Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[वै] काम्यकं पराप्य कौन्तेया युधिष्ठिरपुरॊगमाः कृतातिद्या मुनिगणैर निषेथुः सह कृष्णया 2 ततस तान परिविश्वस्तान वसतः पाण्डुनन्थनान बराह्मणा बहवस तत्र समन्तात पर्यवारयन 3 अदाब्रवीथ थविजः कश चिथ अर्जुनस्य परियः सखा एष्यतीह महाबाहुर वशीशौरिर उथारधीः 4 विथिता हि हरेर यूयम इहायाताः कुरूथ्वहाः सथा हि थर्शनाकाङ्क्षी शरेयॊ ऽनवेषी च वॊ हरिः 5 बहु वत्सर जीवी च मार्कण्डेयॊ महातपः सवाध्यायतपसा युक्तः कषिप्रं युष्मान समेष्यति 6 तदैव तस्य बरुवतः परत्यथृष्यत केशवः सैङ्क्य सुग्रीव युक्तेन रदेन रदिनां वरः 7 मघवान इव पौलॊम्या सहितः सत्यभामया उपायाथ थेवकीपुत्रॊ थिथृक्षुः कुरुसत्तमान 8 अवतीर्य रदात कृष्णॊ धर्मराजं यदाविधि ववन्थे मुथितॊ धीमान भीमं च बलिनां वरम 9 पूजयाम आस थौम्यं च यमाभ्याम अभिवाथितः परिष्वज्य गुडाकेशं थरौपथीं पर्यसान्त्वयत 10 स थृष्ट्वा फल्गुनं वीरं चिरस्य परियम आगतम पर्यष्वजत थाशार्हः पुनः पुनर अरिंथमम 11 तदैव सत्यभामापि थरौपथीं परिषस्वजे पाण्डवानां परियं भार्यां कृष्णस्य महिषी परिया 12 ततस ते पाण्डवाः सर्वे सभार्याः सपुरॊहिताः आनर्चुः पुण्डरीकाक्षं परिवव्रुश च सर्वशः 13 कृष्णस तु पार्देन समेत्य विथ्वान; धनंजयेनासुरतर्जनेन बभौ यदा भूप पतिर महात्मा; समेत्य साक्षाथ भगवान गुहेन 14 ततः समस्तानि किरीटमाली; वनेषु वृत्तानि गथाग्रजाय उक्त्वा यदावत पुनर अन्वपृच्छत; कदं सुभथ्रा च तदाभुमन्युः 15 स पूजयित्वा मधुहा यदावन; पार्दांश च कृष्णां च पुरॊहितं च उवाच राजानम अभिप्रशंसन; युधिष्ठिरं तत्र सहॊपविश्य 16 धर्मः परः पाण्डव राज्यलाभात; तस्यार्दम आहुस तप एव राजन सत्यार्जवाभ्यां चरता सवधर्मं; जितस तवायं च परश च लॊकः 17 अघीतम अग्रे चरता वरतानि सम्यग; धनुर्वेथम अवाप्य कृत्स्नम कषात्रेण धर्मण वसूनि लब्ध्वा; सर्वे हय अवाप्ताः करतवः पुराणाः 18 न गराम्यधर्मेषु रतिस तवास्ति; कामान न किं चित कुरुषे नरेन्थ्र न चार्दलॊभात परजहासि धर्मं; तस्मात सवभावाथ असि धर्मराजः 19 धानं च सत्यं च तपॊ च राजञ; शरथ्धा च शान्तिश च धृतिः कषमा च अवाप्य राष्ट्राणि वसूनि भॊगान; एषा परा पार्द सथा रतिस ते 20 यथा जनौघः कुरुजाङ्गलानां; कृष्णां सभायाम अवशाम अपश्यत अपेतधर्मव्यवहार वृत्तं; सहेत तत पाण्डव कस तवथन्यः 21 असंशयं सर्वसमृथ्धकामः; कषिप्रं परजाः पालयितासि सम्यक इमे वयं निग्रहणे कुरूणां; यथि परतिज्ञा भवतः समाप्ता 22 धौम्यं च कृष्णां च युधिष्ठिरं च; यमौ च भीमं च थशार्ह सिंहः उवाच थिष्ट्या भवतां शिवेन; पराप्तः किरीटी मुथितः कृतास्त्रः 23 परॊवाच कृष्णाम अपि याज्ञसेनीं; थशार्ह भर्ता सहितः सुहृथ्भिः कृष्णे धनुर्वेथ रतिप्रधानाः; सत्यव्रतास ते शिशवः सुशीलाः सथ्भिः सथैवाचरितं समाधिं; चरन्ति पुत्रास तव याज्ञसेनि 24 राज्येन राष्ट्रैश च निमन्त्र्यमाणाः; पित्रा च कृष्णे तव सॊथरैश च न यज्ञसेनस्य न मातुलानां; गृहेषु बाला रतिम आप्नुवन्ति 25 आनर्तम एवाभिमुखाः शिवेन; गत्वा धनुर्वेथ रतिप्रधानाः तवात्मजा वृष्णिपुरं परविश्य; न थैवतेभ्यः सपृहयन्ति कृष्णे 26 यदा तवम एवार्हसि तेषु वृत्तिं; परयॊक्तुम आर्या च यदैव कुन्ती तेष्व अप्रमाथेन सथा करॊति; तदाच भूयॊ च तदा सुभथ्रा 27 यदानिरुथ्धस्य यदाभिमन्यॊर; यदा सुनीदस्य यदैव भानॊः तदा विनेता च गतिश च कृष्णे; तवात्मजानाम अपि रौक्मिणेयः 28 गथासिचर्म गरहणेषु शूरान; अस्त्रेषु शिक्षासु रदाश्वयाने सम्यग विनेता विनयत्य अतन्थ्रीस; तांश चाभिमन्युः सततं कुमारः 29 स चापि सम्यक परणिधाय शिक्षाम; अस्त्राणि चैषां गुरुवत परथाय तवात्मजानां च तदाभिमन्यॊः; पराक्रमैस तुष्यति रौक्मिणेयः 30 यथा विहारं परसमीक्षमाणाः; परयान्ति पुत्रास तव याज्ञसेनि एकैकम एषाम अनुयान्ति तत्र; रदाश च यानानि च थन्तिनश च 31 अदाब्रवीथ धर्मराजं तु कृष्णॊ; थशार्ह यॊधाः कुकुरान्धकाश च एते निथेशं तव पालयन्ति तिष्ठन्ति; यत्रेच्छसि तत्र राजन 32 आवर्ततां कार्मुकवेगवाता; हलायुध परग्रहणा मधूनाम सेना तवार्देषु नरेन्थ्र यत्ता; ससाथि पत्त्यश्वरदा सनागा 33 परस्दाप्यतां पाण्डव धार्तराष्ट्रः; सुयॊधनः पापकृतां वरिष्ठः स सानुबन्धः ससुहृथ गनश च; सौभस्य सौभाधिपतेश च मार्गम 34 कामतदा तिष्ठ नरेन्थ्र तस्मिन; यदा कृतस ते समयः सभायाम थाशार्ह यॊधैस तु ससाथि यॊधं; परतीक्षतां नागपुरं भवन्तम 35 वयपेतमनुर वयपनीतपाप्मा; विहृत्य यत्रेच्छसि तत्र कामम ततः समृथ्धं परदमं विशॊकः; परपत्स्यसे नागपुरं सराष्ट्रम 36 ततस तथ आज्ञाय मतं महात्मा; यदावथ उक्तं पुरुषॊत्तमेन परशस्य विप्रेक्ष्य च धर्मराजः; कृताञ्जलिः केशवम इत्य उवाच 37 असंशयं केशव पाण्डवानां; भवान गतिस तवच छरणा हि पार्दाः कालॊथये तच च ततश च भूयॊ; कर्ता भवान कर्म न संशयॊ ऽसति 38 यदाप्रतिज्ञं विहृतश च कालः; सर्वाः समा थवाथश निर्जनेषु अज्ञातचर्यां विधिवत समाप्य; भवथ्गताः केशव पाण्डवेयाः 39 [वै] तदा वथति वार्ष्णेये धर्मराजे व भारत अद पश्चात पतॊ वृथ्धॊ बहुवर्षसहस्रधृक परत्यथृष्यत धर्मात्मा मार्कण्डेयॊ महातपः 40 तम आगतम ऋषिं वृथ्धं बहुवर्षसहस्रिणम आनर्चुर बराह्मणाः सर्वे कृष्णश च सह पाण्डवैः 41 तम अर्चितं सुविष्वस्तम