Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
बृहथश्व उवाच अद काले शुभे पराप्ते तिदौ पुण्ये कषणे तदा आजुहाव महीपालान भीमॊ राजा सवयंवरे 2 तच छरुत्वा पृदिवीपालाः सर्वे हृच्छयपीडिताः तवरिताः समुपाजग्मुर थमयन्तीम अभीप्सवः 3 कनकस्तम्भरुचिरं तॊरणेन विराजितम विविशुस ते महारङ्गं नृपाः सिंहा इवाचलम 4 तत्रासनेषु विविधेष्व आसीनाः पृदिवीक्षितः सुरभिस्रग्धराः सर्वे सुमृष्टमणिकुण्डलाः 5 तां राजसमितिं पूर्णां नागैर भॊगवतीम इव संपूर्णां पुरुषव्याघ्रैर वयाघ्रैर गिरिगुहाम इव 6 तत्र सम पीना थृश्यन्ते बाहवः परिघॊपमाः आकारवन्तः सुश्लक्ष्णाः पञ्चशीर्षा इवॊरगाः 7 सुकेशान्तानि चारूणि सुनासानि शुभानि च मुखानि राज्ञां शॊभन्ते नक्षत्राणि यदा थिवि 8 थमयन्ती ततॊ रङ्गं परविवेश शुभानना मुष्णन्ती परभया राज्ञां चक्षूंसि च मनांसि च 9 तस्या गात्रेषु पतिता तेषां थृष्टिर महात्मनाम तत्र तत्रैव सक्ताभून न चचाल च पश्यताम 10 ततः संकीर्त्यमानेषु राज्ञां नामसु भारत थथर्श भैमी पुरुषान पञ्च तुल्याकृतीन इव 11 तान समीक्ष्य ततः सर्वान निर्विशेषाकृतीन सदितान संथेशाथ अद वैधर्भी नाभ्यजानान नलं नृपम यं यं हि थथृशे तेषां तं तं मेने नलं नृपम 12 सा चिन्तयन्ती बुथ्ध्याद तर्कयाम आस भामिनी कदं नु थेवाञ जानीयां कदं विथ्यां नलं नृपम 13 एवं संचिन्तयन्ती सा वैथर्भी भृशथुःखिता शरुतानि थेवलिङ्गानि चिन्तयाम आस भारत 14 थेवानां यानि लिङ्गानि सदविरेभ्यः शरुतानि मे तानीह तिष्ठतां भूमाव एकस्यापि न लक्षये 15 सा विनिश्चित्य बहुधा विचार्य च पुनः पुनः शरणं परति थेवानां पराप्तकालम अमन्यत 16 वाचा च मनसा चैव नमः कारं परयुज्य सा थेवेभ्यः पराञ्जलिर भूत्वा वेपमानेथम अब्रवीत 17 हंसानां वचनं शरुत्वा यदा मे नैषधॊ वृतः पतित्वे तेन सत्येन थेवास तं परथिशन्तु मे 18 वाचा च मनसा चैव यदा नाभिचराम्य अहम तेन सत्येन विबुधास तम एव परथिशन्तु मे 19 यदा थेवैः स मे भर्ता विहितॊ निषधाधिपः तेन सत्येन मे थेवास तम एव परथिशन्तु मे 20 सवं चैव रूपं पुष्यन्तु लॊकपालाः सहेश्वराः यदाहम अभिजानीयां पुण्यश्लॊकं नराधिपम 21 निशम्य थमयन्त्यास तत करुणं परिथेवितम निश्चयं परमं तद्यम अनुरागं च नैषधे 22 मनॊविशुथ्धिं बुथ्धिं च भक्तिं रागं च भारत यदॊक्तं चक्रिरे थेवाः सामर्द्यं लिङ्गधारणे 23 सापश्यथ विबुधान सर्वान अस्वेथान सतब्धलॊचनान हृषितस्रग रजॊहीनान सदितान अस्पृशतः कषितिम 24 छायाथ्वितीयॊ मलानस्रग रजःस्वेथसमन्वितः भूमिष्ठॊ नैषधश चैव निमेषेण च सूचितः 25 सा समीक्ष्य ततॊ थेवान पुण्यश्लॊकं च भारत नैषधं वरयाम आस भैमी धर्मेण भारत 26 विलज्जमाना वस्त्रान्ते जग्राहायतलॊचना सकन्धथेशे ऽसृजच चास्य सरजं परमशॊभनाम वरयाम आस चैवैनं पतित्वे वरवर्णिनी 27 ततॊ हा हेति सहसा शब्थॊ मुक्तॊ नराधिपैः थेवैर महर्षिभिश चैव साधु