Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[य] मान्धाता राजशार्थूलस तरिषु लॊकेषु विश्रुतः कदं जातॊ महाब्रह्मन यौवनाश्वॊ नृपॊत्तमः कदं चैतां परां काष्ठां पराप्तवान अमितथ्युतिः 2 यस्य लॊकास तरयॊ वश्या विष्णॊर इव महात्मनः एतथ इच्छाम्य अहं शरॊतुं चरितं तस्य धीमतः 3 यदा मान्धातृशब्थश च तस्य शक्रसमथ्युतेः जन्म चाप्रति वीर्यस्य कुशलॊ हय असि भाषितुम 4 [ल] शृणुष्वावहितॊ राजन राज्ञस तस्य महात्मनः यदा मान्धातृशब्थॊ वै लॊकेषु परिगीयते 5 इक्ष्वाकुवंशप्रभवॊ युवनाश्वॊ महीपतिः सॊ ऽयजत पृदिवीपाल ऋतुभिर भूरिथक्षिणैः 6 अश्वमेध सहस्रं च पराप्य धर्मभृतां वरः अन्यैश च करतुभिर मुख्यैर विविधैर आप्तथक्षिणैः 7 अनपत्यस तु राजर्षिः स महात्मा थृढव्रतः मन्त्रिष्व आधाय तथ राज्यं वननित्यॊ बभूव ह 8 शास्त्रथृष्टेन विधिना संयॊज्यात्मानम आत्मना पिपासा शुष्कहृथयः परविवेशाश्रमं भृगॊर 9 ताम एव रात्रिं राजेन्थ्र महात्मा भृगुनन्थनः इष्टिं चकार सौथ्युम्नेर महर्षिः पुत्रकारणात 10 संभृतॊ मन्त्रपूतेन वारिणा कलशॊ महान तत्रातिष्ठत राजेन्थ्र पूर्वम एव समाहितः यत पराश्य परसवेत तस्य पत्नी शक्रसमं सुतम 11 तं नयस्य वेथ्यां कलशं सुषुपुस ते महर्षयः रात्रिजागरण शरान्ताः सौथ्युम्निः समतीत्य तान 12 शुष्ककण्ठः पिपासार्तः पाणीयार्दी भृशं नृपः तं परविश्याश्रणं शरान्तः पाणीयं सॊ ऽभययाचत 13 तस्य शरान्तस्य शुष्केण कण्ठेन करॊशतस तथा नाश्रौषीत कश चन तथा शकुनेर इव वाशितम 14 ततस तं कलशं थृष्ट्वा जलपूर्णं स पार्दिवः अभ्यथ्रवत वेगेन पीत्वा चाम्भॊ वयवासृजत 15 स पीत्वा शीतलं तॊयं पिपासार्दॊ महापतिः निर्वाणम अगमथ धीमान सुसुखी चाभवत तथा 16 ततस ते परत्यबुध्यन्त ऋषयः स नराधिपाः निष टॊयं तं च कलशं थथृशुः सर्व एव ते 17 कस्य कर्मेथम इति च पर्यपृच्छन समागताः युवनाश्वॊ मयेत्य एव सत्यं समभिपथ्यत 18 न युक्तम इति तं पराह भगवान भार्गवस तथा सुतार्दं सदापिता हय आपस तपसा चैव संभृताः 19 मया हय अत्राहितं बरह्म तप आस्दाय थारुणम पुत्रार्दं तव राजर्षे महाबलपराक्रम 20 महाबलॊ महावीर्यस तपॊबलसमन्वितः यः शक्रम अपि वीर्येण गमयेथ यमसाथनम 21 अनेन विधिना राजन मयैतथ उपपाथितम अब्भक्षणं तवया राजन्न अयुक्तं कृतम अथ्य वै 22 न तव अथ्य शक्यम अस्माभिर एतत कर्तुम अतॊ ऽनयदा नूनं थैवकृतं हय एतथ यथ एवं कृतवान असि 23 पिपासितेन याः पीता विधिमन्त्रपुरस्कृताः आपस तवया महाराज मत तपॊ वीर्यसंभृताः ताभ्यस तवम आत्मना पुत्रम एवं वीर्यं जनिष्यसि 24 विधास्यामॊ वयं तत्र तवेष्टिं परमाथ्भुताम यदा शक्रसमं पुत्रं जनयिष्यसि वीर्यवान 25 ततॊ वर्षशते पूर्णे तस्य राज्ञॊ महात्मनः वामं पार्श्वं विनिर्भिथ्य सुतः सूर्य इवापरः 26 निश्चक्राम महातेजा न च तं मृत्युर आविशत युवनाश्वं नरपतिं तथ अथ्भुतम इवाभवत 27 ततः शक्रॊ महातेजास तं थिथृक्षुर उपागमत परथेशिनीं ततॊ ऽसयास्ये शक्रः समभिसंथधे 28 माम अयं धास्यतीत्य एवं परिभास्तः सवज्रिणा मान्धातेति च नामास्य चक्रुः सेन्थ्रा थिवौकसः 29 परथेशिनीं शक्रथत्ताम आस्वाथ्य स शिशुस तथा अवर्धत महीपाल किष्कूणां च तरयॊथश 30 वेथास तं सधनुर्वेथा थिव्यान्य अस्त्राणि चेश्वरम उपतस्दुर महाराज धयात मात्राणि सर्वशः 31 