33. Dauði Aðils konungs

Helgi konungr Hálfdanarson réð þá fyrir Hleiðru; hann kom til Svíþjóðar með her svá mikinn, at Aðils konungr sá engan annan sinn kost en flýja undan. Helgi konungr gékk þar á land með her sinn ok herjaði, fékk mikit herfang; hann tók höndum Yrsu dróttningu, ok hafði með sér til Hleiðrar, ok gékk at eiga hana; þeirra son var Hrólfr kraki. En er Hrólfr var þrevetr, þá kom Álöf dróttning til Danmerkr; sagði hon þá Yrsu, at Helgi konungr, maðr hennar, var faðir hennar, en Álöf móðir hennar. Fór þá Yrsa aptr til Svíþjóðar til Aðils konungs, ok var þar dróttning meðan hon lifði síðan. Helgi konungr féll í hernaði; Hrólfr kraki var þá 8 vetra, ok var þá til konungs tekinn at Hleiðru. Aðils konungr átti deilr miklar við konung þann er Áli hét hinn Upplenzki; hann var or Noregi. Þeir Aðils konungr ok Áli konungr áttu orrostu á Vænis ísi; þar féll Áli konungr, en Aðils hafði sigr. Frá þessari orrostu er langt sagt í Skjöldunga sögu, ok svá frá því, er Hrólfr kraki kom til Uppsala til Aðils; þá seri Hrólfr kraki gullinu á Fyrisvöllu. Aðils konungr var mjök kærr at góðum hestum, hann átti hina beztu hesta í þann tíma. Slöngvir hét hestr hans, en annarr Hrafn, þann tók hann af Ála dauðum, ok var þar undir alinn annarr hestr, er Hrafn hét, þann sendi hann til Hálogalands Goðgesti konungi. Þeim reið Goðgestr konungr, ok fékk eigi stöðvat áðr hann féll af baki, ok fékk bana; þat var í Ömd á Hálogalandi. Aðils konungr var at dísablóti, ok reið hesti um dísarsalinn; hestrinn drap fótum undir honum ok féll, ok konungr af fram, ok kom höfuð hans á stein, svá at haussinn brotnaði, en heilinn lá á steininum. Þat var hans bani. Hann dó at Uppsölum, ok er þar heygðr; kölluðu Svíar hann ríkan konung. Svá segir Þjóðólfr:

Þat frá ek enn,
at Aðils fjörvi
vitta vettr
um viða skyldi,
ok dáðgjarn
af drasils bógum
Freys áttungr
falla skyldi.
Ok við aur
ægir hjarna
bragnings burs
um blandinn varð;
ok dáðsæll
deyja skyldi
Ála dólgr
at Uppsölum.

34. Fall Hrólfs kraka

Eysteinn hét son Aðils, er þar næst réð Svíaveldi; á hans dögum féll Hrólfr kraki at Hleiðru. Í þann tíma herjuðu konungar mjök í Svíaveldi, bæði Danir ok Norðmenn. Váru margir sækonungar, þeir er réðu liði miklu ok áttu engi lönd. Þótti sá einn með fullu heita mega sækonungr, er hann svaf aldri undir sótkum ási, ok drakk aldri at arinshorni.

35. Frá Eysteini ok Sölva Jóta konungi

Sölvi hét sækonungr, son Högna í Njarðey, er þá herjaði í Austrveg, hann átti ok ríki á Jótlandi. Hann hélt liði sínu til Svíþjóðar. Þá var Eysteinn konungr á veizlu í heraði því er Lofund heitir; þar kom Sölvi konungr á úvart um nótt ok tók hús á konungi, ok brendi hann inni með hirð sínni allri. Þá ferr Sölvi til Sigtúna, ok beiðir sér konungsnafns ok viðrtöku, en Svíar samna her ok vilja verja honum landit, ok varð þar orrosta svá mikil, at þat er sagt at eigi sleit á 11 dægrum. Þá fékk Sölvi konungr sigr, ok var hann þá konungr yfir Svíaveldi langa hríð, til þess er Svíar sviku hann, ok var hann þar drepinn. Svá segir Þjóðólfr:

Veit ek Eysteins
enda fólginn
lokins lífs
á Lofundi;
ok sikling
með Svíum kváðu
Jótska menn
inni brenna.
Ok bitsótt
í brandnói
hlíðar þangs
á hilmi rann,
þá er timbrfastr
tóptar nökkvi,
flotna fullr
um fylki brann.

