4. Friðþjófr fann konunga

Nú er at segja frá því, at Hringr konungr kom til veizlunnar ok gekk at brúðhlaupi sínu, en þat hafði orðit til tíðenda, at inar fjölkunnigu konur höfðu fallit ofan at seiðhjalli sínum.

Ok er veizlan var úti, sá Hringr konungr hringinn Friðþjófsnaut á hendi Ingibjargar ok mælti: "Hvaðan kom þér hringr sá?"

Hún kvað þat vera erfð sína. "Nei," segir hann, "Friðþjófr mun hafa gefit þér hann heldr. Ekki skaltu hafa gull hans, því at fá muntu gull í mínu ríki."

Síðan fekk hún hringinn í hönd konu Helga ok bað hana senda Friðþjófi, sem þau höfðu með sér mælt. Eptir þat fór konungr heim í ríki sitt ok Ingibjörg með honum.

En Friðþjófr bjóst í burt ór Orkneyjum, ok lét jarl bæta skip hans, ok skildust þeir með inni mestu blíðu Angantýr jarl ok Friðþjófr. Síðan kómu þeir aptr til Noregs ok í Sogn ok fyrir bæ þann, er átt hafði Friðþjófr.

Þá mælti hann: "Sortnat hafa nú byggðirnar hér, á meðan vér höfum í burt verit."

Hann hefir nú mál við sína menn, ok verða honum allir fegnir ok sögðu honum tiltekju konunganna. Hann kvað þá vísu:

"Drukkum forðum
á Framnesi,
frœknir drengir,
með föður mínum.
Nú sé ek brenndan
bæ þann vera.
Á ek öðlingum
illt at gjalda."

Hann spurði þá at, hvar konungarnir váru, en honum var sagt, at þeir væri í Baldrshaga ok blótuðu goð sín.

Þá mælti Friðþjófr: "Hvat sýnist þér, Björn," segir hann, "hversu með skal fara?"

Björn mælti: "Þik læt ek hafa ráð fyrir oss," segir hann.

"Þá ætla ek at færa þeim skatt sinn, hversu sem af hendi verðr leystr." Ok svá gerðu þeir ok gengu frá skipi.

Þá mælti Friðþjófr við Björn: "Vit munum ganga upp á land, en þeir skulu brjóta skip þeira á meðan, því at svá eins mun af hendi greindr skattr þeira, at ólíkligt er, at oss þykki einn veg öllum."

Þá kvað Friðþjófr vísu:

"Einn mun ek ganga
upp frá ströndu, —
þarf ek lítit lið, —
lofða at finna.
Verpi þér eldi
í jöfra bæ,
ef ek kem eigi
aptr at kveldi."

Björn mælti: "Þetta er vel kveðit."

Konungarnir sátu í húsinu goða sinna, en konur þeira bökuðu goðin við eldinn. Síðan gekk Friðþjófr inn fyrir Helga ok mælti: "Nú muntu vilja hafa skattinn," ok færði upp sjóðinn ok rak á nasir honum ok braut ór honum tvær tennrnar, ok fell hann í óvit, en Friðþjófr gekk at eldinum ok sá hringinn á hendi konu Helga ok greip til hennar, ok dragnaðist hún, en goðit valt út á eldinn, ok er hann kom at dyrunum, raknaði hringrinn af hendi henni. En Friðþjófr gekk út ok kvað vísu:

"Tak þú við skatti,
skatna drottinn,
fremstum tönnum,
nema þú framar beiðir.
Silfr er á botni
belgjar niðri,
sem vit Björn höfum
báðir of ráðit."

Eptir þat gekk Friðþjófr út ok kvað vísu:

"Hafa skal ek baug
brenndan í höndum
ór svefnhúsi
Svölnis meyja;
sá er hugr á mér
af þeim hringi digrum:
verðr þeim, er varðar,
við lítilmagna."

Björn mælti: "Nú skiptir þú at höguðum, at hún dvelist eptir, en þú hafir hringinn."