धनुर आजगवं नाम शराः शृङ्गॊथ्भवाश च ये अभेथ्यं कवचं चैव सथ्यस तम उपसंश्रयन 32 सॊ ऽभिषिक्तॊ मघवता सवयं शक्रेण भारत धर्मेण वयजयल लॊकांस तरीन विष्णुर इव विक्रमैः 33 तस्याप्रतिहतं चक्रं परावर्तत महात्मनः रत्नानि चैव राजर्षिं सवयम एवॊपतस्दिरे 34 तस्येयं वसुसंपूर्णा वसु धा वसु धाधिप तेनेष्टं विविधैर यज्ञैर बहुभिः सवाप्तथक्षिणैः 35 चित्तचैत्यॊ महातेजा धर्मं पराप्य च पुष्कलम शक्रस्यार्धासनं राजँल लब्धवान अमितथ्युतिः 36 एकाह्ना पृदिवी तेन धर्मनित्येन धीमता निर्जिता शासनाथ एव स रत्नाकर पत्तना 37 तस्य चित्यैर महाराज करतूनां थक्षिणा वताम चतुरन्ता मही वयाप्ता नासीत किं चिथ अनावृतम 38 तेन पथ्मसहस्राणि गवां थश महात्मना बराह्मणेभ्यॊ महाराज थत्तानीति परचक्षते 39 तेन थवाथश वार्षिक्याम अनावृष्ट्यां महात्मना वृष्टं सस्यविवृथ्ध्य अर्दं मिषतॊ वज्रपाणिनः 40 तेन सॊमकुलॊत्पन्नॊ गान्धाराधिपतिर महा गर्जन्न इव महामेघः परमद्य निहतः शरैः 41 परजाश चतुर्विधास तेन जिता राजन महात्मना तेनात्म तपसा लॊकाः सदापिताश चापि तेजसा 42 तस्यैतथ थेवयजनं सदानम आथित्यवर्चसः पश्य पुण्यतमे थेशे कुरुक्षेत्रस्य मध्यतः 43 एतत ते सर्वम आख्यातं मान्धातुश चरितं महत जन्म चाग्र्यं महीपाल यन मां तवं परिपृच्छसि |
1
[y] māndhātā rājaśārdūlas triṣu lokeṣu viśrutaḥ kathaṃ jāto mahābrahman yauvanāśvo nṛpottamaḥ kathaṃ caitāṃ parāṃ kāṣṭhāṃ prāptavān amitadyutiḥ 2 yasya lokās trayo vaśyā viṣṇor iva mahātmanaḥ etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ caritaṃ tasya dhīmataḥ 3 yathā māndhātṛśabdaś ca tasya śakrasamadyuteḥ janma cāprati vīryasya kuśalo hy asi bhāṣitum 4 [l] śṛṇuṣvāvahito rājan rājñas tasya mahātmanaḥ yathā māndhātṛśabdo vai lokeṣu parigīyate 5 ikṣvākuvaṃśaprabhavo yuvanāśvo mahīpatiḥ so 'yajat pṛthivīpāla ṛtubhir bhūridakṣiṇaiḥ 6 aśvamedha sahasraṃ ca prāpya dharmabhṛtāṃ varaḥ anyaiś ca kratubhir mukhyair vividhair āptadakṣiṇaiḥ 7 anapatyas tu rājarṣiḥ sa mahātmā dṛḍhavrataḥ mantriṣv ādhāya tad rājyaṃ vananityo babhūva ha 8 śāstradṛṣṭena vidhinā saṃyojyātmānam ātmanā pipāsā śuṣkahṛdayaḥ praviveśāśramaṃ bhṛgor 9 tām eva rātriṃ rājendra mahātmā bhṛgunandanaḥ iṣṭiṃ cakāra saudyumner maharṣiḥ putrakāraṇāt 10 saṃbhṛto mantrapūtena vāriṇā kalaśo mahān tatrātiṣṭhata rājendra pūrvam eva samāhitaḥ yat prāśya prasavet tasya patnī śakrasamaṃ sutam 11 taṃ nyasya vedyāṃ kalaśaṃ suṣupus te maharṣayaḥ rātrijāgaraṇa śrāntāḥ saudyumniḥ samatītya tān 12 śuṣkakaṇṭhaḥ pipāsārtaḥ pāṇīyārthī bhṛśaṃ nṛpaḥ taṃ praviśyāśraṇaṃ śrāntaḥ pāṇīyaṃ so 'bhyayācata 13 tasya śrāntasya śuṣkeṇa kaṇṭhena krośatas tadā nāśrauṣīt kaś cana tadā śakuner iva vāśitam 14 tatas taṃ kalaśaṃ dṛṣṭvā jalapūrṇaṃ sa pārthivaḥ abhyadravata vegena pītvā cāmbho vyavāsṛjat 15 sa pītvā śītalaṃ toyaṃ pipāsārtho mahāpatiḥ nirvāṇam agamad dhīmān susukhī cābhavat tadā 16 tatas te pratyabudhyanta ṛṣayaḥ sa