साध्व इति भारत विस्मितैर ईरितः शब्थः परशंसथ्भिर नलं नृपम 28 वृते तु नैषधे भैम्या लॊकपाला महौजसा परहृष्टमनसः सर्वे नलायाष्टौ वरान थथुः 29 परत्यक्षथर्शनं यज्ञे गतिं चानुत्तमां शुभाम नैषधाय थथौ शक्रः परीयमाणः शचीपतिः 30 अग्निर आत्मभवं पराथाथ यत्र वाञ्छति नैषधः लॊकान आत्मप्रभांश चैव थथौ तस्मै हुताशनः 31 यमस तव अन्नरसं पराथाथ धर्मे च परमां सदितिम अपां पतिर अपां भावं यत्र वाञ्छति नैषधः 32 सरजं चॊत्तमगन्धाढ्यां सर्वे च मिदुनं थथुः वरान एवं परथायास्य थेवास ते तरिथिवं गताः 33 पार्दिवाश चानुभूयास्य विवाहं विस्मयान्विताः थमयन्त्याः परमुथिताः परतिजग्मुर यदागतम 34 अवाप्य नारीरत्नं तत पुण्यश्लॊकॊ ऽपि पार्दिवः रेमे सह तया राजा शच्येव बलवृत्रहा 35 अतीव मुथितॊ राजा भराजमानॊ ऽंशुमान इव अरञ्जयत परजा वीरॊ धर्मेण परिपालयन 36 ईजे चाप्य अश्वमेधेन ययातिर इव नाहुषः अन्यैश च करतुभिर धीमान बहुभिश चाप्तथक्षिणैः 37 पुनश च रमणीयेषु वनेषूपवनेषु च थमयन्त्या सह नलॊ विजहारामरॊपमः 38 एवं स यजमानश च विहरंश च नराधिपः ररक्ष वसुसंपूर्णां वसुधां वसुधाधिपः |
1
bṛhadaśva uvāca atha kāle śubhe prāpte tithau puṇye kṣaṇe tathā ājuhāva mahīpālān bhīmo rājā svayaṃvare 2 tac chrutvā pṛthivīpālāḥ sarve hṛcchayapīḍitāḥ tvaritāḥ samupājagmur damayantīm abhīpsavaḥ 3 kanakastambharuciraṃ toraṇena virājitam viviśus te mahāraṅgaṃ nṛpāḥ siṃhā ivācalam 4 tatrāsaneṣu vividheṣv āsīnāḥ pṛthivīkṣitaḥ surabhisragdharāḥ sarve sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ 5 tāṃ rājasamitiṃ pūrṇāṃ nāgair bhogavatīm iva saṃpūrṇāṃ puruṣavyāghrair vyāghrair giriguhām iva 6 tatra sma pīnā dṛśyante bāhavaḥ parighopamāḥ ākāravantaḥ suślakṣṇāḥ pañcaśīrṣā ivoragāḥ 7 sukeśāntāni cārūṇi sunāsāni śubhāni ca mukhāni rājñāṃ śobhante nakṣatrāṇi yathā divi 8 damayantī tato raṅgaṃ praviveśa śubhānanā muṣṇantī prabhayā rājñāṃ cakṣūṃsi ca manāṃsi ca 9 tasyā gātreṣu patitā teṣāṃ dṛṣṭir mahātmanām tatra tatraiva saktābhūn na cacāla ca paśyatām 10 tataḥ saṃkīrtyamāneṣu rājñāṃ nāmasu bhārata dadarśa bhaimī puruṣān pañca tulyākṛtīn iva 11 tān samīkṣya tataḥ sarvān nirviśeṣākṛtīn sthitān saṃdeśād atha vaidharbhī nābhyajānān nalaṃ nṛpam yaṃ yaṃ hi dadṛśe teṣāṃ taṃ taṃ mene nalaṃ nṛpam 12 sā cintayantī buddhyātha tarkayām āsa bhāminī kathaṃ nu devāñ jānīyāṃ kathaṃ vidyāṃ nalaṃ nṛpam 13 evaṃ saṃcintayantī sā vaidarbhī bhṛśaduḥkhitā śrutāni devaliṅgāni cintayām āsa bhārata 14 devānāṃ yāni liṅgāni sthavirebhyaḥ śrutāni me tānīha tiṣṭhatāṃ bhūmāv ekasyāpi na lakṣaye 15 sā viniścitya bahudhā vicārya ca punaḥ punaḥ śaraṇaṃ prati devānāṃ prāptakālam amanyata 16 vācā ca manasā caiva namaḥ kāraṃ prayujya sā devebhyaḥ prāñjalir bhūtvā vepamānedam abravīt 17 haṃsānāṃ vacanaṃ śrutvā yathā me naiṣadho vṛtaḥ patitve tena satyena devās taṃ pradiśantu me 18 vācā ca manasā caiva yathā nābhicarāmy aham tena satyena vibudhās tam eva pradiśantu me 19 yathā devaiḥ sa me bhartā vihito niṣadhādhipaḥ tena satyena me devās tam eva pradiśantu me 20 svaṃ caiva rūpaṃ puṣyantu lokapālāḥ saheśvarāḥ yathāham abhijānīyāṃ puṇyaślokaṃ narādhipam 21 niśamya damayantyās tat karuṇaṃ paridevitam niścayaṃ paramaṃ tathyam anurāgaṃ ca naiṣadhe 22 manoviśuddhiṃ buddhiṃ ca bhaktiṃ rāgaṃ ca bhārata yathoktaṃ cakrire devāḥ sāmarthyaṃ liṅgadhāraṇe 23 sāpaśyad vibudhān sarvān asvedān stabdhalocanān hṛṣitasrag rajohīnān sthitān aspṛśataḥ kṣitim 24 chāyādvitīyo mlānasrag rajaḥsvedasamanvitaḥ bhūmiṣṭho naiṣadhaś caiva nimeṣeṇa ca sūcitaḥ 25 sā samīkṣya tato devān puṇyaślokaṃ ca bhārata naiṣadhaṃ varayām āsa bhaimī dharmeṇa bhārata 26 vilajjamānā vastrānte jagrāhāyatalocanā skandhadeśe 'sṛjac cāsya srajaṃ paramaśobhanām varayām āsa caivainaṃ patitve varavarṇinī 27 tato hā heti sahasā śabdo mukto narādhipaiḥ devair maharṣibhiś caiva sādhu sādhv iti bhārata vismitair īritaḥ śabdaḥ praśaṃsadbhir nalaṃ nṛpam 28 vṛte tu naiṣadhe bhaimyā lokapālā mahaujasā prahṛṣṭamanasaḥ sarve nalāyāṣṭau varān daduḥ 29 pratyakṣadarśanaṃ yajñe gatiṃ cānuttamāṃ śubhām naiṣadhāya dadau śakraḥ prīyamāṇaḥ śacīpatiḥ 30 agnir ātmabhavaṃ prādād yatra vāñchati naiṣadhaḥ lokān ātmaprabhāṃś caiva dadau tasmai hutāśanaḥ 31 yamas tv annarasaṃ prādād dharme ca paramāṃ sthitim apāṃ patir apāṃ bhāvaṃ yatra vāñchati naiṣadhaḥ 32 srajaṃ cottamagandhāḍhyāṃ sarve ca mithunaṃ daduḥ varān evaṃ pradāyāsya devās te tridivaṃ gatāḥ 33 pārthivāś cānubhūyāsya vivāhaṃ vismayānvitāḥ damayantyāḥ pramuditāḥ pratijagmur yathāgatam 34 avāpya nārīratnaṃ tat puṇyaśloko 'pi pārthivaḥ reme saha tayā rājā śacyeva balavṛtrahā 35 atīva mudito rājā bhrājamāno 'ṃśumān iva arañjayat prajā vīro dharmeṇa paripālayan 36 īje cāpy aśvamedhena yayātir iva nāhuṣaḥ anyaiś ca kratubhir dhīmān bahubhiś cāptadakṣiṇaiḥ 37 punaś ca ramaṇīyeṣu vaneṣūpavaneṣu ca damayantyā saha nalo vijahārāmaropamaḥ 38 evaṃ sa yajamānaś ca viharaṃś ca narādhipaḥ rarakṣa vasusaṃpūrṇāṃ vasudhāṃ vasudhādhipaḥ |