आसीनम ऋषिसत्तमम बराह्मणानां पतेनाह पाण्डवानां च केशवः 42 शुश्रूषवः पाण्डवास ते बराह्मणाश च समागताः थरौपथी सत्यभामा च तदाहं परमं वचः 43 पुरावृत्ताः कदाः पुण्याः सथ आचाराः सनातनाः राज्ञां सत्रीणाम ऋषीणां च मार्कण्डेय विचक्ष्व नः 44 तेषु तत्रॊपविष्टेषु थेवर्षिर अपि नारथः आजगाम विशुथ्धात्मा पाण्डवान अवलॊककः 45 तम अप्य अद महात्मानं सर्वे तु पुरुषर्षभाः पाथ्यार्घ्याभ्यां यदान्यायम उपतस्दुर मनीषिणम 46 नारथस तव अद थेवर्षिर जञात्वा तांस तु कृतक्षणान मार्कण्डेयस्य वथतस तां कदाम अन्वमॊथत 47 उवाच चैनं कालज्ञः समयन्न इव स नारथः बरह्मर्षे कद्यतां यत ते पाण्डवेषु विवक्षितम 48 एवम उक्तः परत्युवाच मार्कण्डेयॊ महातपः कषणं कुरुध्वं विपुलम आख्यातव्यं भविष्यति 49 एवम उक्ताः कषणं चक्रुः पाण्डवाः सह तैर थविजैः मध्यंथिने यदाथित्यं परेक्षन्तस तं महामुनिम |
1
[vai] kāmyakaṃ prāpya kaunteyā yudhiṣṭhirapurogamāḥ kṛtātithyā munigaṇair niṣeduḥ saha kṛṣṇayā 2 tatas tān pariviśvastān vasataḥ pāṇḍunandanān brāhmaṇā bahavas tatra samantāt paryavārayan 3 athābravīd dvijaḥ kaś cid arjunasya priyaḥ sakhā eṣyatīha mahābāhur vaśīśaurir udāradhīḥ 4 viditā hi harer yūyam ihāyātāḥ kurūdvahāḥ sadā hi darśanākāṅkṣī śreyo 'nveṣī ca vo hariḥ 5 bahu vatsara jīvī ca mārkaṇḍeyo mahātapaḥ svādhyāyatapasā yuktaḥ kṣipraṃ yuṣmān sameṣyati 6 tathaiva tasya bruvataḥ pratyadṛṣyata keśavaḥ saiṅkya sugrīva yuktena rathena rathināṃ varaḥ 7 maghavān iva paulomyā sahitaḥ satyabhāmayā upāyād devakīputro didṛkṣuḥ kurusattamān 8 avatīrya rathāt kṛṣṇo dharmarājaṃ yathāvidhi vavande mudito dhīmān bhīmaṃ ca balināṃ varam 9 pūjayām āsa daumyaṃ ca yamābhyām abhivāditaḥ pariṣvajya guḍākeśaṃ draupadīṃ paryasāntvayat 10 sa dṛṣṭvā phalgunaṃ vīraṃ cirasya priyam āgatam paryaṣvajata dāśārhaḥ punaḥ punar ariṃdamam 11 tathaiva satyabhāmāpi draupadīṃ pariṣasvaje pāṇḍavānāṃ priyaṃ bhāryāṃ kṛṣṇasya mahiṣī priyā 12 tatas te pāṇḍavāḥ sarve sabhāryāḥ sapurohitāḥ ānarcuḥ puṇḍarīkākṣaṃ parivavruś ca sarvaśaḥ 13 kṛṣṇas tu pārthena sametya vidvān; dhanaṃjayenāsuratarjanena babhau yathā bhūpa patir mahātmā; sametya sākṣād bhagavān guhena 14 tataḥ samastāni kirīṭamālī; vaneṣu vṛttāni gadāgrajāya uktvā yathāvat punar anvapṛcchat; kathaṃ subhadrā ca tathābhumanyuḥ 15 sa pūjayitvā madhuhā yathāvan; pārthāṃś ca kṛṣṇāṃ ca purohitaṃ ca uvāca rājānam abhipraśaṃsan; yudhiṣṭhiraṃ tatra sahopaviśya 16 dharmaḥ paraḥ pāṇḍava rājyalābhāt; tasyārtham āhus tapa eva rājan satyārjavābhyāṃ caratā svadharmaṃ; jitas tavāyaṃ ca paraś ca lokaḥ 17 aghītam agre caratā vratāni samyag; dhanurvedam avāpya kṛtsnam kṣātreṇa dharmaṇa vasūni labdhvā; sarve hy avāptāḥ kratavaḥ purāṇāḥ 18 na grāmyadharmeṣu ratis tavāsti; kāmān na kiṃ cit kuruṣe narendra na cārthalobhāt prajahāsi dharmaṃ; tasmāt svabhāvād asi dharmarājaḥ 19 dhānaṃ ca satyaṃ ca tapo ca rājañ; śraddhā ca śāntiś ca dhṛtiḥ kṣamā ca avāpya rāṣṭrāṇi vasūni bhogān; eṣā parā pārtha sadā ratis te 20 yadā janaughaḥ kurujāṅgalānāṃ; kṛṣṇāṃ sabhāyām avaśām apaśyat apetadharmavyavahāra vṛttaṃ; saheta tat pāṇḍava kas tvadanyaḥ 21 asaṃśayaṃ sarvasamṛddhakāmaḥ; kṣipraṃ prajāḥ pālayitāsi samyak ime vayaṃ nigrahaṇe kurūṇāṃ; yadi pratijñā bhavataḥ samāptā 22 dhaumyaṃ ca kṛṣṇāṃ ca yudhiṣṭhiraṃ ca; yamau ca bhīmaṃ ca daśārha siṃhaḥ uvāca diṣṭyā bhavatāṃ śivena; prāptaḥ kirīṭī muditaḥ kṛtāstraḥ 23 provāca kṛṣṇām api yājñasenīṃ; daśārha bhartā sahitaḥ suhṛdbhiḥ kṛṣṇe dhanurveda ratipradhānāḥ; satyavratās te śiśavaḥ suśīlāḥ sadbhiḥ sadaivācaritaṃ samādhiṃ; caranti putrās tava yājñaseni 24 rājyena rāṣṭraiś ca nimantryamāṇāḥ; pitrā ca kṛṣṇe tava sodaraiś ca na yajñasenasya na mātulānāṃ; gṛheṣu bālā ratim āpnuvanti 25 ānartam evābhimukhāḥ śivena; gatvā dhanurveda ratipradhānāḥ tavātmajā vṛṣṇipuraṃ praviśya; na daivatebhyaḥ spṛhayanti kṛṣṇe 26 yathā tvam evārhasi teṣu vṛttiṃ; prayoktum āryā ca yathaiva kuntī teṣv apramādena sadā karoti; tathāca bhūyo ca tathā subhadrā 27 yathāniruddhasya yathābhimanyor; yathā sunīthasya yathaiva bhānoḥ tathā vinetā ca gatiś ca kṛṣṇe; tavātmajānām api raukmiṇeyaḥ 28 gadāsicarma grahaṇeṣu śūrān; astreṣu śikṣāsu rathāśvayāne samyag vinetā vinayaty atandrīs; tāṃś cābhimanyuḥ satataṃ kumāraḥ 29 sa cāpi samyak praṇidhāya śikṣām; astrāṇi caiṣāṃ guruvat pradāya tavātmajānāṃ ca tathābhimanyoḥ; parākramais tuṣyati raukmiṇeyaḥ 30 yadā vihāraṃ prasamīkṣamāṇāḥ; prayānti putrās tava yājñaseni ekaikam eṣām anuyānti tatra; rathāś ca yānāni ca dantinaś ca 31 