narādhipāḥ niṣ ṭoyaṃ taṃ ca kalaśaṃ dadṛśuḥ sarva eva te 17 kasya karmedam iti ca paryapṛcchan samāgatāḥ yuvanāśvo mayety eva satyaṃ samabhipadyata 18 na yuktam iti taṃ prāha bhagavān bhārgavas tadā sutārthaṃ sthāpitā hy āpas tapasā caiva saṃbhṛtāḥ 19 mayā hy atrāhitaṃ brahma tapa āsthāya dāruṇam putrārthaṃ tava rājarṣe mahābalaparākrama 20 mahābalo mahāvīryas tapobalasamanvitaḥ yaḥ śakram api vīryeṇa gamayed yamasādanam 21 anena vidhinā rājan mayaitad upapāditam abbhakṣaṇaṃ tvayā rājann ayuktaṃ kṛtam adya vai 22 na tv adya śakyam asmābhir etat kartum ato 'nyathā nūnaṃ daivakṛtaṃ hy etad yad evaṃ kṛtavān asi 23 pipāsitena yāḥ pītā vidhimantrapuraskṛtāḥ āpas tvayā mahārāja mat tapo vīryasaṃbhṛtāḥ tābhyas tvam ātmanā putram evaṃ vīryaṃ janiṣyasi 24 vidhāsyāmo vayaṃ tatra taveṣṭiṃ paramādbhutām yathā śakrasamaṃ putraṃ janayiṣyasi vīryavān 25 tato varṣaśate pūrṇe tasya rājño mahātmanaḥ vāmaṃ pārśvaṃ vinirbhidya sutaḥ sūrya ivāparaḥ 26 niścakrāma mahātejā na ca taṃ mṛtyur āviśat yuvanāśvaṃ narapatiṃ tad adbhutam ivābhavat 27 tataḥ śakro mahātejās taṃ didṛkṣur upāgamat pradeśinīṃ tato 'syāsye śakraḥ samabhisaṃdadhe 28 mām ayaṃ dhāsyatīty evaṃ paribhāstaḥ savajriṇā māndhāteti ca nāmāsya cakruḥ sendrā divaukasaḥ 29 pradeśinīṃ śakradattām āsvādya sa śiśus tadā avardhata mahīpāla kiṣkūṇāṃ ca trayodaśa 30 vedās taṃ sadhanurvedā divyāny astrāṇi ceśvaram upatasthur mahārāja dhyāta mātrāṇi sarvaśaḥ 31 dhanur ājagavaṃ nāma śarāḥ śṛṅgodbhavāś ca ye abhedyaṃ kavacaṃ caiva sadyas tam upasaṃśrayan 32 so 'bhiṣikto maghavatā svayaṃ śakreṇa bhārata dharmeṇa vyajayal lokāṃs trīn viṣṇur iva vikramaiḥ 33 tasyāpratihataṃ cakraṃ prāvartata mahātmanaḥ ratnāni caiva rājarṣiṃ svayam evopatasthire 34 tasyeyaṃ vasusaṃpūrṇā vasu dhā vasu dhādhipa teneṣṭaṃ vividhair yajñair bahubhiḥ svāptadakṣiṇaiḥ 35 cittacaityo mahātejā dharmaṃ prāpya ca puṣkalam śakrasyārdhāsanaṃ rājaṁl labdhavān amitadyutiḥ 36 ekāhnā pṛthivī tena dharmanityena dhīmatā nirjitā śāsanād eva sa ratnākara pattanā 37 tasya cityair mahārāja kratūnāṃ dakṣiṇā vatām caturantā mahī vyāptā nāsīt kiṃ cid anāvṛtam 38 tena padmasahasrāṇi gavāṃ daśa mahātmanā brāhmaṇebhyo mahārāja dattānīti pracakṣate 39 tena dvādaśa vārṣikyām anāvṛṣṭyāṃ mahātmanā vṛṣṭaṃ sasyavivṛddhy arthaṃ miṣato vajrapāṇinaḥ 40 tena somakulotpanno gāndhārādhipatir mahā garjann iva mahāmeghaḥ pramathya nihataḥ śaraiḥ 41 prajāś caturvidhās tena jitā rājan mahātmanā tenātma tapasā lokāḥ sthāpitāś cāpi tejasā 42 tasyaitad devayajanaṃ sthānam ādityavarcasaḥ paśya puṇyatame deśe kurukṣetrasya madhyataḥ 43 etat te sarvam ākhyātaṃ māndhātuś caritaṃ mahat janma cāgryaṃ mahīpāla yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi |