविनॊ ऽभवत तद्यं वा काञ्चनष्ठीवीत्य एतथ इच्छामि वेथितुम 4 [वासुथेव] अत्र ते कदयिष्यामि यदावृत्तं जनेश्वर नारथः पर्वतश चैव पराग ऋषी लॊकपूजितौ 5 मातुलॊ भागिनेयश च थेवलॊकाथ इहागतौ विहर्तु कामौ संप्रीत्या मानुष्येषु पुरा परभू 6 हविः पवित्रभॊज्येन थेव भॊज्येन चैव ह नारथॊ मातुलश चैव भागिनेयश च पर्वतः 7 ताव उभौ तपसॊपेताव अवनी तलचारिणौ भुञ्जानौ मानुषान भॊगान यदावत पर्यधावताम 8 परीतिमन्तौ मुथा युक्तौ समयं तत्र चक्रतुः यॊ भवेथ धृथि संकल्पः शुभॊ वा यथि वाशुभः अन्यॊन्यस्य स आख्येयॊ मृषा शापॊ ऽनयदा भवेत 9 तौ तदेति परतिज्ञाय महर्षी लॊकपूजितौ सृञ्जयं शवैत्यम अभ्येत्य राजानम इथम ऊचतुः 10 आवां भवति वत्स्यावः कं चित कालं हिताय ते यदावत पृदिवीपालावयॊः परगुणी भव तदेति कृत्वा तौ राजा सत्कृत्यॊपचचार ह 11 ततः कथा चित तौ राजा महात्मानौ तदागतौ अब्रवीत परमप्रीतः सुतेयं वरवर्णिनी 12 एकैव मम कन्यैषा युवां परिचरिष्यति थर्शनीयानवथ्याङ्गी शीलवृत्तसमन्विता सुकुमारी कुमारी च पथ्मकिञ्जल्क संनिभा 13 परमं सौम्य इत्य उक्तस ताभ्यां राजा शशास ताम कन्ये विप्राव उपचर थेववत पितृवच च ह 14 सा तु कन्या तदेत्य उक्त्वा पितरं धर्मचारिणी यदानिथेशं राज्ञस तौ सत्कृत्यॊपचचार ह 15 तस्यास तदॊपचारेण रूपेणाप्रतिमेन च नारथं हृच्छयस तूर्णं सहसैवान्वपथ्यत 16 ववृधे च ततस तस्य हृथि कामॊ महात्मनः यदा शुक्लस्य पक्षस्य परवृत्ताव उडुराट शनैः 17 न च तं भागिनेयाय पर्वताय महात्मने शशंस मन्मदं तीव्रं वरीडमानः स धर्मवित 18 तपसा चेङ्गितेनाद पर्वतॊ ऽद बुबॊध तत कामार्तं नारथं करुथ्धः शशापैनं ततॊ भृशम 19 कृत्वा समयम अव्यग्रॊ भवान वै सहितॊ मया यॊ भवेथ धृथि संकल्पः शुभॊ वा यथि वाशुभः 20 अन्यॊन्यस्य स आख्येय इति तथ वै मृषा कृतम भवता वचनं बरह्मंस तस्माथ एतथ वथाम्य अहम 21 न हि कामं परवर्तन्तं भवान आचष्ट मे पुरा सुकुमार्यां कुमार्यां ते तस्माथ एष शपाम्य अहम 22 बरह्मवाथी गुरुर यस्मात तपस्वी बरह्मणश च सन अकार्षीः समयभ्रंशम आवाभ्यां यः कृतॊ मिदः 23 शप्स्ये तस्मात सुसंक्रुथ्धॊ भवन्तं तं निबॊध मे सुकुमारी च ते भार्या भविष्यति न संशयः 24 वानरं चैव कन्या तवां विवाहात परभृति परभॊ संथ्रक्ष्यन्ति नराश चान्ये सवरूपेण विनाकृतम 25 स तथ वाक्यं तु विज्ञाय नारथः पर्वतात तथा अशपत तम अपि करॊधाथ भागिनेयं स मातुलः 26 तपसा बरह्मचर्येण सत्येन च थमेन च युक्तॊ ऽपि धर्मनित्यश च न सवर्गवासम आप्स्यसि 27 तौ तु शप्त्वा भृशं करुथ्धौ परस्परम अमर्षणौ परतिजग्मतुर अन्यॊन्यं करुथ्धा इव गजॊत्तमौ 28 पर्वतः पृदिवीं कृत्स्नां विचचार महामुनिः पूज्यमानॊ यदान्यायं तेजसा सवेन भारत 29 अद ताम अलभत कन्यां नारथः सृञ्जयात्म जाम धर्मेण धर्मप्रवरः सुकुमारीम अनिन्थिताम 30 सा तु कन्या यदा शापं नारथं तं थथर्श ह पाणिग्रहण मन्त्राणां परयॊगाथ एव वानरम 31 सुकुमारी च थेवर्षिं वानरप्रतिमाननम नैवावमन्यत तथा परीतिमत्य एव चाभवत 32 उपतस्दे च भर्तारं न चान्यं मनसाप्य अगात थेवं मुनिं वा यक्षं वा पतित्वे पतिवत्सला 33 ततः कथा चिथ भगवान पर्वतॊ ऽनुससार ह वनं विरहितं किं चित तत्रापश्यत स नारथम 34 ततॊ ऽभिवाथ्य परॊवाच नारथं पर्वतस तथा भवान परसाथं कुरुतां सवर्गा थेशाय मे परभॊ 35 तम उवाच ततॊ थृष्ट्वा पर्वतं नारथस तथा कृताञ्जलिम उपासीनं थीनं थीनतरः सवयम 36 तवयाहं परदमं शप्तॊ वानरॊ तवं भविष्यसि इत्य उक्तेन मया पश्चाच छप्तस तवम अपि मत्सरात अथ्य परभृति वै वासं सवर्गे नावाप्स्यसीति ह 37 तव नैतथ धि सथृशं पुत्र सदाने हि मे भवान निवर्तयेतां तौ शापम अन्यॊ ऽनयेन तथा मुनी 38 शरीसमृथ्धं तथा थृष्ट्वा नारथं थेवरूपिणम सुकुमारी परथुथ्राव परपत्य अभिशङ्कया 39 तां पर्वतस ततॊ थृष्ट्वा परथ्रवन्तीम अनिन्थिताम अब्रवीत तव भर्तैष नात्र कार्या विचारणा 40 ऋषिः परमधर्मात्मा नारथॊ भगवान परभुः तवैवाभेथ्य हृथयॊ मा ते भूथ अत्र संशयः 41 सानुनीता बहुविधं पर्वतेन महात्मना शापथॊषं च तं भर्तुः शरुत्वा सवां परकृतिं गता पर्वतॊ ऽद ययौ सवर्गं नारथॊ ऽद ययौ गृहान 42 परत्यक्षकर्मा सर्वस्य नारथॊ ऽयं महान ऋषिः एष वक्ष्यति वै पृष्टॊ यदावृत्तं नरॊत्तम |
1
[yudhisṭhira] sa kathaṃ kāñcanaṣṭhīvī sṛñjayasya suto 'bhavat parvatena kimarthaṃ ca dattaḥ kena mamāra ca 2 yadā varṣasahasrāyus tadā bhavati mānavaḥ katham aprāptakaumāraḥ sṛñjayasya suto mṛtaḥ 3 utāho nāmamātraṃ vai suvarṇaṣṭhīvino 'bhavat tathyaṃ vā kāñcanaṣṭhīvīty etad icchāmi veditum 4 [vāsudeva] atra te kathayiṣyāmi yathāvṛttaṃ janeśvara nāradaḥ parvataś caiva prāg ṛṣī lokapūjitau 5 mātulo bhāgineyaś ca devalokād ihāgatau vihartu kāmau saṃprītyā mānuṣyeṣu purā prabhū 6 haviḥ pavitrabhojyena deva bhojyena caiva ha nārado mātulaś caiva bhāgineyaś ca parvataḥ 7 tāv ubhau tapasopetāv avanī talacāriṇau bhuñjānau mānuṣān bhogān yathāvat paryadhāvatām 8 prītimantau mudā yuktau samayaṃ tatra cakratuḥ yo bhaved dhṛdi saṃkalpaḥ śubho vā yadi vāśubhaḥ anyonyasya sa ākhyeyo mṛṣā śāpo 'nyathā bhavet 9 tau tatheti pratijñāya maharṣī lokapūjitau sṛñjayaṃ śvaityam abhyetya rājānam idam ūcatuḥ 10 āvāṃ bhavati vatsyāvaḥ kaṃ cit kālaṃ hitāya te yathāvat pṛthivīpālāvayoḥ praguṇī bhava tatheti kṛtvā tau rājā satkṛtyopacacāra ha 11 tataḥ kadā cit tau rājā mahātmānau tathāgatau abravīt paramaprītaḥ suteyaṃ varavarṇinī 12 ekaiva mama kanyaiṣā yuvāṃ paricariṣyati darśanīyānavadyāṅgī śīlavṛttasamanvitā sukumārī kumārī ca padmakiñjalka saṃnibhā 13 paramaṃ saumya ity uktas tābhyāṃ rājā śaśāsa tām kanye viprāv upacara devavat pitṛvac ca ha 14 sā tu kanyā tathety uktvā pitaraṃ dharmacāriṇī yathānideśaṃ rājñas tau satkṛtyopacacāra ha 15 tasyās tathopacāreṇa rūpeṇāpratimena ca nāradaṃ hṛcchayas tūrṇaṃ sahasaivānvapadyata 16 vavṛdhe ca tatas tasya hṛdi kāmo mahātmanaḥ yathā śuklasya pakṣasya pravṛttāv uḍurāṭ śanaiḥ 17 na ca taṃ bhāgineyāya parvatāya