athābravīd dharmarājaṃ tu kṛṣṇo; daśārha yodhāḥ kukurāndhakāś ca ete nideśaṃ tava pālayanti tiṣṭhanti; yatrecchasi tatra rājan 32 āvartatāṃ kārmukavegavātā; halāyudha pragrahaṇā madhūnām senā tavārtheṣu narendra yattā; sasādi pattyaśvarathā sanāgā 33 prasthāpyatāṃ pāṇḍava dhārtarāṣṭraḥ; suyodhanaḥ pāpakṛtāṃ variṣṭhaḥ sa sānubandhaḥ sasuhṛd ganaś ca; saubhasya saubhādhipateś ca mārgam 34 kāmatathā tiṣṭha narendra tasmin; yathā kṛtas te samayaḥ sabhāyām dāśārha yodhais tu sasādi yodhaṃ; pratīkṣatāṃ nāgapuraṃ bhavantam 35 vyapetamanur vyapanītapāpmā; vihṛtya yatrecchasi tatra kāmam tataḥ samṛddhaṃ prathamaṃ viśokaḥ; prapatsyase nāgapuraṃ sarāṣṭram 36 tatas tad ājñāya mataṃ mahātmā; yathāvad uktaṃ puruṣottamena praśasya viprekṣya ca dharmarājaḥ; kṛtāñjaliḥ keśavam ity uvāca 37 asaṃśayaṃ keśava pāṇḍavānāṃ; bhavān gatis tvac charaṇā hi pārthāḥ kālodaye tac ca tataś ca bhūyo; kartā bhavān karma na saṃśayo 'sti 38 yathāpratijñaṃ vihṛtaś ca kālaḥ; sarvāḥ samā dvādaśa nirjaneṣu ajñātacaryāṃ vidhivat samāpya; bhavadgatāḥ keśava pāṇḍaveyāḥ 39 [vai] tathā vadati vārṣṇeye dharmarāje va bhārata atha paścāt pato vṛddho bahuvarṣasahasradhṛk pratyadṛṣyata dharmātmā mārkaṇḍeyo mahātapaḥ 40 tam āgatam ṛṣiṃ vṛddhaṃ bahuvarṣasahasriṇam ānarcur brāhmaṇāḥ sarve kṛṣṇaś ca saha pāṇḍavaiḥ 41 tam arcitaṃ suviṣvastam āsīnam ṛṣisattamam brāhmaṇānāṃ patenāha pāṇḍavānāṃ ca keśavaḥ 42 śuśrūṣavaḥ pāṇḍavās te brāhmaṇāś ca samāgatāḥ draupadī satyabhāmā ca tathāhaṃ paramaṃ vacaḥ 43 purāvṛttāḥ kathāḥ puṇyāḥ sad ācārāḥ sanātanāḥ rājñāṃ strīṇām ṛṣīṇāṃ ca mārkaṇḍeya vicakṣva naḥ 44 teṣu tatropaviṣṭeṣu devarṣir api nāradaḥ ājagāma viśuddhātmā pāṇḍavān avalokakaḥ 45 tam apy atha mahātmānaṃ sarve tu puruṣarṣabhāḥ pādyārghyābhyāṃ yathānyāyam upatasthur manīṣiṇam 46 nāradas tv atha devarṣir jñātvā tāṃs tu kṛtakṣaṇān mārkaṇḍeyasya vadatas tāṃ kathām anvamodata 47 uvāca cainaṃ kālajñaḥ smayann iva sa nāradaḥ brahmarṣe kathyatāṃ yat te pāṇḍaveṣu vivakṣitam 48 evam uktaḥ pratyuvāca mārkaṇḍeyo mahātapaḥ kṣaṇaṃ kurudhvaṃ vipulam ākhyātavyaṃ bhaviṣyati 49 evam uktāḥ kṣaṇaṃ cakruḥ pāṇḍavāḥ saha tair dvijaiḥ madhyaṃdine yathādityaṃ prekṣantas taṃ mahāmunim |