Síðan ganga þeir til skipa, ok varð Friðþjófi litit aptr ok kvað vísu:

"Gekk ek því frá garði
grunskjöldunga tveggja,
at ek illsögur ætti
enn í minna grandi.
Nær var ek nála Gunni
und nistingu fundinn, —
þat rak mik frá húsi, —
heldr meir en skyldi."

Helgi raknaði við ok bað menn út ganga, — "ok hefir sjá maðr fyrirgert sér, er eigi hlífir griðastöðum."

Ok er þeir koma út, bað hann fá sér boga sinn, ok er hann sveigði bogann, brast boginn í sundr. Friðþjófr kvað vísu, er hann sá þetta, sté á skip ok tók til ára ok braut báðar senn í einu:

"Kyssta ek unga
Ingibjörgu
Beladóttur
í Baldrshaga.
Svá skulu árar
á Elliða
báðar brotna
sem bogi Helga."

Síðan fóru þeir til skipanna, en þau váru öll brotin. Nú mælti Björn við Friðþjóf: "Hvat skal nú at hafast, fóstbróðir?"

"Ek ætla nú ráðligt," sagði Friðþjófr, "at kanna hermanna siðu ok ráðast í víkingu."

Ok svá gerðu þeir, lágu nú í víkingu um hríð, ok gerðist Friðþjófr ágæta maðr. Hann drap illmenni, en bændr lét hann í friði fara, ok urðu þeir stórauðigir af þessu.

5. Hringr gaf Friðþjófi konu sína ok ríkit

Þat er sagt eitt sinn, at Friðþjófr mælti til Bjarnar: "Leiðist mér nú sjá iðn. Ætla ek nú skiljast við yðr, ok vil ek hitta Hring konung, ok vitit mín þó aptr at sumri."

Björn mælti: "Óvænlig ætlan er þat, en þó muntu ráða verða, eða viltu eigi aptr ok drepa konungana?"

Friðþjófr kvað þat til einskis vera ok kvað vísu:

"Mankat ek hýrra
en hugaðsræður
Bela dóttur
í Baldrshaga.
Því skal ek hitta
Hring at máli,
hversu at fylkir,
fagnar greppi."

"Ófúss em ek til þess," sagði Björn, "at hætta þér einum á vald hans."

Hann kveðst ráða vilja, — "ok flytið mik þangat," ok svá gerðu þeir.

Ok er hann kom nær bænum, tók hann sér saltkarlskufl einn mikinn ok steypti honum yfir sik. Hann var mikill maðr vexti ok stórligr, fríðr sýnum. Síðan hitti hann hirða nokkura ok fór óframliga ok spurði, hvaðan þeir væri. Þeir kváðust vera frá bæ Hrings konungs.

Hann spurði: "Er hann ríkr konungr?"

Þeir svöruðu: "Svá lízt okkr sem þú munt hafa aldr til at stýra vitsmunum þínum svá at vita, hvert veldi Hringr konungr hefir."

Hann svaraði: "Meir hefi ek hugsat at fága saltkatla en spyrja at konunga tignum."

Síðan gekk hann til hallarinnar ok kom inn ok nam staðar utarliga við dyrr.

Konungr mælti, er hann sá manninn: "Drottning," segir hann, "maðr gekk inn í höllina."

Drottning svarar: "Þat er lítil tíðendi hér," segir hún.

"Svá er víst," segir hann. "Gakk, sveinn, ok spyr, hverr hann er eða hvaðan hann kom eða hvar hann á kyn."

Sveinninn kom fyrir hann ok spurði: "Hvat heitir þú, eða hvar ertu ættaðr, eða hvar vartu í nótt?"

Hann svarar: "Tíðum berr þú at, eða muntu nokkura grein kunna at gera, þótt ek segi þér? Þjófr heiti ek, at Úlfs var ek í nótt, en í Angri var ek upp fæddr."

Sveinninn segir þetta konunginum. "Þér skilst vel," segir konungr. "Veit ek herað heita í Angri, ok má vera, at manninum sé eigi opt hughægt. Þat má ok vera, at stytt sé nafn hans, ok hafi verit með ótryggum mönnum um hríð. Þykki mér mikit um manninn vert."