36. Dráp Yngvars konungs

Yngvarr hét son Eysteins konungs, er þá var konungr yfir Svíaveldi. Hann var hermaðr mikill, ok var opt á herskipum, því at þá var áðr Svíaríki mjök herskátt, bæði af Dönum ok Austrvegsmönnum. Yngvarr konungr gerði frið við Dani, tók þá at herja um Austrvegu. Á einu sumri hafði hann her úti, ok fór til Eistlands, ok herjaði þar um sumarit, sem heitir at Steini. Þá kómu Eistr ofan með mikinn her, ok áttu þeir orrostu. Var þá landherinn svá drjúgr, at Svíar fengu eigi mótstöðu; féll þá Yngvarr konungr, en lið hans flýði. Hann er heygðr þar við sjá sjálfan, þat er á Aðalsýslu. Fóru Svíar heim eptir úsigr þenna. Svá segir Þjóðólfr:

Þat stökk upp,
at Yngvari
Sýslu kind
um sóat hafði,
ok ljóshömum
við lagar hjarta
her Eistneskr
at hilmi vá,
ok austmarr
jöfri sænskum
Gymis ljóð
at gamni kveðr.

37. Frá Brautönundi konungi

Önundr hét son Yngvars, er þar næst tók konungdóm í Svíþjóð. Um hans daga var friðr góðr í Svíþjóð, ok varð hann mjök auðigr at lausafé. Önundr konungr fór með her sinn til Eistlands at hefna föðr síns, gékk þar upp með her sinn, ok herjaði víða um landit ok fékk herfang mikit; ferr aptr um haustit til Svíþjóðar. Um hans daga var ár mikit í Svíþjóðu. Önundr konungr var allra konunga vinsælstr. Svíþjóð er markland mikit, ok liggja þar svá eyðimerkr, at margar dagleiðir eru yfir. Önundr konungr lagði á þat kapp mikit ok kostnað at ryðja markir ok byggja eptir ruðin; hann lét ok leggja vegu yfir eyðimerkr, ok funnust þá víða í mörkunum skóglaus lönd, ok bygðust þar þá stór heruð. Varð af þessum hætti land bygt, því at landsfólkit var gnógt til bygðarinnar. Önundr konungr lét brjóta vegu um alla Svíþjóð, bæði um markir ok mýrar ok fjallvegu; fyrir því var hann Braut-Önundr kallaðr. Önundr konungr setti bú sín í hvert stórherað á Svíþjóð, ok fór um alt landit at veizlum.

38. Frá Ingjaldi illráða

Braut-Önundr átti son er Ingjaldr hét. Þá var konungr á Fjaðrundalandi Yngvarr. Hann átti sonu tvá við konu sinni, hét annarr Álfr en annarr Agnarr. Þeir váru mjök jafnaldrar Ingjalds. Víða um Svíþjóð váru í þann tíma heraðskonungar, Braut-Önundr, ok réð fyrir Tíundalandi Svipdagr blindi. Þar eru Uppsalir, þar er allra Svía þing. Váru þar þá blót mikil, sóttu þannug margir konungar; var þat at miðjum vetri. Ok einn vetr þá er fjölmennt var komit til Uppsala, var þar Yngvarr konungr ok synir hans. Þeir váru 6 vetra gamlir, Álfr, son Yngvars konungs, ok Ingjaldr, son Önundar konungs. Þeir efldu til sveinaleiks, ok skyldi hvárr ráða fyrir sínu liði; ok er þeir lékust viðr, var Ingjaldr ústerkari en Álfr, ok þótti honum þat svá illt, at hann grét mjök. Þá kom til Gautviðr, fóstbróðir hans, ok leiddi hann í brott til Svipdags blinda, fóstrföður hans, ok sagði honum at illa hafði at farit, ok hann var ústerkari ok úþróttkari í leiknum en Álfr, son Yngvars konungs. Þá svaraði Svipdagr, at þat væri mikil skömm. Annan dag eptir lét Svipdagr taka hjarta or vargi ok steikja á teini, ok gaf síðan Ingjaldi konungssyni at eta; ok þaðan af varð hann allra manna grimmastr ok verst skaplundaðr. Ok er Ingjaldr var roskinn, þá bað Önundr konu til handa honum Gauthildar, dóttr Algauta konungs; hann var son Gautreks konungs hins milda, sonar Gauts, er Gautland er við kent. Algauti konungr þóttist vita, at hans dóttir mundi allvel gipt, ef hon væri syni Önundar konungs gefin, ef hann hefði skaplyndi föðr síns; ok var send mærin til Svíþjóðar, ok gerði Ingjaldr brullaup til hennar.

39. Dauði Önundar

Önundr konungr fór milli búa sinna á einu hausti með hirð sinni, ok fór þangat sem kölluð er Himinheiðr; þat eru fjalldalir nökkurir þröngvir, en há fjöll tveim megin. Þá var mikit regn, en áðr hafði snjá lagt á fjöllin. Þar hljóp ofan skriða mikil með grjóti ok leiri; þar varð fyrir Önundr konungr ok lið hans; fær konungr bana, ok mart lið með honum. Svá segir Þjóðólfr:

Varð Önundr
Jónakrs bura
harmi heptr
und Himinfjöllum,
ok ofvæg
Eistra dólgi
heipt hrísungs
at hendi kom;
ok sá frömuðr
foldar beinum
Högna hrörs
um horfinn var.

40. Brenna at Uppsölum

Ingjaldr, son Önundar konungs, var konungr at Uppsölum. Uppsala konungar váru æztir konunga í Svíþjóð, þá er þar váru margir heraðskonungar, frá því er Óðinn var höfðingi í Svíþjóð. Váru einvaldshöfðingjar þeir er at Uppsölum sátu um alt Svíaveldi, til þess er Agni dó. En þá kom ríkit fyrst í bræðraskipti, svá sem fyrr er ritit, en síðan dreifðist ríki ok konungdómr í ættir, svá sem þær greindust; en sumir konungar ruddu marklönd stór ok bygðu þar, ok jóku þannug ríki sitt. En þá er Ingjaldr tók ríkit ok konungdóm, váru margir heraðskonungar, sem fyrr er ritit. Ingjaldr konungr lét búa veizlu mikla at Uppsölum, ok ætlaði at erfa Önund konung föðr sinn. Hann lét búa sal einn, engum mun minna eða úvegligra en Uppsalr var, er hann kallaði sjau konunga sal; þar váru í ger 7 hásæti. Ingjaldr konungr sendi menn um alla Svíþjóð, ok bauð til sín konungum ok jörlum ok öðrum merkismönnum. Til þess erfis kom Algautr konungr, mágr Ingjalds, ok Yngvarr konungr af Fjaðrundalandi, ok synir hans tveir, Álfr ok Agnarr, Sporsnjallr konungr af Næríki, Sigverkr konungr af Áttundalandi; Granmarr konungr af Suðrmannalandi var eigi kominn. Þar var 6 konungum skipat í hinn nýja sal. Var þá eitt hásæti autt, þat er Ingjaldr konungr hafði búa látit. Öllu liði, því er til var komit, var skipat í hinn nýja sal. Ingjaldr konungr hafði skipat hirð sinni ok öllu liði sínu í Uppsal. Þat var siðvenja í þann tíma, þar er erfi skyldi gera eptir konunga eða jarla, þá skyldi sá er gerði erfit, ok til arfs skyldi leiða, sitja á skörinni fyrir hásætinu, alt þar til er inn væri borit full, þat er kallat var Bragafull. Skyldi sá þá standa upp í móti bragafulli ok strengja heit, drekka af fullit síðan; eptir þat skyldi hann leiða í hásæti þat, er átti faðir hans; var hann þá kominn til arfs alls eptir hann. Nú var svá hér gert, at þá er Bragafull kom inn, stóð upp Ingjaldr konungr ok tók vit einu dýrshorni miklu, strengði hann þá heit, at hann skyldi auka ríki sitt hálfu í hverja höfuðátt, eða deyja ella; drakk af síðan af horninu. Ok er menn váru drukknir um kveldit, þá mælti Ingjaldr konungr til Fólkviðar ok Hulviðar, sona Svipdags, at þeir skyldu vápnast ok lið þeirra, sem ætlat var um kveldið. Þeir géngu út ok til hins nýja sals, báru þar eld at; ok því næst tók salrinn at loga. Ok brunnu þar inni 6 konungar ok lit þeirra alt; en þeir er út leituðu, þá váru skjótt drepnir. Eptir þetta lagði Ingjaldr konungr undir sik öll þessi ríki, er konungar höfðu átt, ok tók skatta af.