mahātmane śaśaṃsa manmathaṃ tīvraṃ vrīḍamānaḥ sa dharmavit 18 tapasā ceṅgitenātha parvato 'tha bubodha tat kāmārtaṃ nāradaṃ kruddhaḥ śaśāpainaṃ tato bhṛśam 19 kṛtvā samayam avyagro bhavān vai sahito mayā yo bhaved dhṛdi saṃkalpaḥ śubho vā yadi vāśubhaḥ 20 anyonyasya sa ākhyeya iti tad vai mṛṣā kṛtam bhavatā vacanaṃ brahmaṃs tasmād etad vadāmy aham 21 na hi kāmaṃ pravartantaṃ bhavān ācaṣṭa me purā sukumāryāṃ kumāryāṃ te tasmād eṣa śapāmy aham 22 brahmavādī gurur yasmāt tapasvī brahmaṇaś ca san akārṣīḥ samayabhraṃśam āvābhyāṃ yaḥ kṛto mithaḥ 23 śapsye tasmāt susaṃkruddho bhavantaṃ taṃ nibodha me sukumārī ca te bhāryā bhaviṣyati na saṃśayaḥ 24 vānaraṃ caiva kanyā tvāṃ vivāhāt prabhṛti prabho saṃdrakṣyanti narāś cānye svarūpeṇa vinākṛtam 25 sa tad vākyaṃ tu vijñāya nāradaḥ parvatāt tadā aśapat tam api krodhād bhāgineyaṃ sa mātulaḥ 26 tapasā brahmacaryeṇa satyena ca damena ca yukto 'pi dharmanityaś ca na svargavāsam āpsyasi 27 tau tu śaptvā bhṛśaṃ kruddhau parasparam amarṣaṇau pratijagmatur anyonyaṃ kruddhā iva gajottamau 28 parvataḥ pṛthivīṃ kṛtsnāṃ vicacāra mahāmuniḥ pūjyamāno yathānyāyaṃ tejasā svena bhārata 29 atha tām alabhat kanyāṃ nāradaḥ sṛñjayātma jām dharmeṇa dharmapravaraḥ sukumārīm aninditām 30 sā tu kanyā yathā śāpaṃ nāradaṃ taṃ dadarśa ha pāṇigrahaṇa mantrāṇāṃ prayogād eva vānaram 31 sukumārī ca devarṣiṃ vānarapratimānanam naivāvamanyata tadā prītimaty eva cābhavat 32 upatasthe ca bhartāraṃ na cānyaṃ manasāpy agāt devaṃ muniṃ vā yakṣaṃ vā patitve pativatsalā 33 tataḥ kadā cid bhagavān parvato 'nusasāra ha vanaṃ virahitaṃ kiṃ cit tatrāpaśyat sa nāradam 34 tato 'bhivādya provāca nāradaṃ parvatas tadā bhavān prasādaṃ kurutāṃ svargā deśāya me prabho 35 tam uvāca tato dṛṣṭvā parvataṃ nāradas tadā kṛtāñjalim upāsīnaṃ dīnaṃ dīnataraḥ svayam 36 tvayāhaṃ prathamaṃ śapto vānaro tvaṃ bhaviṣyasi ity uktena mayā paścāc chaptas tvam api matsarāt adya prabhṛti vai vāsaṃ svarge nāvāpsyasīti ha 37 tava naitad dhi sadṛśaṃ putra sthāne hi me bhavān nivartayetāṃ tau śāpam anyo 'nyena tadā munī 38 śrīsamṛddhaṃ tadā dṛṣṭvā nāradaṃ devarūpiṇam sukumārī pradudrāva parapaty abhiśaṅkayā 39 tāṃ parvatas tato dṛṣṭvā pradravantīm aninditām abravīt tava bhartaiṣa nātra kāryā vicāraṇā 40 ṛṣiḥ paramadharmātmā nārado bhagavān prabhuḥ tavaivābhedya hṛdayo mā te bhūd atra saṃśayaḥ 41 sānunītā bahuvidhaṃ parvatena mahātmanā śāpadoṣaṃ ca taṃ bhartuḥ śrutvā svāṃ prakṛtiṃ gatā parvato 'tha yayau svargaṃ nārado 'tha yayau gṛhān 42 pratyakṣakarmā sarvasya nārado 'yaṃ mahān ṛṣiḥ eṣa vakṣyati vai pṛṣṭo yathāvṛttaṃ narottama |