"Hvers er vert um stafkarla?" segir drottning.

Konungr mælti: "Forvitni er mér á at sjá hann, ok sé ek hann hugsar margt ok skyggnist um."

Síðan sendi konungr eptir honum, ok kom hann fyrir konung. Konungr mælti: "Hvat heitir sjá inn mikli maðr?"

Hann sagði it sama til. Konungr mælti: "Svá má vera. Hversu viltu, drottning, fagna honum?"

Hún svarar: "Svá sem öðrum stafkörlum."

"Nei," sagði konungr, "hann mun verit hafa á skógi í nótt, er hann kveðst úlf gista, ok mun hann þurfa beina. Sit hér á millum okkar drottningar."

Hún mælti: "Gamalærr gerist þú, at þú skipar saltkörlum at sitja."

Konungr mælti: "Eigi er þat ráð, kasta kuflinum, Þjófr."

Hann kvað þat eigi hæfa, — "ok em ek óframr maðr."

Konungr mælti: "Ger sem ek býð, ek verð at ráða."

Síðan fór hann ór kuflinum, ok var maðrinn stórliga vel búinn. "Nú kalla ek betr fara at fá honum skikkju sœmiliga."

Hún kvað svá vera skyldu, — "en lítit er mér um hann."

Konungr mælti: "Hring hefir þú góðan, Þjófr, ok lengi muntu salt þar til hafa brennt."

Hann segir þat föðurarf sinn vera. Konungr mælti: "Þat má vera."

Konungr settist síðan í hásæti, en drottningu setti fram dreyrrauða ok vildi engu við hann skipta, en konungr var allglaðr, ok kunni hann honum margt at segja, ok þokkaðist hann mönnum vel, ok var hann í góðu yfirlæti um vetrinn. Drottning mælti fátt við hann.

Þess er getit eitthvert sinn, at konungr skyldi fara til veizlu, ok þá mælti konungr: "Viltu fara með oss, Þjófr?"

"Já, herra," svarar hann.

Síðan fóru þau, ok var þeim konungi ok drottningu ekit um ísinn. Þjófr mælti: "Fari þér varliga, því at ótraustr er íssinn."

Konungr mælti: "Opt finnst þat á, at þér er hugr um oss."

Ok litlu síðan brast íssinn, en Þjófr hljóp at vagninum, ok bjargaði hann konunginum ok öllu því, er í var, en drottningin varð eptir, ok kippti hann henni upp ór ísbrotunum.

Konungr mælti: "Vel var nú borgit. Eigi mundi Friðþjófr betr hafa hjá staðit, ok eru slíkt góðir fylgdarmenn."

Nú várar vel, ok einn dag mælti konungr: "Göngum vit út nú í dag ok sjáumst um; hér er fagrt landsleg."

Síðan gengu þeir tveir saman, konungr ok Þjófr, ok kómu í skóg einn. Konungr mælti: "Syfjar mik nú."

Þjófr mælti: "Far heim heldr, herra. Þat sómir betr tígn yðvarri."

"Nei," sagði konungr, "eigi má svá vera," ok lagðist niðr ok hraut fast.

Þjófr sat hjá ok dró sverðit ór slíðrum ok fleygði því langt í burt, en konungr vaknaði ok mælti: "Var svá, Friðþjófr, at ýmist kom í skapit, ok vel skaltu hér kominn, ok þegar kennda ek þik it fyrsta kveld, er ek sá þik, ok ekki máttu svá skjótt í burt fara. Mikit nokkut mun fyrir þik leggjast."

Hann svarar: "Vel hafi þér gert við mik ok ágætliga, en burt skal nú fara skjótt." Eptir þat gengu þeir heim.

Ok um morguninn var drepit á skemmudyrr konungs. Hann spyrr, hverr þar væri. "Hér er Friðþjófr, ok ætla ek nú til ferðar." Ok þá kvað hann vísu:

"Nú skal þér of þakka.
Þú hefir prúðliga veitta, —
búinn er greppr at ganga, —
gisting ara nisti.
Ek man Ingibjörgu
æ, meðan vit lifum bæði, —
siti hún heil, — en hljótum
hnossir fyr koss at senda."

Konungr mælti: "Ok varð svá, at henni var þökkuð betr veizlan en mér. Ekki hefir hún betr gert til þín en ek. Snæðum nú allir saman, áðr þú farir, ok verum kátir; sit þú upp, drottning."

Hún kveðst eigi nenna. "Nei," sagði konungr, "vér skulum öll sömun matast," ok svá varð at vera.

Konungr mælti: "Hér vilda ek þik dvelja, Friðþjófr."

Þá kvað hann vísu ok mælti áðr: "Í burt ætla ek nú."

"Bú þú, Hringr konungr,
heill ok lengi,
æðstr öðlinga,
und Ýmis hausi.
Gættu, vísir, vel
vífs ok landa;
skulu vit Ingibjörg
aldri finnast."

Þá kvað konungr:

"Far þú eigi svá,
Friðþjófr, heðan,
dýrstr drengr,
í döprum huga.
Mun ek þér gjafir
þínar launa
víst betr en þik
of varir sjálfan."

Ok enn kvað hann:

"Gef ek frœknum
Friðþjófi konu
ok alla með
eigu mína."

Friðþjófr kvað vísu:

"Mun ek þær gjafir
þiggja eigi,
nema þú hafir, frægr,
fjörsótt tekit."

Konungr svarar: "Eigi mundi ek þetta hafa gefit þér, nema þat væri, ok em ek sjúkr, enda ann ek þér þess ráðs bezt ok henni þín at njóta, því at þit eruð fyrir flestum mönnum, ok nú mun ek gefa þér konungs nafn, því at bræðr hennar munu eigi unna þér slíkrar virðingar, ok fastna þú þér nú sjálfr konu."

Friðþjófr mælti: "Hafi þér þökk fyrir, herra, en eigi vil ek hæri nafnbót bera en jarlsnafn."

Síðan andaðist konungr, en Friðþjófr gerði brúðhlaup sitt, og var þá drukkit erfi eptir konunginn. Síðan settist hann at landráðum ok þótti vera inn mesti ágætismaðr, ok áttu þau Ingibjörg börn saman. Var Friðþjófr jarl kallaðr.

Ok er þetta frétta bræðr hennar, mælti Helgi til bróður síns: "Slíkt er firn mikil, at ótíginn maðr skal eiga systur okkra. Nú förum ok gerum her á hendr honum ok rennum þessum ósköpum."

Ok svá gerðu þeir, söfnuðu miklu liði ok fóru á hendr Friðþjófi. Ok er hann frétti þetta, mælti hann til drottningar: "Nú eigum vér starfs ván fyrir höndum. Hversu sem gengr til, þá vilda ek, at þér mislíkaði eigi."

Hún svarar: "Nú er þar komit, er ek vil þín sízt missa."

Síðan fóru þeir til bardaga, ok gekk Friðþjófr svá hart fram, at hann var fremstr af sínum mönnum, ok mættust þeir Helgi ok borðust harðliga, en svá lauk með þeim, at Helgi fell, ok var þá blásit sigrópi.

Þá mælti Friðþjófr: "Tveir eru kostir, Hálfdan, at taka sættir eða þola dauða. Sýnist þat nú enn, at betri málaefnin hefi ek en þit bræðr."

Hálfdan kveðst mundu þann kost taka, ok fór hann heim til ríkis síns, ok var hann skattgildr undir Friðþjófi alla ævi síðan, en Friðþjófr settist nú at löndum ok var inn frægasti af sinni hreysti, ok átti hann margt barna með konu sinni ok varð gamall maðr.

Ok endist svá sjá saga
at vár herra gefi oss alla góða daga
ok vér megum fá þann frið,
allt gott gangi oss í lið.
Geymi oss María móðir
og mektugir englar góðir.
Leiði lausnarinn þjóðir
lífs á himna slóðir.
Ljúfstr mun oss minn lávarð senda
mér lífit gott án enda,
í frið fyrir farsæld venda.
Amen ad eterne
et mi pater et mater,
bona soror et frater.