41. Kvánfang Hjörvarðs

Granmarr konungr spurði þessi tíðindi ok svik þessi öll, ok þóttist hann vita, at honum mundi slíkr kostr hugaðr, ef hann gyldi eigi varúð við. Þat sama sumar kemr liði sínu Hjörvarðr konungr, er Ylfingr var kallaðr, til Svíþjóðar, ok lagði í fjörð þann er Myrkvafjörðr heitir. En er Granmarr konungr spyrr þat, sendir hann menn til hans, ok býðr honum til veizlu ok öllu liði hans. Hann þekktist þetta; því at hann hafði ekki herjat á ríki Granmars konungs. Ok er hann kom til veizlunnar, þá var þar fagnaðr mikill. Ok um kveldit, er full skyldi drekka, var þat siðvenja konunga, þeirra er at löndum sátu eða veizlum, er þeir létu gera, at drekka skyldi á kveldum tvímenning, hvárr sér karlmaðr ok kona, svá sem ynnist, en þeir sér er fleiri væri saman. En þat váru víkinga lög, þótt þeir væru at veizlum, at drekka sveitardrykkju. Hásæti Hjörvarðs konungs var búit gagnvart hásæti Granmars konungs, ok sátu allir hans menn á þann pall. Þá mælti Granmarr konungr við Hildigunni, dóttur sína, at hon skyldi búa sig ok bera öl víkingum. Hon var allra kvenna fríðust. Þá tók hon silfrkálk einn ok fyldi, ok gékk fyrir Hjörvarð konung ok mælti: allir heilir Ylfingar at Hrólfs minni kraka! ok drakk af til hálfs, ok seldi Hjörvarði konungi. Nú tók hann kálkinn ok hönd hennar með, ok mælti, at hon skyldi ganga at sitja hjá honum. Hon segir þat eigi víkinga sið at drekka hjá konum tvímenning. Hjörvarðr svaraði, lét þess vera meiri ván, at hann mundi þat skipti á gera, at láta heldr víkinga lögin, ok drekka tvímenning við hana. Þá settist Hildiguðr hjá honum, ok drukku þau bæði saman ok töluðu mart um kveldit. Eptir um daginn, er þeir konungar hittust, Granmarr ok Hjörvarðr, þá hóf Hjörvarðr upp bónorð sitt ok bat Hildigunnar. Granmarr konungr bar þetta mál fyrir konu sína, Hildi, ok aðra ríkismenn, ok sagði at þeim mundi vera mikit traust at Hjörvarði konungi. Ok nú varð rómr at, ok þótti þetta öllum ráðligt, ok lauk svá, at Hildigunnr var föstnuð Hjörvarði konungi, ok gerði hann brullaup til hennar. Skyldi þá Hjörvarðr konungr dveljast með Granmari konungi, fyrir því at hann átti engan son til ríkis at varðveita með sér.

42. Orrosta í Svíþjóð Ingjalds ok þeirra mága Granmars ok Hjörðvarðs

Þat sama haust samnaði Ingjaldr konungr sér liði ok ætlar á hendr þeim mágum; hann hefir her úti af öllum þeim ríkjum, er áðr hafði hann undir sik lagt. Ok er þeir spyrja þat mágar, samna þeir liði í sínu ríki, ok kemr til liðs við þá Högni konungr ok Hildir, son hans, er réðu fyrir Eystra-Gautlandi. Högni var faðir Hildar, er átti Granmarr konungr. Ingjaldr konungr gékk á land með öllum her sínum, ok hafði lið miklu meira; sígr þá saman orrosta ok er hörð. En er litla hríð hafði barzt verit, þá flýja þeir höfðingjar, er réðu fyrir Fjaðrundalandi ok Vestr-Gautum ok af Næríki ok Áttundalandi, ok allr sá herr er af þeim löndum hafði farit, ok fóru til skipa sinna. Eptir þetta var Ingjaldr konungr staddr nauðuliga, ok fékk sár mörg, ok komst vit þat á flótta til skipa sinna. En þar féll Svipdagr blindi, fóstri hans, ok synir hans báðir Gautviðr ok Hulviðr. Ingjaldr konungr fór aptr við svá búit til Uppsala ok undi illa sinni ferð; ok þóttist þat finna, at honum mundi vera herr sá útrúr, er hann hafði or sínu ríki, því er hann fékk með hernaði. Eptir þetta var úfriðr mikill millum Ingjalds konungs ok Granmars konungs. Nú er langar hríðir hafði þannug framfarit, kómu vinir beggja því við, at þeir sættust, ok lögðu konungar stefnu með sér, ok hittust ok gerðu frið millum sín, Ingjaldr konungr ok Granmarr konungr ok Hjörvarðr konungr, mágr hans; skyldi friðr sá standa millum þeirra, meðan þeir lifðu 3 konungar; var þat bundit eiðum ok tryggðum. Eptir um várit fór Granmarr konungr til Uppsala at blóta, sem siðvenja var til móti sumri, at friðr væri. Féll honum þá svá spánn, sem hann mundi eigi lengi lifa; fór hann þá heim í ríki sitt.

43. Dauði Granmars konungs ok Hjörðvarðs

Um haustit eptir fór Granmarr konungr ok Hjörvarðr konungr, mágr hans, at taka veizlu í ey þeirri er Sili heitir, at búum sínum. Ok þá er þeir váru at veizlunni, kemr þar Ingjaldr konungr með her sinn á einni nótt, ok tók hús á þeim ok brendi þá inni með öllu liði sínu. Eptir þat lagði hann undir sik ríki þat alt, er átt höfðu þeir konungar, ok setti yfir höfðingja. Högni konungr ok Hildir, son hans, riðu opt upp í Svíaveldi ok drápu menn Ingjalds konungs, þá er hann hafði sett yfir þat ríki, er átt hafði Granmarr konungr, mágr þeirra. Stóð þar langa hríð mikil deila millum Ingjalds konungs ok Högna konungs, fékk Högni konungr þó haldit ríki sínu fyrir Ingjaldi konungi alt til dauðadags. Ingjaldr konungr átti 2 börn við konu sinni, ok hét hit ellra Ása, en annat Ólafr trételgja; ok sendir Gauthildr, kona Ingjalds konungs, sveininn til Bóva, fóstra síns, í vestra-Gautland; hann var þar uppfæddr, ok Saxi, son Bóva, er kallaðr var flettir. Þat er sögn manna, at Ingjaldr konungr dræpi 12 konunga, ok sviki alla í griðum; hann var kallaðr Ingjaldr hinn illráði; hann var konungr yfir mestum hlut Svíþjóðar. Ásu dóttur sína gipti hann Guðröði konungi á Skáni, hon var skaplík feðr sínum. Ása olli því, at Guðröðr drap Hálfdan, bróður sinn. Hálfdan var faðir Ívars hins víðfaðma. Ása réð ok bana Guðröði konungi, búanda sínum.